آهنگ سازی

کتاب مبانی آفرینش ملودی در آهنگ سازی را نشر مرکز در سال ۱۳۹۵ منتشر کرده است. مؤلف کتاب کوشیده است تا در هشت فصل مجزا از تمامی جوانب به موضوع ملودی بپردازد. متن اثر دارای نثری روان و قابل فهم است و طرح جلد کتاب نیز مزین و بی پیرایه است. از مهم ترین ویژگی های این کتاب می توان به رویکرد موسیقی شناسانه مؤلف در پرداختن به موضوع، استفاده از منابع متعدد و متنوع، تعدد نمونه ها و تصاویر مرتبط با متن، و ارائه جمع بندی و چکیده در پایان هر مبحث اشاره کرد. باتوجه به مباحث طرح شده در فصل ها و روند آموزشی و تحلیلیِ ارائه شده، عنوان مناسبی برای کتاب انتخاب نشده است. هم چنین به طور کلی، فصل های اول، سوم، و ششم کتاب را که عمده مطالب آن ها در دیگر کتاب ها با انسجام بیش تری طرح شده اند نمی توان از امتیازات این کتاب به حساب آورد. درمقابل، زاویه نگاهی که نویسنده در فصل های دوم و هشتم ارائه می کند مباحث ویژه و سودمندی درباره ملودی است که در کتاب های فارسی زبانِ دیگر به آن ها پرداخته نشده است.

کتاب «فرم و آفرینش در موسیقی ایران» بر اساسیکی از عناوین دروس دانشگاهی در رشته ی موسیقی ایرانی نگاشته و تدوین شده است و دست کم به این دلیل که منابع مکتوب در این زمینه بسیار محدودند، کتاب حاضر منبعی باارزش تلقی می شودونقد آن نیز با هدف ایجاد زمینه های بیش تر مطالعه در این حوزه انجام شده است. تأمین کننده ی بخش عمده ای از پشتوانه های نظری این کتاب، ایده پردازی ها و تجربیات شخصی نویسنده به عنوان یک متخصص با سابقه و خوش نام در این زمینه بوده است. به کارگیریِ نمونه های متعدد و متنوع، مرتبط با عناوین و مطالب وهم چنین محتوای بخش آخر کتاب درخصوص گونه های معمول در موسیقی ایرانیاز نقاط قوت اثراست. اما مواردی هم چون پراکندگی مطالب در برخی عناوین،عدم ارائه ی تعریف و توضیح لازم در مورد برخی اصطلاحات و ابهام در به کارگیری بخشی از واژگان تخصصی از نقاط ضعف این کتاب هستند.

جان کِیج با گریز از سنّت های موسیقی گذشته و فرارَوی از مرزهای متعارف آن، بر فکر و عمل موسیقایی نیمه دوم قرن بیستم تأثیر عمیقی داشت. این تأثیرگذاری، به واسطه همکاری وی با جنبش های نوظهور آوانگارد معاصرش و تأثیرپذیری از آنها و همچنین نوآوری ها و ابتکارات متعدّدی بود که منجر به شکل گیری گستره وسیعی از آثار بسیار متنوع و خلاقانه در طول دوران حرفه ایِ او شد. امّا پژوهش های اندکی، روند تاریخی و عوامل مؤثر بر تحولات ساختاری آثار موسیقایی وی را به منظور تبیین سیر و چگونگی این تحولات ساختارشکنانه، مورد توجّه قرار داده اند. ازاین رو، پژوهش حاضر با رویکرد تاریخی-تحلیلی و بهره گیری از منابع کتابخانه ای، سعی در بررسی سیر تحول ساختار موسیقی کِیج در سه سطح آهنگ سازی، نُت نویسی و جایگاه مخاطب، در طول دوران حرفه ای وی، نموده است. پژوهش حاضر در سیر تاریخی، طبقه بندی شده در سه نقطه عطف، نشانگر گذار به تجارب و ساختاری نامتعیّن، باز و نامحدود در موسیقی است. در بُعد تحلیلی نیز، کِیج، با کاربَست اصوات و ابزار روزمره، نویز و سکوت به عنوان مواد موسیقایی، طرح مقولات هم زمانی و مکان در موسیقی، دوری جُستن از تخصّص گرایی در آهنگ سازی، نُت نویسی گرافیکی و نامتعیّن و دخیل نمودن اجراگر و مخاطب در شکل گیری اثر، به ساختارشکنی و بازتعریف مجدّدِ معنای موسیقی دست می زند.