ترجمه الهی قمشه ای

الگوهای متعددی به ارزیابی کیفیت و نقد ترجمه ها می پردازند که در بین آن ها الگوی گارسس زوایای بیش تری از نقد ترجمه ها را در برمی گیرد. این الگو بر اساس اصل برابری میان متن مبدا و مقصد استوار است و آن را در چهار سطح معنایی- لغوی، نحوی- صرفی، گفتمانی-کارکردی و سطح سبکی- کاربرد شناختی می داند. این پژوهش در صدد بوده است با روش توصیفی – تحلیلی، ترجمه الهی قمشه ای و فولادوند از سوره مبارکه قمر را بر مبنای سطوح چهارگانه مدل گارسس مورد بررسی و نقد قرار دهد. نتایج نشان می دهد که در سطح معنایی-لغوی در ترجمه فولادوند بسط معنایی بیش تر و در ترجمه الهی قمشه ای قبض معنایی، ابهام واژگانی و توضیح بیش تری مشاهده می شود. در سطح صرفی-نحوی در ترجمه فولادوند ترجمه غلط ساختار صرفی و نحوی بیش تر و در ترجمه الهی قمشه ای جابجایی ساختار در ترجمه بیش تر وجود دارد. در سطح گفتمانی-کاربردی در ترجمه فولادوند و الهی قمشه ای تغییر منظور آیات در حد یکسان و تغییر به سبب تفاوت های اجتماعی و فرهنگی در ترجمه فولادوند بیش تر مشاهده می شود. در سطح سبکی – کاربرد شناختی در ترجمه الهی قمشه ای، تغییر کاربرد صنایع بلاغی بیش تر مشاهده می شود. بنابراین میزان افزایش در ترجمه الهی قمشه ای بیش تر و در ترجمه فولادوند میزان مانش و میزان کاهش، بیش تر مشاهده شد.

افزوده های تفسیری بلند به معنای گزاره هایی طولانی است که برخی مترجمان در داخل پرانتز و در توضیح بیشتر الفاظ آیات قرآن کریم از آن بهره گرفته اند. در میان ترجمه های معاصر، دو ترجمه الهی قمشه ای و مشکینی، از افزوده های تفسیری بیشتری نسبت به دیگر مترجمان استفاده کرده اند. پژوهش حاضر در صدد بوده است با استفاده از روش تحلیل تطبیقی خُرد که در آن موارد مطالعه از یک سنخ هستند و نیز با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی؛ به تحلیل مقایسه ای افزوده های تفسیری بلند در سه جزء پایانی قرآن کریم در دو ترجمه الهی قمشه ای و مشکینی بپردازد. بررسی ها نشان می دهد افزودنی های تفسیری بلند در این دو ترجمه اقسام گوناگونی نظیر بیان مصداق آیات، بیان سبب نزول، تبیین مفردات، بیان مفهوم گزاره ها، بیان بطون آیات دارد. به طور کلی، در برخی موارد، افزوده های تفسیری بلند از دیدگاه دو مترجم به صورت یکسان مطرح گردیده است؛ اما در بیشتر موارد، تفاوت هایی میان دیدگاه دو مترجم در بیان افزوده های تفسیری بلند وجود دارد. مشکینی با بهره گیری از روایات تفسیری، سبب نزول ها، شواهد لغوی، سیاق و تناسب آیات، مراجعه به مفسران، افزوده های تفسیری مناسب تری نسبت به الهی قمشه ای بیان کرده است.

آنتوان بِرمن فیلسوف و مورخ و نظریه داز معاصر فرانسوی است که به دلیل نوع نگاه خاص خود به ترجمه، تأثیر فراوانی در حوزه نقد و مطالعات ترجمه داشته است. وی مدل ریخت شکنانه خود را در قالب سیزده گرایش بیان و از موارد ناهمگونی میان ترجمه و متن مبدأ، به عنوان سیستم تحریف متن یاد کرده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی بر آن است تا هفت گرایش از گرایش های ریخت شکنانه بِرمن را در ترجمه فارسی الهی قمشه ای از سوره مریم، مورد بررسی و نقد و ارزیابی قرار دهد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در ترجمه قمشه ای، عناصر تفسیری و توضیحات کوتاه میان پرانتزی زیادی به کار رفته و متن ترجمه در برخی موارد، از متن اصلی فاصله گرفته است. در مجموع و در میان این سیزده مؤلفه، اطناب، شفاف سازی، منطقی سازی و تخریب سیستم های متن از عوامل اصلی تحریف متن در ترجمه قمشه ای است و در حوزه های آراسته سازی، تخریب کمّی و تخریب کیفی نیز، انحرافات اندکی از متن مبدأ به چشم می خورد. در مجموع، همه این مؤلفه ها باعث تخریب ساختاری و معنایی متن مبدأ شده است.