نخبگان دانشگاهی

نابردباری اجتماعی از جمله مسائل اجتماعی است که در صورت تشدید و فراگیری، انسجام جامعه را به مخاطره می اندازد. مقاله حاضر به روش نظریه داده بنیاد، به تحلیل نابردباری اجتماعی از منظر نخبگان دانشگاهی می پردازد. داده ها به روش نظریه داده بنیاد از طریق مصاحبه با نخبگان دانشگاهی به دست آمد. در نوشتار حاضر، با هدف تفسیر نابردباری اجتماعی به مدلی پارادایمی دست یافتیم که تفسیرکننده ذهنیت کنشگران در خصوص شرایط، راهبردها و پیامدهای نابردباری اجتماعی است. یافته ها از دو نوع رویکرد کنشی و ساختاری در خصوص عوامل نابردباری اجتماعی حکایت دارند. در اتخاذ هریک از راهبردها، چند عامل زمینه ای (کنش و ساختار اجتماعی)، مداخله گر (تبعیض و بی عدالتی در سطح جامعه و شیوع گفتمان تحقیر) و شرایط علی (عوامل کنشی اعم از متغیرهای جمعیت شناختی و جامعه شناختی و عوامل ساختاری اعم از سطوح میانی و کلان) نقش داشته اند که اتخاذ راهبردهای کنش (آموزش عمومی و تمرکز بر جامعه مدنی) پیامدهای دوگانه ذهنی-عینی را دربرداشته است. مجموع این عوامل در یک مدل پارادایمی به هم ربط داده شدند و به تصویر کشیده شدند.

جامعه مهاجرین ایرانی در خارج از کشور از نظر میزان تحصیلات، یکی از باکیفیت ترین جوامع دور از وطن را تشکیل داده است. بسیاری از این افراد، پس از مهاجرت به کشورهای پیشرفته به تحصیلات تکمیلی می پردازند. بازگشت این افراد به ایران از طریق بالا بردن سرمایه انسانی کشور، راه توسعه را هموارتر خواهد کرد. هدف پژوهش حاضر، تحلیل آینده نگرانه مهاجرت معکوس نخبگان دانشگاهی است. مهاجرت معکوس نخبگان دانشگاهی ناظر به پدیده ی بازگشت افراد پس از اخذ مدرک دکتری در خارج از کشور است. در این پژوهش با روش تحلیل لایه ای علت ها و با استفاده از ابزار مصاحبه ی نیمه ساختاریافته به بررسی استعاره/اسطوره ها، گفتمان/جهان بینی و علل کلان اجتماعی مهاجرت معکوس نخبگان دانشگاهی در ذهن اعضای هیئت علمی دانشگاه های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری که در خارج از کشور تحصیل کرده اند؛ می پردازیم. با توجه به حقوق دریافتی پایین اعضای هیئت علمی دانشگاه ها در مقایسه با سایر کشورها، عدم امکان جذب در دانشگاه ها، دوگانگی بین زندگی خصوصی و زندگی اجتماعی افراد در ایران، نگرانی نسبت به آینده فرزندان، پیچیدگی و عدم شفافیت، ناپایداری اقتصادی و سیاسی کشور، بوروکراسی فرایند جذب در دانشگاه ها و عدم امکان فعالیت در بخش صنعت کشور، روند مهاجرت معکوس نخبگان دانشگاهی به کشور، در ذهن مصاحبه شوندگان از چشم انداز روشنی برخوردار نیست. همچنین در تلاش برای به تصویر کشیدن آینده های بدیل، مصاحبه شوندگان بر عواملی مانند رونق اقتصادی، امنیت سیاسی، برگرداندن اعتماد از دست رفته در عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، تعامل با سایر کشورها، پذیرش و سازگاری با واقعیت های جدید جامعه، بهبود و تقویت ارتباط دانشگاه و صنعت و به روزرسانی شرایط استخدام و به کارگیری اعضای هیئت علمی تاکید داشتند.

هدف: هدف این پژوهش، طراحی الگوی پیشایندهای انگیزه خدمت عمومی در سازمانهای دولتی، تعیین شاخصها و بررسی صحّت مدل طراحی شده بود. روش: در این پژوهش با بهره گیری از روش آمیخته، ابتدا با رویکرد کیفی و روش تحلیل مضمون، الگوی پیشایندهای انگیزه خدمت عمومی در سازمانهای دولتی با تمرکز بر استانداری ها و دانشگاههای دولتی طراحی شد. بدین منظور، با جمع آوری ادبیات نظری و نظر مدیران عالی برخی وزارتخانه ها و نخبگان دانشگاهی در رشته مدیریت دولتی(اساتید و مدیران دانشگاههای تهران، شاهد و قم) با استفاده از ابزار مصاحبه، مدل اولیه طراحی شد. تعداد مصاحبه ها با روش نمونه گیری انتخابی هدفمند تا رسیدن به اشباع نظری، 18 مورد بود. در بخش کمّی با بهره گیری از روش تحلیل معادلات ساختاری، از طریق ابزار پرسشنامه(که بر اساس مدل اولیه طراحی شد) و توزیع آن در بین 80 نفر از مدیران سازمانها و دانشگاههای دولتی با روش نمونه گیری تصادفی، شاخصها و صحّت مدل طراحی شده، بررسی شد. یافته ها: عوامل فردی(با مضامین فرعی باورهای دینی و تمایلات ارزشی، گرایشهای اخلاقی فرد، گرایشهای ملی گرایانه در فرد، گرایشهای جمع گرایانه، متغیّرهای جمعیت شناسی، ویژگی های شخصیتی فرد و تجربه مثبت سازمانی)، عوامل سازمانی(با مضامین فرعی شایسته محوری سازمان، رهبری خادمانه در سازمان، طراحی شغل انسان گرا، فضیلت محوری سازمان ، اهداف، ارزشها و انتظارات سازمانی، جامعه گرایی سازمان) و عوامل اجتماعی(با مضامین فرعی رشد و تربیت در محیط اجتماعی مذهبی، یادگیری اجتماعی در بستر جامعه، فرهنگ خانوادگی)، پیشایندهای انگیزه خدمت عمومی در سازمانهای دولتی اند. نتیجه گیری: پیشایندهای فردی، سازمانی و فرهنگی- اجتماعی در انگیزه خدمت عمومی مؤثرند که تا حدود زیادی با نتایج کمّی و کیفی پیرامون موضوع تحقیق، همخوانی دارد.