آثار تمدنی

نمادها و نشانه ها در معماری، تجلی حس تعلق و احساس وابستگی به فرهنگ و جامعه ای خاص است و بیانگر هویت هر ملتی است. همچنین سبک معماری در هر جامعه، بیانگر و تجلی عقاید و ارزش های دینی مردم آن جامعه محسوب می شود. معماری بنای «ایاصوفیه» در میدان سلطان احمد استانبول، یکی از عالی ترین دستاوردهای تاریخی بیزانس به شمار می رود. این بنا زمانی بر پا شد که مسیحیت در سراسرامپراتوری روم از سوی کنستانتینوس اول به عنوان دین رسمی پذیرفته شد. در این عصر، کلیساهای مسیحی از لحاظ سازمان و فلسفه، به شدت وامدار ساختار زندگی یونانی رومی بودند. این بنا زمانی که کلیسا بود، نمادهای زیبایی از مسیحیت، شامل تصاویری از حضرت عیسی و حضرت مریم و تعدادی از قدیسان دور آن حضرت، بر روی دیوارهای آن نقش بسته بود؛ اما بعد از ورود عثمانی ها به این کشور، به مدت ۴۸۱ سال ، به دست مسلمانان، نمادهای اسلامی جایگزین نمادهای مسیحیت شد. این مقاله با توجه به قدمت زیاد و اهمیت این اثر تاریخی از نظر فرهنگی و اقتصادی در جهان اسلام و مسیحیت، با روش تحلیلی و توصیفی، به بررسی سیر تحول تمدنی معماری این بنا در سه مرحلة پیش از فتح استانبول، پس از فتح آن، و پس از تشکیل دولت جمهوری ترکیه می پردازد. این بنای تاریخی در هر عصر، متناسب با نوع حکومت و دین حاکم، از نمادهای دینی عصر خود برخوردار بوده است. این امر حکایت از تأثیرپذیری نمادهای مذهبی از دین حاکم و تأثیرگذار دین بر فرهنگ جامعه دارد.

حلب در سال 333 ق، توسط سیف الدوله، مرکز حکومت شیعی حمدانی شد. فعالیت این حکومت در ابعاد مختلف باعث رواج و تثبیت تشیع در این شهر شد. بعد از حمدانیان نیز سلسله شیعی مرداسی در این شهر حکومت کردند. یکی از ابعاد فعالیت حکومت و جمعیت شیعه در این شهر، فعالیت های تمدنی بود. آثار تمدنی ایجاد شده توسط دو حکومت شیعی حمدانی و مرداسی و جمعیت شیعه حلب، آثار قابل توجهی از جمله: توسعه فعالیت های اقتصادی و ضرب سکه، فعالیت ها و توسعه معماری و شهرسازی، نگهداری و مقاوم سازی قلعه شهر، ساخت و توسعه مکان ها و نمادهای شیعی بودند. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی به دنبال کشف و بررسی کارکرد تمدنی و آثار تمدنی باقی مانده از شیعه در شهر حلب، در قرن های چهارم و پنجم، با استفاده از داده های تاریخی موجود در منابع مربوط به این دوره می باشد.

رکود تمدنی جهان اسلام متأثر از فرهنگ غرب، رکودی فرهنگی است که همه حوزه های تمدنی ازجمله کانون خانواده را، متأثر ساخته است. تمدن گراها تنها راه برون رفت از این رکود را، رجوع به منابع دینی جهت استخراج، دستیابی و استنباط فرهنگ دینی با هدف جایگزین کردن این فرهنگ به جای فرهنگ غربی می دانند. جایگاه خانواده به عنوانِ اولین نهاد تمدنی، این امکان را می دهد که نقطه خوبی برای شروع تحولات اساسی در حوزه فرهنگ و تمدن محسوب گردد. این پژوهش با هدف تبیین تأثیرات خانواده مستحکم دینی بر تحولات تمدنی، به تبیین آثار تمدنی خانواده مستحکم می پردازد. حاصل اینکه؛ حاکم شدن نظام معنایی دینی برگرفته از سیره معصومان ^ (نظامی مشتمل بر معرفت ها، ارزش ها و رفتارهای دینی) در خانواده، با ایجاد وحدت معرفتی، ارزشی و رفتاری، موجب استحکام خانواده می شود و خانواده مستحکم زیربنای مهمی در استحکام تمدنی خواهد بود. از آثار تمدنی خانواده مستحکم؛ حاکمیت نوعی تمدن دین گرا، آخرت گرا و معناگرا؛ عینیت یافتن تمدن خدامحور و عینیت یافتن حاکمیت ولی خدا در جامعه، گسترش تمدن مبتنی بر عقلانیت دینی، علم دینی و نوعی انسان الهی است. در این پژوهش روش کار توصیفی تحلیلی مبتنی بر تجزیه و تحلیل محتوای کیفی است.