نو منطقه گرایی

دردهه های اخیر رویکرد های مختلفی جهت کاهش فقر در سطوح مختلف جغرافیایی پیشنهادشده است. رویکرد نو منطقه گرایی به عنوان یکی از رویکرد های جغرافیایی و فضایی به توسعه محلی و کاهش فقر شهری و روستایی توسط جغرافیدانان و سیاست گذاران پیشنهادشده است. نو منطقه گرایی، ماهیتاً بیانگر سیر تکاملی منطقه گرایی، به دوراز رویکرد های دولت محور، برای تأسیس نوع جدیدی از منطقه که نهاد های مدیریتی همیاری می کنند، در موضوعاتی از قبیل رشد اقتصادی، رقابت پذیری منطقه ای، موضوعات محیط زیستی و ایجاد شبکه ها می باشد. هدف اصلی این پژوهش تحلیل نقش رویکرد نو منطقه گرایی در کاهش فقر شهرستان کوهدشت است. داده های پژوهش از طریق پرسشنامه در سطح نواحی شهری و روستایی جمع آوری شده است. برای تحلیل داده ها از ابزار ها و مدل های آماری ازجمله تحلیل همبستگی و تحلیل مسیر استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که شهرستان کوهدشت به لحاظ شاخص های نو منطقه گرایی وضعیت مناسبی دارد که می تواند با تقویت آن ها و هدایت کردن سرمایه های اجتماعی در قالب مشارکت های اجتماعی و تعاونی های تولیدی در نواحی شهری و روستایی فرآیند سرمایه به ثروت اتفاق بیافتد. همچنین نتایج نشان می دهد که عوامل دانش کارآفرینی (81/0)، مشارکت اجتماعی (217/0)، جنسیت (133/0)، اعتماد عمومی (126/0) و اعتماد نهادی (124/0) بیشترین تأثیر را بر ظرفیت کارآفرینی (شاخص کاهش فقر شهری و روستایی) دارد. بنابراین جهت بهبود وضعیت اقتصادی و محرومیت در نواحی شهری و روستایی شهرستان کوهدشت لازم است شاخص های مربوطه موردتوجه قرار گیرد. در یک نتیجه گیری کلی می توان چنین بیان کرد که تغییر رویکرد منطقه گرایی به نو منطقه گرایی در برخورد با توسعه اقتصادی محلی و نواحی محروم می تواند به آزادسازی ظرفیت های اجتماعی و انسانی شده و اقدام اجتماعی و محلی را در پی خواهد داشت.

بر اساس ادبیات منطقه گرایی جدید باید میان منطقه و پهنای جغرافیایی تفکیک علمی قایل شویم. در این جا منطقه را گروهی از کشورها که پروژه سیاسی مشترک کمابیش صریحی دارند، هدف واحدی در عرصه جهانی دنبال می کنند و الگوهای رفتاری منطقه ای مشترکی از خود نشان می دهند، تعریف می کنیم. در ادبیات نو منطقه گرایی، ابعاد جغرافیایی یا حتی اقتصادی صرف، تضعیف می شوند و مابه ازای آن کارکردهایی چون میزان توسعه یافتگی سیاسی، ماهیت و عملکرد اقتصاد سیاسی و ائتلاف سازی منطقه ای در تاسیس و به رسمیت شناختن مناطق جغرافیایی اهمیت میابند. در این راستا سوال اصلی مقاله این است که نظر به تحولات تئوریک جدید در بعد نومنطقه گرایی جغرافیایی، آیا می توان کماکان غرب آسیا را بعنوان یک "منطقه جغرافیایی" تعریف کرد ؟ فرضیه مقاله با روش های تحلیلی و تبیینی، با توجه به گذار نظریه های منطقه گرایی جدید از صرف معیارهای جغرافیایی، بوم شناختی و یا حتی اقتصادی در تاسیس مناطق، پیش فرض های اولیه و بنیادین تاسیس و بقای همتائی جغرافیایی در غرب آسیا را منوط به تحقق فاکتورهای چون سلسله مراتبی شدن، ائتلاف سازی منطقه ای، استقرار مجموعه امنیتی درون نهاد، بنای اقتصادسیاسی رقابتی و بازنگری در ساختارهای نهادی می داند.

این پژوهش به بررسی ابعاد سیاسی، اقتصادی و امنیتی عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری های شانگهای می پردازد. هدف اصلی این تحقیق، تحلیل چگونگی تحول رویکردهای منطقه گرایانه در سیاست خارجی ایران و بهره گیری از ظرفیت های چارچوب چندجانبه شانگهای به عنوان ابزاری برای کاهش فشارهای خارجی و تقویت منافع ملی است. از منظر تئوری، پژوهش بر مبنای رویکرد نومنطقه گرایی و تحلیل کیفی مستندات و سخنرانی های مقامات دولتی انجام شده است. از این رو مقاله حاضر در پی پاسخگویی به این سوال است که چگونه عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای در ابعاد سیاسی، اقتصادی و امنیتی با رویکرد نومنطقه گرایی درسیاست خارجی تاثیرگذارهست؟ و فرضیه پژوهش این هست که رویکرد نومنطقه گرایی در سیاست خارجی ایران، از طریق عضویت در ساختارهای چندجانبه مانند سازمان همکاری های شانگهای، می تواند به عنوان یک استراتژی کلیدی در مدیریت چالش های منطقه ای و مقابله با فشارهای اقتصادی و سیاسی ناشی از تحریم های غربی به کار گرفته شود و همچنین عضویت ایران درسازمان شانگهای به واسطه حمایت های استراتژیک از سوی قدرت های منطقه ای نظیر چین و روسیه، امکان مشارکت فعال در فرآیندهای تصمیم گیری و ایجاد فضای دیپلماتیک سازنده را فراهم نموده است. از منظر اقتصادی، این عضویت موجب گسترش کانال های تجاری جدید، کاهش وابستگی به دلار و ایجاد فرصت های مبادلات مالی جایگزین شده و اثرات تحریم های غربی را تعدیل نموده است. همچنین، در بُعد امنیتی، همکاری های چندجانبه در چارچوب شانگهای زمینه مقابله با تهدیدات تروریستی، افراط گرایی و تجزیه طلبی را فراهم آورده و نقش دفاعی ایران را در منطقه تقویت نموده است.