ارزیابی عینی

در ادبیات معماری منظر مفهوم منظر همواره با دو وجه عینیت و ذهنیت پیوند خورده و پیوندی ناگسستنی میان انسان و محیط را به نمایش گذاشته است. رابطه ای تنگاتنگ و درهم تنیده از مسایل کیفی و کمی که امر شناخت و به تبع آن ارزیابی آن را مشکل می سازد. در طول تاریخ منظر و به خصوص در سالیان اخیر تلاش های زیادی برای ارزیابی منظر و وجوه مختلف آن شده است که در اکثر آنها سعی شده است با جداسازی وجه عینی از وجه ذهنی و ارزیابی عددی هر یک به تفکیک به ارزیابی منظر بپردازند. گاه کالبد محیط مورد ارزیابی قرار گرفته است و گاه ادراکات انسانی از محیط، گاه ارزیابی منظر را به سمت و سویی زیست محیطی سوق داده که با نگاهی اکولوژیک به آن توجه شده، گاه آن را عینیتی فارغ از انسان و ذهن او در نظر گرفته و گاه منظر را ذهنیتی مجرد تلقی کرده است. لیکن به نظر می رسد برای ارزیابی مفهوم منظر نیاز به هم زمانی فرآیند ارزیابی عینی و ذهنی و کشف روابط فی مابین این دو است. از این رو این پژوهش سعی دارد با گردآوری و دسته بندی اسناد کتابخانه ای شامل روش های مختلف ارزیابی منظر در حوزه های مختلف عینی و ذهنی و به تحلیل آنها به شیوه استنتاجی و استنباطی بپردازد و به بررسی روش های موجود ارزیابی منظر و شناخت و تحلیل آن دست یافته و مدلی برای ارزیابی منظر پیشنهاد دهد.

کارایی ادراکی نور روز معطوف به ارزیابی نور روز در سطح چشم انسان و رابطه آن با نیازهای روان شناختی (حالات و روحیات) و به تبع آن تجربه فضایی ساکنان است که خود از معیارهای معمارانه جداره های نور گذر و یا نمای ساختمان که الگوهای متفاوتی از انتشار نور در فضای داخلی را شکل می دهند، تأثیر می پذیرد؛ علی رغم این تأثیر پذیری، به نظر می رسد معماران از اثرات ادراکیِ این الگوها در فضای داخلی ساختمان ها به شکل نظام مند، روشن و دقیق مطلع نیستند. این تحقیق با مرور ساختاریافته پژوهش های پیشین؛ به دنبال تبیین رابطه بین الگوهای متفاوت انتشار نور روزِ برآمده از مشخصه های طراحی جداره های نور گذر (متغیر مستقل) و ادراکات ساکنان (متغیر وابسته) در فضاهای داخلی و شناسایی روش ها و ابزارهای قابل اتکا برای سنجش، کمی سازی و پیش بینی رابطه بین این دو و در نهایت تبیین خلاءهای پژوهشی مرتبط با موضوع تحقیق است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که ادراکات افراد از طریق دو بعد خوشایندی و برانگیختگی احساسات قابل تبیین است که محققان جهت ارزیابی این دو بعد از روش های متفاوت ارزیابی ذهنی مبتنی بر استخراج داده های خود گزارشی از طریق ابزار پرسش نامه و ارزیابی عینی بر پایه استخراج داده های فیزیولوژیکی و مشاهده ای برآمده از شبکه های حسگر بدن انسان (BSN) در محیط واقعیت مجازی VR)) بهره برده اند. همچنین یافته ها نشان می دهند که شاخص تضاد فضایی اصلاح شده ((mSC برای سنجش تضاد تیرگی و روشنی، شاخص حجم تصویر فشرده سازی شده در قالب JPEG و شاخص تشخیص میزان لبه PNG-PERIM8 جهت سنجش سطح پیچیدگی تصاویر، قابل اتکاترین شاخص های کمیِ تصویر مبنا در پیش بینی اثرات ادراکی نور روز و شاخص طیف دامنه فوریه دو بعدی FFT2)) در پیش بینی اثرات ادراکیِ سایر محرک های بصری هستند. در مجموع می توان بیان داشت که دستاورد این تحقیق می تواند زمینه ساز شکل گیری طیف گسترده ای از مطالعات مرتبط با موضوع پژوهش در آینده شود.

«خدمات فرهنگی اکوسیستم» در پارک شامل فواید غیرمادی است که مردم به صورت ذهنی ادراک می کنند و در بهبود کیفیت زندگی شهرنشینی تأثیر دارد. این پژوهش قصد دارد با رویکرد مشارکتی ارتباط بین سبک طراحی منظر با خدمات فرهنگی پارک را بررسی نماید. پژوهش پیش رو از نظر هدف کاربردی و روش پژوهش از نوع تحلیلی-توصیفی است. برای ارزیابی کالبدی منظر از روش ارزیابی شخصیت منظر و برای ادراک خدمات فرهنگی از پیمایش اجتماعی استفاده می گردد. جامعه آماری شامل مراجعه کنندگان به پارک هایی با سبک منظرین متفاوت در شهر تهران هستند. حجم نمونه بر اساس جدول مورگان، ۴۰۰ نفر برآورد و با روش نمونه گیری در دسترس (توزیع پرسشنامه های آنلاین در شبکه های اجتماعی) اقدام به جمع آوری داده ها شد. رتبه بندی عوامل خدمات فرهنگی در پارک های مختلف با آزمون ویلکاکسون در نرم افزار SPSS انجام می شود. نتایج نشان دهنده تفاوت در اولویت بندی ادراک خدمات فرهنگی در پارک هایی با سبک منظرین متمایز است. هر چند تفریح در همه پارک ها اولویت اول استفاده کنندگان می باشد و حس مکان و ارزش های معنوی به خوبی در پارک ها ادراک نشده است ولی در پارک با سبک طبیعت گرایانه ادراک بهتر خدمات فرهنگی پارک صورت گرفت است ازاین رو کالبد طبیعت گرایانه می تواند زمینه را برای ارتباط معنادار مردم با فضای سبز شهری فراهم کند. لایه طبیعی پارک با پوشش گیاهی نیمه متراکم، لایه بندی گیاهان در اشکوب های مختلف و غلبه لایه طبیعی به لایه مصنوع پارک از عوامل مهم کالبد طبیعت گرایانه هستند. به این ترتیب پژوهش حاضر گام های نخستین را در راستای برنامه ریزی منظر مبتنی بر ارتباط معنادار استفاده کنندگان با محیط برداشته است.