مدح نبوی

إنّ المدائح النبویه تشکل قسماً عظیماً من التراث الإسلامی و العربی، فظهرت آلاف من القصائد ملیئه بالعواطف الدینیه و الإنسانیه فی الشعر القدیم و المعاصر. و قد تطورت هذه المدائح فی المعنی و المبنی طیله قرون، شأنها شأن سائر الألوان الأدبیه الأخری، و إضافه إلی ذلک اصطبغت هذه المدائح فی الشعر العربی المعاصر بصبغه اجتماعیه و سیاسیه. فکانت هذه المدائح فی بدایات هذا العصر تقلیداً للقدیم و محاوله لإحیاء التراث، و لکن بعد مده قلیله من الزمن تغیّر هذا الإتجاه التراثی، فغلبت علیه الهموم الإجتماعیه و السیاسیه، فأصبحت لوناً من الشعر النضالی الملتزم بالأمه الإسلامیه و قضایاها المصیریه. و بناءً علی ما طرأ علی هذه المدائح من التطورات فی الشعر القدیم و المعاصر، یمکن وضعها فی ثلاثه اتجاهات: 1- إتجاه شعری محض (إتجاه البرده الأولی). 2- إتجاه شعری ممزوج بالتصوف و المعارف الدینیه و الفلسفیه (إتجاه البرده الثانیه). 3- إتجاه شعری ممزوج بالقضایا الإجتماعیه و السیاسیه (فی الشعر المعاصر).

صفی الدین حلّی (وفات750 ه.ق) قصیده ای شامل نود بیت به زبان عربی و عبدالرحمان جامی (وفات898 ه.ق) ترکیب بندی به طول پنجاه و شش بیت به زبان فارسی، در منقبت پیامبر اسلام (ص) سروده اند. تحلیل این دو سروده در یک اقدام تطبیقی، فراراه نوشتار حاضر است. روش تحقیق، بر پایه نقد درون متنی، در پرتو ادبیات تطبیقی به شیوه مکتب آمریکایی است. موضوع یکسان و موقعیت متنی مشابه، نگارنده را بر آن داشت که به مقایسه این دو سروده، در دو حیطه شکل و مضمون بپردازد و همانندی ها و ناهمانندی ها را بازنماید. هر دو سراینده، مدایح خود را در عشق به پیامبر و در طیّ یک سفر پرشور زیارتی به مقصدِ مدینه آفریده اند. اشتیاق دیدار، رنج فراق و آرزوی آمرزش، جان مایه این چکامه هاست. هردو شاعر، زبانی عذرخواه و روحی خاکسار دارند؛ اگر چه حلّی، از شور عاطفی جامی و صدق هنری او برخوردار نیست و کلان نگری او را ندارد. عاطفه عرفانی در تمام عناصر شعری ترکیب بند جامی از قبیل واژگان، اسلوب عبارات، صور خیال و موسیقی، نیرویی نافذ و کنشگر بوده است. وانگهی عواملی از قبیل ضعف عاطفی در مدح، پایبندی به ساختار سنتی قصیده، طولانی بودن سروده و تنگنای قافیه، از انسجام و اثربخشی مدحیه حِلّی کاسته است.