حل مسئله خلاقانه

زمینه و هدف : دانش آموزان تیزهوش و خلاق سرمایه های بالقوه هر جامعه هستند و پرورش و شکوفایی استعدادهای آنها همواره از دغدغه های نظام آموزشی است. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی تأثیر آموزش حل مسئله خلاقانه بر بهبود خلاقیت و رضایت از زندگی پسران تیزهوش انجام گرفت. روش: این پژوهش به شیوه نیمه آزمایشی و با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه اجرا شد. جامعه آماری 452 نفر از دانش آموزان دبیرستان های دوره اول متوسطه استعدادهای درخشان پسرانه شهر اردبیل در سال تحصیلی 96- 1395 بود. نمونه مورد مطالعه 46 نفر دانش آموز تیزهوش در دامنه سنی13 تا 5/14ساله از جامعه مذکور بودند که به شیوه نمونه گیری خوشه ای انتخاب و با انتساب تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه جایدهی شدند. ابزارهای پژوهشی شامل آزمون های هوش استنفورد – بینه – تهران (افروز و کامکاری،1390)، رضایت از زندگی هوبنر (2001)، و خلاقیت تورنس (1998) بود. شرکت کنندگان گروه آزمایش طی 13 جلسه در برنامه آموزشی حل مسئله شرکت کردند، در حالی که گروه گواه این مداخله را دریافت نکرد. داده ها با استفاده از تحلیل کواریانس تک متغیره و چندمتغیره تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها: نتایج تحلیل داده ها نشان داد میانگین نمرات خلاقیت و رضایت از زندگی گروه آزمایش و گواه در مرحله پس آزمون تفاوت معناداری دارند و نمرات گروه آزمایش به طور معناداری بالاتر از گروه گواه بود (0/05 p< ). نتیجه گیری : یافته های پژوهش حاضر دلالت براین دارد که برنامه آموزش حل مسئله خلاقانه علاوه بر افزایش خلاقیت در دانش آموزان، موجب بهبود رضایت از زندگی آنان نیز می شود. برتری نمره گروه آزمایش در بعد رضایت از دوستان نشان داد که عمده ترین تأثیر برنامه حل مسئله خلاقانه در روابط بین فردی است.

تقویت مهارت حل مسئله خلاقانه در دانش آموزان تیزهوش می تواند به آن ها در سازگاری های اجتماعی و رضایت از زندگی کمک کند. با توجه به اهمیت مهارت حل مسئله برای دانش آموزان به ارزیابی اثربخشی آموزش حل مسئله خلاقانه بر بهبود سازگاری اجتماعی و رضایت از زندگی در پسران تیزهوش پرداخته شد. این پژوهش به شیوه نیمه آزمایشی و با طرح پیش آزمون پس آزمون و گروه کنترل اجرا شد. ابتدا دبیرستان های تیزهوشان پسرانه شهر اردبیل به عنوان جامعه آماری برگزیده شد از میان دو مدرسه موجود یکی به روش تصادفی انتخاب شد و سه کلاس میانی (گروه های ایستای پایه های هشتم) به صورت تصادفی به گروه آزمایش و گواه و پایلوت انتخاب گردید با استفاده از آزمون ماتریس های پیش رونده ریون (1938) و آزمون هوش استنفورد–بینه–تهران (افروز و کامکاری،1390) افراد دارای هوشبهر کمتر از 115 از هر دو گروه آزمایش و گواه حذف شدند و دو گروه 46 نفری (هر گروه 23 نفر) نهایی شدند. پس از اجرای پیش آزمون ها (رضایت از زندگی هوبنر(2001) و سازگاری اجتماعی بل(1962)، شرکت کنندگان گروه آزمایش طی 13 جلسه (هر جلسه 75 دقیقه) در برنامه آموزش حل مسئله خلاقانه شرکت کردند. و گروه گواه هیچ گونه آموزش دریافت نکردند. به منظور ارزیابی اثر آموزش پس آزمون ها مورد استفاده قرار گرفت. داده های بدست آمده با استفاده از روش تحلیل واریانس چند متغیری مانکوا نشان داد که در خرده مقیاس های رضایت عمومی از زندگی، رضایت از دوستان، رضایت از محیط، رضایت از خود، سازگاری اجتماعی و سازگاری عاطفی بین میانگین نمرات گروه آزمایش و گواه تفاوت معناداری وجود دارد (05/0P<). در پایان استفاده از برنامه آموزش حل مسئله خلاقانه به منظور بهبود رضایت از زندگی و سازگاری اجتماعی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

مقدمه: ﺗﻘﻮیﺖ ﻣﻬﺎرت ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﯿﻦ ﻓﺮدی در افراد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ آنها در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﺑﯿﻦ ﻓﺮدی یﺎری دﻫﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﻬﺎرت ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺮای مادران و ارتباط بین ویژگی ها و مهارت های مادر با آرامش و سلامت خانواده به ویژه کودکان، در این پژوهش ﺑﻪ بررسی اﺛﺮبخشی آموزش حل مسئله با رویکرد خلاقانه بر مدیریت هیجان و تاب آوری در مادران دانش آموزان ﺳﺮآﻣﺪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪ. روش کار: پژوهش حاضر شبه آزﻣﺎیﺸﯽ ﺑﺎ ﻃﺮح ﭘﯿﺶ آزﻣﻮن_ﭘﺲ آزﻣﻮن با ﮔﺮوه ﮐﻨﺘﺮل بود. 20 نفر از داﻧﺶ آﻣﻮزان مقطع متوسطه یک دبیرستان پسرانه ﮐﻪ توسط معلمین خود به عنوان دانش آموز سرآمد شناسایی شده بودند و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از بررسی های هوشی متعدد از سرآمد بودن آنان اطمینان حاصل شده بود، ﺑﻪ صورت در دﺳﺘﺮس اﻧﺘﺨﺎب و مادران آنها ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﺑﻪ ﮔﺮوه آزﻣﺎیﺶ و ﮔﻮاه ﮔﻤﺎرده ﺷﺪﻧﺪ. ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﮔﺮوه آزمایش در 10 جلسه ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آﻣﻮزش ﺣﻞ مسئله خلاقانه، هر جلسه به مدت (90-70) دقیقه حل ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺧﻼق ﺑﯿﻦ ﻓﺮدی ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﺮوه کنترل در لیست انتظار قرار گرفتند. داده ها با استفاده از پرسشنامه تنظیم هیجان شناختی Garnefski (2001) و پرسشنامه تاب آوری Connor-Davidson (2003) جمع آوری شد. داده ﻫﺎ با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس توسط نرم افزار SPSS-22 تحلیل شدند. یافته ها: یافته ها نشان داد که در مدیریت هیجان ﺑﯿﻦ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻧﻤﺮات گروه آزﻣﺎیﺶ و ﮔﻮاه ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﺎداری وﺟﻮد داشت. آموزش حل مسئله خلاقانه تاثیر مطلوبی بر مدیریت هیجان و تاب آوری مادران دانش آموزان سرآمد داشت که این میزان برای مدیریت هیجان برابر با 483/0 و برای تاب آوری برابر با 522/0 بود. نتیجه گیری: نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهند که از آموزش مهارت حل مسئله بین فردی خلاقانه می توان در ارتقای مدیریت هیجان و تاب آوری مادران دانش آموزان سرآمد استفاده نمود.