مطبوعات سیاسی

این مقاله به تحلیل رویکرد مطبوعات سیاسی نیمه دوم سال 1329 به جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران می پردازد. این تحلیل با هدف تعیین میزان تأثیر مطبوعات سیاسی این دوره بر روند شکل گیری و به ثمر رسیدن این جنبش انجام گرفته است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و برای گردآوری اطلاعات از مطالعه اسنادی و کتابخانه ای بهره گرفته شده است. برای انجام این پژوهش با استفاده از روش نمونه گیری کوتایا انتخاب موجه، 269 سرمقاله از یازده نشریه وابسته به مهم ترین و فعال ترین احزاب و جمعیت های سیاسی در نیمه دوم سال 1329ه.ش، به عنوان واحد تحلیل انتخاب و با تحلیل محتوای آنها، موضع گیری هر یک از آنها نسبت به شش مقوله اصلی و تأثیر گذار بر جنبش، مشتمل بر لایحه الحاقی، دولت انگلستان، شرکت نفت ایران و انگلیس، دولت رزم آرا، جبهه ملی و تز ملی شدن صنعت نفت تعیین شده است. در نهایت، با استفاده از این داده ها، رویکرد و بالطبع نقش هر یک از آنها، به عنوان ابزار فشار احزاب و جمعیت های سیاسی در این جنبش تبیین شده است. نتایج این پژوهش بیانگر آن است که اکثریت قریب به اتفاق مطبوعات سیاسی منتشرشده در این دوره تاریخی، با وجود تفاوت در موضع گیری نسبت به رزم آرا، جبهه ملی و تز ملی شدن نفت، به سبب همسویی اکثریت در مخالفت همه جانبه با لایحه الحاقی، شرکت نفت ایران و انگلیس و دولت انگلستان، فشار شایان توجهی بر قدرت موجود واردآوردهو نقش مؤثری در این جنبش اجتماعی ایفا کرده اند. * Quota Sampling

مقاله حاضر موضوعی مرتبط با کارکرد مفهومی طنز در نقد گفتمان های سیاسی حاکم است؛ که با استفاده از روش تحلیل گفتمان، آثار مهم طنز در مقطع زمانی عنوان شده و در موضوع انتخابات مجالس شورای ملی مورد تتبع و جستجو قرارگرفته است. برای تحلیل متون طنز انتخابی با بهره گیری از روش تبیینی نورمن فرکلاف نشان داده ایم در دوره پهلوی دوم چگونه مطبوعات طنز موضوعات سیاسی روز را به باد انتقاد گرفته و محتوای گفتمانی خویش را تولید و هویت یابی کرده اند. با توجه به فضای سیاسی و گفتمان های انتقادی آن دوران، طنزهای مندرج در مطبوعات عمدتاً دارای دلالت های سیاسی بودند و در اکثریت موارد، سایر حوزه های مفهومی طنز منتشر شده نیز به ویژه در قالب اشعار با اغراض سیاسی و در جهت تامین مقاصد گفتمانی منتشر شده اند. فضای خاص سیاسی و نوع مناسبات و فرهنگ عمومی حاکم در دوره محمدرضا شاه پهلوی، سایه خود را بر آثار ادبی این دوران گستراند، به گونه ای که بعد از حوادث مهم و قابل تأمل کودتای 28 مرداد، با اعمال نظارت بیشتر بر فعالیت های مطبوعاتی، طنز به عنوان ابزاری برای بیان حقایق و آگاهی مردم مورداستفاده منتقدان قرار گرفت؛ در این میان موضوع نقد انتخابات یکی از سوژه هایی بود که هرازچندگاهی عناصر هویتی گفتمان حاکم را در معرض نقد قرار می داد.

این پژوهش تلاش دارد، با بررسی رویکرد روزنامه های سه جناح سیاسی اصلاح طلب، اصول گرا و میانه رو، نسبت به عملکرد دولت در مورد بحران کرونا، از طریق دست یافتن به یک مدل گفتمانی فرضی، به شناخت بیشتر طیف مطبوعات سیاسی ایران نایل آید و جایگاه روزنامه های مورد نظر را، در چارچوب آن مدل تعیین کند. هدف دیگر این مقاله، کشف رابطه میان نوع پردازش مطبوعات سیاسی ایران و جناح سیاسی آن ها است. این پژوهش، همچنین قصد دارد روزنامه های جناح های مختلف (اعم از اصلاح طلب، اصول گرا و میانه رو) را از نقطه نظر رویکرد انتقادآمیز یا حمایتگرانه نسبت به اقدام ها و سیاست های کرونایی دولت، با همدیگر مقایسه کند. پژوهشگران با استفاده از تکنیک تحلیل محتوای کیفی، سرمقاله های شش روزنامه کیهان و رسالت (اصول گرا)، شرق و مردم سالاری (اصلاح طلب) و ایران و اطلاعات (میانه رو) را، در یک دوره زمانی سه ماهه (اسفند 98 تا اردیبهشت 99) شامل 244 مورد، با توجه به یک دسته بندی هشت گانه موضوعی مورد بررسی قرار داده اند. این تحقیق، ضمن تدوین مدل گفتمانی و تعیین جایگاه این روزنامه ها، نشان داد که روزنامه های اصلاح طلب و اصول گرا  نسبت به روزنامه های میانه رو در قضیه کرونا، بیشتر منتقد دولت بوده اند. روزنامه های اصلاح طلب در مقایسه با روزنامه های اصول گرا، زبان انتقادی تری داشته و در یک طرف طیف، روزنامه مردم سالاری و در طرف دیگر، روزنامه کیهان بیشترین سرمقاله های انتقادی را منتشر کرده اند. در نتیجه این پژوهش، طیف روزنامه های مورد بررسی از راست به چپ بدین ترتیب مشخص شد: کیهان، رسالت، اطلاعات، ایران، شرق و مردم سالاری .