حسابداری رفتاری

مقدمه: هدف این مطالعه بررسی عوامل مؤثر بر تمایل به گزارشگری مالی متقلبانه و نقش اخلاق پولی و تعهد اخلاقی با استفاده از روش پژوهش آمیخته مبتنی بر روش تحلیل عاملی و مدل یابی معادلات ساختاری بوده است. روش: این تحقیق با استفاده از روش دلفی و جامعه ی آماری شامل خبرگان حسابداری در حوزه گزارشگری مالی متقلبانه بوده که بر اساس نمونه کیری ملاک محور انتخاب شده اند. به منظور بررسی متغیرهای پژوهش از پرسش نامه تمایل رفتاری ایزن(2006)، پرسشنامه اخلاق پولی تانگ (1992) و پرسشنامه تعهد اخلاقی ایزن و بک (1991) استفاده شده است. یافته ها: بر اساس یافته های پژوهش نگرش به رفتار ، کنترل رفتاری ادراک شده و اخلاق پولی اثر مثبت و معناداری بر تمایل به ارائه گزارشگری مالی متقلبانه دارد. همچنین تعهدات اخلاقی دارای رابطه منفی و معنی داری بر تمایل به گزارشگری مالی متقلبانه است. علاوه بر این هنجارهای ذهنی اثر معنی داری بر تمایل ندارد. نتیجه گیری: بر اساس یافته ها می توان نتیجه گیری کرد که افزایش نگرش رفتاری،کنترل رفتار ادراکی و اخلاق پولی سبب افزایش تمایل به ارائه گزارشگری مالی متقلبانه می گردد و تعهدات اخلاقی این تمایل را کاهش می دهد.

هدف پژوهش حاضر شناسایی اطلاعات حسابداری مورد علاقه سرمایه گذاران فعال در بورس اوراق بهادار تهران بر اساس تیپ های شخصیتی آنان است. در این خصوص، از پرسش نامه شخصیتی چندعاملی نئو برای تعیین تیپ های شخصیتی سرمایه گذاران استفاده شد. روش پژوهش مورد استفاده توصیفی پیمایشی از نوع نظرسنجی است. کلیه سرمایه گذاران حقیقی فعال در بازار بورس اوراق بهادار تهران، جامعه آماری پژوهش حاضر را تشکیل می دهند. در این پژوهش از نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شد. نمونه این پژوهش برابر با 379 نفر است. به منظور آزمون فرضیه های پژوهش از روش تحلیل واریانس یک طرفه در نرم افزار آماری اس پی اس اس استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که تیپ های شخصیتی سرمایه گذاران عامل مؤثری بر علایق اطلاعاتی آنان است و سرمایه گذاران با تیپ های شخصیتی ریسک گریزتر به اطلاعات قابل اتکاتر و سرمایه گذاران با تیپ های شخصیتی ریسک پذیرتر به اطلاعات مربوط تر علاقه بیشتری دارند. صرف نظر از تیپ های شخصیتی مختلف، تقریباً تمامی سرمایه گذاران به اطلاعات حجم معاملات با اشخاص وابسته و گزارش حسابرس علاقه بسیار بالایی دارند. اما در خصوص اطلاع مربوط به روند رشد فروش در ده سال گذشته، سرمایه گذاران کمترین علاقه را به این نوع از اطلاع از خود نشان داده اند.

پژوهش حاضر قصد دارد تا نمایی جامع از تحقیقات رفتاری حسابداری ارائه نماید. به منظور دستیابی به این هدف، از 371 مقاله منتشر شده در دو مجله تخصصی حسابداری رفتاری "تحقیقات رفتاری در حسابداری" و "پیشرفت ها در تحقیقات رفتاری حسابداری" که در پایگاه اسکوپوس نمایه شده و جزو مجلات تخصصی رتبه بندی شده توسط شورای رؤسای دانشکده های علوم مالی استرالیا در حوزه حسابداری هستند، استفاده شده است. تجزیه وتحلیل هم واژگانی و شبکه های اجتماعی به عنوان روش اصلی به کار رفته است. تجزیه و تحلیل ها نشان می دهد که موضوعات در حال ظهور در سال های اخیر در حوزه رفتاری بر "حسابرسی"، "حاکمیت شرکتی"، "تقلب"، و "اخلاق" متمرکز بوده اند. یافته ها نشان می دهد مقاله "تحویل ابزار آنلاین و خدمات استخدام مشارکت کننده: فرصت های نوظهور برای تحقیقات رفتاری حسابداری" با 167 استناد، پراستنادترین مقاله تحقیقات رفتاری است. ویکی آرنولد با 12 مقاله برترین نویسنده از حیث تعداد مقالات است. کشور آمریکا با 179 مقاله و 2.210 استناد دریافتی برترین کشور جهان بوده و دو دانشگاه برتر جهان با 15 مقاله مشترکاً دانشگاه ویرجینیا کامنولث و دانشگاه مرکزی فلوریدا هستند. مطالعه حاضر نخستین مطالعه ای است که تجزیه وتحلیل کتاب شناختی تحقیقات رفتاری حسابداری با تمرکز بر دو مجله تخصصی حسابداری رفتاری را در پیش گرفته است.

مالی رفتاری، چگونگی تفسیر افراد از اطلاعات برای اتخاذ تصمیمات سرمایه گذاری آگاهانه می باشد. به عبارت دیگر مالی رفتاری به دنبال تأثیر فرایندهای روانشناختی در تصمیم گیری است. علاوه بر آن مالی رفتاری را می توان پارادایمی دانست که با توجه به آن، بازارهای مالی با استفاده از مدل هایی مورد قرار می گیرند. مسائل رفتاری حسابداری در ابعاد طراحی استاندارد، تهیه صورت های مالی و حسابرسی پیش می آیند. تدوین کنندگان استانداردها تحت تاثیر عوامل انسانی به انتشار استانداردها میپردازند و در نهایت حسابرسان که نسبت به صورتهای مالی اظهار نظر مینمایند اساسا بر مبنای قضاوت های حرفه ای عمل مینمایند. قتصاد رفتاری تأثیرات روانشناختی، شناختی، عاطفی، فرهنگی و اجتماعی را بر تصمیمات اقتصادی افراد، نهادها و موسسات بررسی کرده و پیامدهای آن برای تأمین سود و تخصیص منابع مورد قرار می دهد. همچنین اقتصاد رفتاری نشان می دهد که چگونه این تصمیمات از تصمیمات مبتنی بر تئوری کلاسیک اقتصادی متفاوت خواهد بود. (لین، 2012) اقتصاد رفتاری شامل نحوه تصمیم گیری در بازار و سازوکارهایی است که باعث انتخاب عمومی افراد می شود. در واقع اقتصاد رفتاری خصوصیات تصمیم گیرنده و سرمایه گذار را ثابت نمی کند و در مقابل تمرکز آن بر روی فرآیندهای غیرمتعادل، اقدامات بر اساس عوامل گوناگون با درجه عقلانیت محدود است که ممکن است افراد از تجربیات و تعاملات متفاوت در سطح جامعه خود جنبه های رفتاری گوناگونی را بیاموزند. هموارسازی و ساماندهی آموزش و در نتیجه سطح بالای تجمعی مهارتهای دانشی در جامعه ممکن است بر پیچیدگی و ابهامات در نظام اقتصادی کشور، به ویژه باتوجه به رویکرد اقتصاد رفتاری تاثیر بگذارد.