انتخاب و انتصاب مدیران

تحصیلات و به طور خاص تجربه کاری صرفاً نوعی شایستگی است و زمانی ارزشمند است که منشا شکل گیری پدیده ای بنام ظرفیت در افراد شود که چنین ظرفیتی خود منشا عملکرد کاری خواهد بود. در بسته شایستگی های لازم برای احراز پست های مدیریتی عالی سازمانی و ملی در بخش دولتی تجربه کاری یکی از معیارهای بسیار کلیدی محسوب می شود، زیرا به نظر می رسد تجربه کاری جوهره خطا- آزمایشی تصمیم های مدیران را کاهش می دهد. اگرچه مطالعات متعددی به تبیین نقش تجربه کاری در ارتقا عملکرد کاری پرداخته اند، ولی کمتر مطالعه ای به پیامدهای منفی اتکا بیش از حد به تجربه کاری در انتخاب مدیران در بخش دولتی پرداخته است. هدف غایی این مطالعه تحلیل تجربه کاری براساس مدل شایستگی- ظرفیت- عملکرد و واکاوی تبعات منفی تجربه زدگی در انتخاب مدیران دولتی سازمانی و ملی است؛ بنابراین تبعات نگرشی، گفتاری و رفتاری اتکا افراطی به تجربه کاری به عنوان ملاک اصلی انتخاب و انتصاب مدیران را مورد بحث قرار می دهد. دلالت های تحلیل های این نوشته در طراحی دستگاه انتخاب و انتصاب مدیران در بخش دولتی و همین طور خصوصی می تواند مفید باشد.

زمینه: سازمان تأمین اجتماعی به عنوان بزرگ ترین نهاد بیمه و درمان کشور مسئولیتی بزرگ در برابر آحاد جامعه دارند. مفهوم سازی مدل انتخاب و انتصاب مدیران سازمان تأمین اجتماعی مبتنی بر مدل های شایستگی پیامدهای قابل توجهی خواهد داشت. لذا انجام پژوهش جهت انتخاب و انتصاب مدیران برمبنای شایستگی جهت توسعه منابع انسانی و بهره گیری از فرصت ها مغفول مانده است. هدف: این پژوهش باهدف مفهوم سازی مدل انتخاب و انتصاب مدیران سازمان تأمین اجتماعی مبتنی بر مدل های شایستگی با رویکرد داده بنیاد انجام گرفت. روش: این مطالعه از منظر هدف یک پژوهش کاربردی - توسعه ای، از منظر روش و بازه زمانی یک پژوهش توصیفی از نوع پیمایش -مقطعی است. جامعه آماری بخش کیفی شامل خبرگان نظری (اساتید دانشگاهی) و خبرگان تجربی (مدیران سازمان تأمین اجتماعی) است. با استفاده از نمونه گیری هدفمند 13 نفر مشارکت داشتند. ابزار گردآوری داده ها، مصاحبه نیمه ساختاریافته است. برای تحلیل داده ها روش کیفی از روش نظریه پردازی داده بنیاد با نرم افزار Maxqda استفاده شد. یافته ها: کدگذاری متون مصاحبه ها نشان داد پیاده سازی مدل های شایستگی در سازمان به عنوان پدیده محوری در مدل ارائه گردید و فرهنگ سازمانی و قانون مداری به عنوان شرایط بسترساز و مقوله های حمایت سازمانی و مدیریت دانش به عنوان شرایط علی تأثیرگذار در مدل می باشند. عوامل محیطی و درون سازمانی به عنوان شرایط مداخله گر بر راهبردهای مدل نظیر توانمندسازی منابع انسانی، نهادینه کردن سیستم اطلاعات در انتصاب مدیران و مدیریت استراتژیک سازمانی تأثیر می گذارند. با استقرار مدل ارائه شده، انتخاب و انتصاب مدیران شایسته سازمان قابل حصول خواهد بود. نتیجه گیری: یافته ها نشان می دهند که انتخاب و انتصاب مدیران شایسته سازمان به عوامل متعددی ازجمله: پیاده سازی مدل شایستگی و توانمندسازی نیروی انسانی بستگی دارند و شرایط لازم جهت استقرار آن باید توسط افراد و محیط فراهم گردد.

در چرخه فعالیتهای اطلاعاتی، مدیران عالی بنا به برخی ملاحظات اساسی از جمله مسئولیت و محدودیت زمانی در تصمیم گیری، میزان دسترسی به اطلاعات و اصول حیطه بندی نقش ویژه ای در هدایت موضوعات و منابع انسانی دارند و لذا فرایندهای انتخاب و انتصاب آنان از اهمیت خاصی برخوردار است. از آنجا که مشاغل، شاخص اصلی برای انطباق، انتخاب و انتصاب مدیران است، موضوع بررسی تناسب بین ویژگی مدیران عالی با مشاغل مدیریتی، بستر اجرای این پژوهش را فراهم کرد. این تحقیق بر اساس مدل عمومی شایستگی شرودر در صدد شناسایی عوامل شایستگی مشاغل مدیریتی و شاخصهای هر عامل در جایگاه های مدیریتی و پاسخگویی به دو سؤال اساسی به شرح زیر است: 1- آیا بین عوامل مدیریتی و شایستگی مدیریت عالی در پل اوا رابطه معنی داری وجود دارد؟ 2- آیا عوامل شایستگی مدیران عالی دارای میزان اهمیت برابری است؟ پس از مصاحبه با مدیران عالی دو نوع پرسشنامه در میان نمونه آماری تحقیق (شامل 130 نفر از مدیران در حوزه مرکزی) توزیع شد. برای طبقه بندی داده های توصیفی از روشهای آمار توصیفی و برای گروه بندی عوامل مربوط به شایستگی و تجزیه و تحلیل داده های آزمودنی پرسشنامه از آزمون T یک نمونه ای، آزمون علامت، تکنیک تحلیل عاملی و آزمون تحلیل واریانس فریدمن استفاده، و با استفاده از روش راه حل اجزای اصلی و شیوه چرخش واریماکس، ابعاد 7 گانه شایستگی در چند عامل و شاخص دسته بندی، و این نتایج حاصل شد:در سطح اطمینان 95% میان شاخصهای هر یک از ابعاد شایستگی و شایستگی مدیریتی مدیران عالی رابطه معنی داری هست. هم چنین عوامل کلی و ابعاد شایستگی، اهمیت برابر ندارد و اولویت آنها در سطح مدیران عالی به این شرح تعیین گردید:ویژگیهای شخصیتی، نگرش و بینش، مهارتهای مدیریتی، دانش و معلومات نظری، تجربه و فعالیتهای حرفه ای، ابعاد اجتماعی و توانائیهای فردی.