خیابان لاله زار

بیان مسئله: خیابان یکی از مهم ترین اجزای شکل شهر د ر د وران مد رن به شمار می رود . با اضافه شد ن عنصر خیابان به نظام شهرسازی تحول به سزایی د ر شکل گیری معماری و شهرسازی قرن حاضر ایران صورت پذیرفت. این تحول نه تنها د ر کالبد ، بلکه د ر ساختار فرهنگ و هویت شهرنشینی د ر ایران تأثیر شگرف نهاد . خیابان لاله زار یکی از مهم ترین نماد های تجد د گرایی د ر معماری و شهرسازی کشور است که د ر اوایل قرن حاضر منظر عمومی شهر تهران را متحول کرد .هد ف پژوهش: این پژوهش به د نبال واکاوی تأثیر خیابان کشی و تحولات کالبد ی بر روند تجد د گرایی و توسعه شهر تهران است، که د ر این مسیر خیابان لاله زار به عنوان نمونه مورد ی انتخاب شد ه است. از این رو چگونگی د گرگون شد ن شهر متأثر از خیابان کشی و تأثیر فرهنگی خیابان لاله زار بر تعاملات انسانی از وجوه مختلف مورد بررسی قرار خواهد گرفت.روش پژوهش: د ر ابتد ا خیابان لاله زار به د لیل اهمیت و تأثیر آن د ر نوگرایی شهر انتخاب شد ه و به کمک مطالعات کتابخانه ای و اسناد ی با استفاد ه از روش تفسیری-تاریخی به بررسی تحولات شهر تهران و نمونه مورد ی خیابان لاله زار از نیمه د وم حکومت قاجار به بعد پرد اخته و با روش تحلیلی-توصیفی نقش خیابان بر روند تجد د گرایی و توسعه شهر تهران مورد تحلیل قرار می گیرد .نتیجه گیری: تحولات سیاسی و اجتماعی ایران از نیمه د وم سلطنت قاجار متأثر از تجد د گرایی صورت گرفته است، که بسیاری از نمود های آن به اشکال مختلف د ر شهر تهران بازنمایی شد ه است. یکی از مهم ترین مظاهر این روند پید ایی خیابان با الگوی فرنگی آن است که د ر گستره زمان از قاجار به پهلوی بر وجوه مختلف نظیر ساختار شهر، مباد لات تجاری و تعاملات شهروند ان اثرگذار بود ه و جلوه ای متجد د و نوین به شهر د اد ه است.

نوشتار حاضر درصدد پاسخ به این سوال است که با توجه به پتانسیل کالبدی و فرهنگی پهنه خیابان لاله زار و قدمت تجاری، فرهنگی، هنری و سیاحتی این محدوده، «عناصر و عوامل فرهنگی چه نقشی در بازآفرینی شهری در بافت لاله زار دارد؟» بر این اساس هدف از این مقاله شناسایی ساختار حاکم بر بافت قدیمی لاله زار و ارائه راه کارهایی برای بازآفرینی فرهنگ مبنا است. انگاره «بازآفرینی فرهنگ مبنا» به عنوان گزینه ای موفق در عرصه «مرمت و حفاظت شهری» است. در این رویکرد، «ایجاد شهر- فرهنگ» و «شهر- رویداد» در باززنده سازی بافت های قدیمی که به لحاظ قدمت تاریخی، میراث کالبدی سرشار از یادمان های تاریخی است نقش محوری ایفا می نماید. روش مطالعه کیفی و ابزار اصلی آن مصاحبه عمیق و تحلیل داده ها با استفاده از مدل SWOT است. بر اساس این روش، نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدید های پیش روی ساختار جتماعی، فرهنگی، اقتصادی، فعالیت های همگانی، سیما و منظر، تردد و دسترسی و محیط زیست محدوده ی خیابان لاله زار شناسایی و تحلیل شده است. نتایج حاکی است که نقاط ضعف زیادی در مقابل نقاط قوت و در مقابل فرصت های بیشتری در مقابل تهدید های پیش روی محله لاله زار وجود دارد. بنابراین لازم است که با ارائه راهبردهای مناسب از جمله راهبردهای متمرکز و با تأکید بر بهبود وضع موجود، در جهت از بین بردن نقاط ضعف و خنثی کردن تهدیدهای موجود اقدام نمود تا در زمینه بازآفرینی شهری به وضعیت مطلوب تری دست یافت. با هدف بازآفرینی فرهنگ مبنا وضعیت نهایی راهبردی محدوده بیشتر به سوی تامین زیرساخت های تجدید حیات مکان های فرهنگی بافت قدیم و احیای خاطره جمعی است. تحقق این سیاست با اقداماتی از قبیل تغییر کاربری ها و پویایی ابنیه قدیمی، به ایجاد کاربری های فرهنگی تفریحی باورپذیر منجر می شود.

لاله زار یکی از خیابان های تاریخی و فرهنگی تهران بوده و ازجمله فضاهای شهری است که برای بیان تاریخ و فرهنگ این شهر در بسیاری از منابع به آن اشاره شده است. نبود فعالیت های اجتماعی و فرهنگی مرتبط با ویژگی های تاریخی و هم جواری ناخوشایند با فعالیت های تجاری، این خیابان را با مسائل اجتماعی فراوانی مواجه کرده است. پیاده راه سازی و احیای بافت تاریخی و فرهنگی لاله زار از جمله راه کارهایی جهت بهبود وضعیت کنونی این خیابان و مقدمه ای برای ایجاد یک محیط شهری جذاب و پرمحتوا با زمینه اجتماعی و فرهنگی خواهد بود. در این مقاله تلاش شده است تا تأثیرات اجتماعی اجرای این پروژه تبیین گردد. رویکرد پژوهش بر اصول ارزیابی تأثیر اجتماعی استوار است و از روش های کمی و کیفی استفاده شده است. یافته ها و نتایج نشان داد که تأثیرات اجتماعی طرح دارای بیشترین اهمیت در فرایند انجام پروژه است. تأثیراتی نظیر ارتقاء کیفیت زندگی، غنی سازی اوقات فراغت، ایجاد حیات شبانه و افزایش تعاملات و ارتباطات در حوزه ی اجتماع بیشترین امتیازها را به خود اختصاص داده اند. در حوزه کالبدی- محیط زیستی، بالاترین سهم، کاهش بار ترافیکی و حفظ بناهای ارزشمند تاریخی بوده است. تأثیراتی نظیر افزایش درآمد اصناف و جذب سرمایه گذار در حوزه اقتصادی و توسعه گردشگری و افزایش حس تعلق خاطر در حوزه فرهنگی نیز در درجات بعدی اهمیت قرار داشته اند.