مسئولیت پذیری تحصیلی

دانش آموزان در فرایند یادگیری، به دلیل استرس، فشار درسی و یا دیگر عوامل روانی، حالتی از خستگی عاطفی، تمایل به زوال شخصیت و احساس موفقیت شخصی پایین را بروز می دهند. پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط علّی فرسودگی تحصیلی و مسئولیت پذیری تحصیلی با نقش میانجی گری تعارض معلم- شاگرد در دانش آموزان دوره متوسطه شهر تهران انجام شد. روش پژوهش از نوع همبستگی و داده ها از طریق مدل سازی معادلات ساختاری تحلیل شد. جامعه آماری شامل دانش آموزان سال دوم مقطع متوسطه شهر تهران بود که از میان آنان 400 نفر به صورت نمونه گیری چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه فرسودگی تحصیلی، پرسشنامه مسئولیت پذیری دانش آموزان و پرسشنامه تعارض معلم- شاگرد بود. نتایج پژوهش نشان دادمدل پژوهش برازندگی قابل قبولی با داده ها دارد. تأثیر مستقیم مسئولیت پذیری تحصیلی و تعارض معلم- شاگرد بر فرسودگی تحصیلی در سطح 01/0 معنادار بود و تأثیر غیر مستقیم مسئولیت پذیری تحصیلی با میانجی گری تعارض معلم- شاگرد بر آن در سطح 05/0 معنادار بود.این مدل می تواند رابطه بین مسولییت پذیری و فرسودگی تحصیلی را با میانجی گری تعارض معلم- دانش آموز را به خوبی پیش بینی کند و به منظور پیشگیری مورد استفاده قرار گیرد.

این مطالعه با هدف پیش بینی مسئولیت پذیری تحصیلی براساس بافت اجتماعی کلاس با واسطه گری ارضای نیازهای اساسی روان شناختی و اشتیاق تحصیلی انجام شد. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان پایه نهم متوسطه اول شهرستان سنندج در سال تحصیلی 98-1397 بود. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای تعداد 390 نفر به عنوان نمونه انتخاب شد. پرسش نامه مسئولیت پذیری کردلو، مقیاس اشتیاق تحصیلی فردریکز و همکاران، مقیاس نیازهای اساسی روان شناختی دسی و رایان ، خرده مقیاس حمایت خودمختارانه بلک برن، خرده مقیاس حمایت هیجانی همسالان پاتریک، رایان و کاپلان و خرده مقیاس حمایت عاطفی معلم ساکیزبه عنوان ابزارهای سنجش استفاده شدند. یافته ها بیانگر این بود که به طور کلی داده ها با مدل برازش دارد، و نتایج نشان داد بافت اجتماعی کلاس بر مسئولیت پذیری تحصیلی، ارضای نیازهای اساسی روان شناختی و اشتیاق تحصیلی اثر مستقیم دارد. همچنین، ارضای نیازهای اساسی روان شناختی و اشتیاق تحصیلی بر مسئولیت پذیری تحصیلی اثر مستقیم دارند. همین طور، ارضای نیازهای اساسی روان شناختی بر اشتیاق تحصیلی اثر مستقیم دارد. درنهایت، بافت اجتماعی کلاس از طریق متغیرهای میانجی بر مسئولیت پذیری تحصیلی اثر غیرمستقیم دارد. بنابراین، به منظور افزایش مسئولیت پذیری تحصیلی دانش آموزان باید به بافت اجتماعی کلاس، ارضای نیازهای اساسی روان شناختی و اشتیاق تحصیلی دانش آموزان توجه شود.  

هدف این پژوهش بررسی اثربخشی برنامه آموزشی مسئولیت پذیری تحصیلی بر سرزندگی تحصیلی دانش آموزان پایه نهم بود. روش پژوهش حاضر از نظر هدف جزء پژوهش های کاربردی و از لحاظ اجرا جزء تحقیقات نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری با گروه کنترل است. جامعه آماری پژوهش را کلیه دانش آموزان پسر پایه نهم دوره متوسطه اول در نواحی شهری سنندج تشکیل دادند که در سال تحصیلی 98-1397 مشغول به تحصیل بودند که 60 نفر از آنها با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای در دو گروه 30 نفره آزمایش و کنترل جایگزین شدند، به دانش آموزان گروه آزمایش 11 جلسه 60 دقیقه ای (هفته ای دو جلسه) برنامه آموزشی مسئولیت پذیری تحصیلی ارائه شد. اعضای هر دو گروه در هر سه مرحله پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری پرسش نامه سرزندگی تحصیلی دهقانی زاده و حسین چاری را تکمیل کردند. داده ها نیز با روش آماری تحلیل کواریانس تجزیه وتحلیل شد. یافته ها نشان دادند که میانگین نمرات سرزندگی تحصیلی در گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل، در هر دو مرحله پس آزمون و پیگیری افزایش معناداری داشته است. با توجه به یافته های به دست آمده از اجرای برنامه آموزشی مسئولیت پذیری تحصیلی و افزایش معنادار نمرات سرزندگی تحصیلی دانش آموزان در مراحل پس آزمون و پیگیری، می توان گفت که برنامه مذکور اثربخش بوده است. بنابراین برای افزایش سرزندگی تحصیلی دانش آموزان باید مسئولیت پذیری تحصیلی آنها را مد نظر قرار داد.

مسئولیت پذیری از مهم ترین و هدفمندترین بخش تربیت آدمی است که اثرات آن را می توان در ابعاد گوناگون زندگی مشاهده کرد. در محیط آموزشی هم مسئولیت پذیری می تواند احساس تعهد و تعامل مثبت را بالا ببرد و موجب پیشرفت تحصیلی شود. هدف پژوهش حاضر بررسی اثر واسطه ای انگیزه درونی در رابطه بین خودکارامدی تحصیلی و مسئولیت پذیری تحصیلی در دانشجویان دانشگاه تهران بوده و نمونه ی آماری این پژوهش 300 نفر از دانشجویان دانشگاه تهران بود که به شیوه ی نمونه گیری در دسترس انتخاب شده و به سه پرسشنامه ی خودکارآمدی تحصیلی (CASES) اون و فرانمن (1998) و انگیزش تحصیلی (AMS) والراند و همکاران (1993) و مسئولیت پذیری تحصیلی (ARS) آکبای و همکاران (2016) پاسخ دادند و داده های جمع آوری شد. جهت بررسی آماره های توصیفی از نرم افزار SPSS-26 و برای مدل سازی معادلات ساختاری از نرم افزار Amos-24 استفاده شد و نتایج پژوهش نشان داد که متغیر مستقل خودکارامدی تحصیلی با تأثیر بر متغیر میانجی انگیزه درونی بر مسئولیت پذیری تحصیلی اثر معناداری دارد (01/0>p) و برای بالا بردن حس مسئولیت پذیری تحصیلی در دانشجویان می توان با بالا بردن حس خودکارامدی تحصیلی در آن ها و رساندن دانشجویان به این باور که آن ها توانا هستند و می توانند از عهده ی تکلیف فردی دانشگاهی بربیایند انگیزه درونی را در آن ها افزایش بدهیم و با افزایش انگیزه درونی در دانشجویان حس مسئولیت پذیری دانشجویان بالاتر می رود و با بالا رفتن این حس در آن ها، می توانند بهتر از عهده تکالیف دانشگاهی بربیایند.