نظریه پایان تاریخ

موضوع پایان تاریخ که از آموزه های ادیان و مذاهب مختلف آن از جمله تشیع اثنی عشری است، در دوران معاصر نیز مورد توجه ویژه اندیشمندان مغرب زمین قرار گرفته است. فوکویاما از نظریه پردازانی است که اندیشه های او در این زمینه آوازه یافته است. در این مقاله پایه های نظری مهدویت در سپهر اندیشه ای تشیع اثنی عشری با نظریه پایان تاریخ فوکویاما در محورهای زیر مقایسه شده است: قانونمندی تاریخ، تکامل تاریخ، کرامت انسان و سرانجام چیستی و ویژگی های غایت تاریخ، این مقاله به این نتیجه دست یافته است که مهمترین تفاوت مبنایی این دو نظریه، در نگاه به انسان و ابعاد وجودی اوست.

پایان تاریخ از چشم انداز تاریخی، سیاسی و فلسفی جای بسی تأمل و بررسی است. پایان تاریخ و فرضیه تناهی پیشرفت به سوء تفاهم هایی جدیدتر منجر شده است. فوکویاما در دکترین سیاسی خود تمام مشخصات مدرنی را که در واقع مایه زوال و افول تمدن غرب خواهد بود را بعنوان ابزار دوام و استمرار بقاء سرمایه داری برمی شمارد. او می کوشد با بکارگیری زور این پایان را به تعویق اندازد و با ترسیم چهره ای دیگر از این پایان به جای نگرانی، امید و تحرک ایجاد کند. در خلال سال 1989 میلادی فرانسیس فوکویاما به اصالت دادن به دموکراسی لیبرال بعنوان اندیشه سیاسی اقتصادی در آمریکای شمالی و اروپای غربی، نظریه پایان تاریخ را در مقاله ای منتشر نمود. در این پژوهش به تبیین و بررسی مبانی و خاستگاه اندیشه فرانسیس فوکویاما پرداخته شده و برای انجام آن از روش توصیفی- تحلیلی استفاده و داده های آن به روش کتابخانه ای گردآوری شده است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که ریشه های فکری پایان تاریخ فوکویاما برگرفته از دیالکتیک هگلی است. پایان تاریخ فوکویاما برمبنای ایدئولوژی لیبرال دموکراسی و سعی در تقویت و تثبیت آن در نظام جهانی دارد. هگل این محرک اولیه تاریخ را در عاملی انسانی که همانا پیکار برای بازشناسی باشد، می داند.