کیفیت حسابرسی داخلی

حسابرسی داخلی نوین در ایران، به تازگی در کانون توجه قرارگرفته است لذا تاکنون بسیاری از جنبه های آن ازجمله کیفیت حسابرسی داخلی و راهبردهای دستیابی و ارتقای آن، تبیین نگردیده است. همچنین پژوهش های گذشته جنبه های محدودی از کیفیت حسابرسی داخلی را مدنظر قرار داده اند؛ بنابراین برای تبیین و توصیف جنبه های گوناگون کیفیت حسابرسی داخلی و راهبردهای ارتقای آن، برای بار نخست، با بهره گیری از رهیافت کیفی و به کمک روش نظریه زمینه ای و استفاده از مصاحبه های عمیق، ذینفعان اصلی حسابرسی داخلی موردپژوهش قرار گرفتند. برای این منظور با 33 نفر از ذینفعان اصلی (استفاده کنندگان و ارائه کنندگان) حسابرسی داخلی در نیمه دوم سال 1395 و اوایل سال 1396 مصاحبه صورت گرفت. مضافاً از داده های متنی مندرج در 30 مقاله، یادداشت و میزگرد منتشرشده در مجله ها و نشریه های حرفه ای پیرامون حسابرسی داخلی که عمدتاً ارائه کننده دیدگاه ذینفعان فوق الا شاره پیرامون کیفیت حسابرسی داخلی بود، نیز استفاده شد. داده های پژوهش به کمک روش کدگذاری باز، محوری و انتخابی که مختص رویکرد نظریه زمینه ای است، مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت و مقوله های کلان، مقوله های اصلی و خرد مقوله ها (مفاهیم) استخراج گردید. مدل راهبردهای ارتقای کیفیت حسابرسی داخلی بر اساس رویکرد سیستمی که شامل ورودی ها، فرایند، خروجی ها، نتایج (پیامدها) و عوامل زمینه ای است، استخراج شد. بر اساس آن، راهبردهای ارتقای کیفیت حسابرسی به صورت چندوجهی و پیرامون عناصر مدل کیفیت سیستمی یعنی پیرامون ورودی ها، اجرای کار، خروجی ها و عوامل زمینه ای مؤثر بر کیفیت حسابرسی داخلی ارائه گردید. با توجه به جوان بودن حرفه حسابرسی داخلی در ایران، این راهبردهای چندوجهی می تواند در سطوح مختلف حسابرسی داخلی

تقویت واحد حسابرسی داخلی در شرکت های دولتی به عنوان یکی از شاخص های درونی راهبری شرکتی ارتباط مؤثری با کیفیت حسابرسی در حسابرسی داخلی دارد. کیفیت حسابرسی داخلی نیز ارتباط همسو و معناداری با شاخص هایی چون سطح تحصیلات مرتبط، سابقه حرفه ای، عضویت در مجامع حرفه ای و استقلال حسابرسان داخلی هم چنین اندازه واحد حسابرسی داخلی داشته ولی سابقه رئیس حسابرسی در واحد موردنظر فاقد این ارتباط معنی دار شناخته شده است. در ادامه بررسی ها در این تحقیق مشخص شده است که عدم سابقه رئیس حسابرسی داخلی با کیفیت حسابرسی می تواند مربوط به عدم درنظرگیری سابقه او در سمت رئیس حسابرسی داخلی بوده باشد. هم چنین در این تحقیق نتیجه شده ایت که کیفیت حسابرسی داخلی می تواند با بکارگیری حسابرسان با تحصیلات مؤثر و سوابق حرفه ای و شناخت کافی آنان از استانداردهای حسابرسی داخلی و اشراف بر استانداردهای حسابداری و درک عمیق از اصول مدیریت و شناخت کلی از علوم اقتصاد و فن آوری ارتباطات و نیز رعایت کامل استقلال و بیطرفی و عضویت آنان در مجامع حرفه ای داخلی و بین المللی و در اندازه های مناسب واحد حسابرسی داخلی تحقق یابد و سوابق حرفه ای رئیس حسابرسی داخلی در سمت مذکور نیز می تواند سهم بسزایی در تقویت کیفیت حسابرسی داخلی داشته باشد.

سازمان بورس و اوراق بهادار ایران، مأموریت واحد حسابرسی داخلی را ارائه خدمات اطمینان دهی و مشاوره ای مستقل و بی طرفانه، به منظور ارزش افزایی و بهبود عملیات شرکت دانسته است و بر اساس این، در سال 1391، کلیه ناشران پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران را ملزم به تشکیل واحد حسابرسی داخلی کرده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر کیفیت حسابرسی داخلی بر کیفیت گزارشگری مالی و عدم تقارن اطلاعاتی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. نمونه آماری شامل 100 شرکت برای سال مالی 1397 است. به منظور آزمون فرضیه ها از الگوی معادلات ساختاری بهره گرفته شده است. در این رابطه، متغیر «کیفیت حسابرسی داخلی» در چهار بخش شامل صلاحیت، استقلال، اجرای عملیات و سایر معیارها و متغیر «کیفیت گزارشگری مالی» در سه بخش شامل قابلیت اتکا، مربوط بودن و به موقع بودن طبقه بندی شد که با لحاظ کردن متغیر «عدم تقارن اطلاعاتی»، تعداد 16 فرضیه تدوین شد. نتایج پژوهش، حاکی از آن است که «کیفیت حسابرسی داخلی» بر دو متغیر «کیفیت گزارشگری مالی» و «عدم تقارن اطلاعاتی» در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، تأثیر معناداری نداشته است؛ ازاین رو لازم است توجه جدی تری به مقوله کیفیت حسابرسی داخلی انجام شود و با اتخاذ سازوکارهای مناسب، زمینه ارتقای هرچه بیشتر کیفیت واحد حسابرسی داخلی شرکت ها فراهم شود.

حسابرسی داخلی یکی از ارکان حاکمیت (راهبری) شرکتی صحیح در بانک ها، شرکت ها و سازمان ها تلقی می گردد. اهمیت حسابرسی داخلی در سازمان های مختلف در سراسر جهان غیرقابل انکار است لذا در این پژوهش، سعی گردید با بهره گیری از روش تحقیق دلفی و نظرخواهی از تعداد 156 نفر از افراد دارای سابقه در حرفه حسابرسی داخلی، معیارهای سنجش کیفیت حسابرسی داخلی شناسایی شده تا منتج به طراحی مدلی مناسب گردد. در این راستا و بر اساس مطالعه ادبیات و پیشینه تحقیق، تعداد 29 معیار احصاء گردید که در چهار بخش شامل الف. صلاحیت حسابرسان داخلی با یازده معیار؛ ب. استقلال واحد حسابرسی داخلی با هشت معیار؛ ج. معیارهای مرتبط با اجرای عملیات حسابرسی داخلی با هفت معیار؛ و د. سایر معیارها با سه معیار، طبقه بندی شد. داده ها با مدل تحلیل عاملی تأییدی و به کمک نرم افزار R مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق، حاکی از پذیرفته شدن 19 معیار از معیارهای یادشده می باشد که مدلی به منظور شناسایی معیارهای سنجش کیفیت حسابرسی داخلی از منظر خبرگان حرفه ای ارائه می نماید.      

از مسائل مهمی که در سال های اخیر در پی رسوایی های گسترده مالی در سطح شرکت های بزرگ مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته و به عنوان یکی از موضوعات مهم برای سرمایه گذاران مطرح شده، موضوع حاکمیت شرکتی است که به لزوم نظارت بر مدیریت شرکت و به تفکیک واحد اقتصادی از مالکیت آن و در نهایت حفظ حقوق سرمایه گذاران و ذینفعان می پردازد. نقش حاکمیت شرکتی در تصمیمات مدیریت از جمله مدیران شرکت های پذیرفته شده در بورس دارای اهمیت می باشد. حاکمیت شرکتی منجر به ایجاد فرصت مناسب برای مدیران می شود تا علاوه بر بهبود روند کسب سود در شرکت ها، سطح کیفیت حسابرسی داخلی را بهبود بخشد. لذا هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر حاکمیت شرکتی بر کیفیت حسابرسی داخلی و تصمیم گیری مدیران می باشد. جامعه آماری در پژوهش حاضر شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی سال های 1393 الی 1398 به تعداد 83 شرکت به عنوان حجم نمونه با انتخاب گردید. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که حاکمیت شرکتی بر کیفیت حسابرسی داخلی و تصمیم گیری مدیران تاثیر معنادار و مثبتی دارد.

شرکت ها به عنوان واحدهای اقتصادی، همواره به دنبال سودآوری و دستیابی به ثروت بیشتر می باشند. به دلایل مختلفی که مهم ترین آن ها جدایی مالکیت از مدیریت می باشند، شرکت ها علاوه بر وظیفه انجام فعالیت اقتصادی، وظیفه پاسخگویی به افراد بیرون از شرکت را نیز بر عهده دارند. کاراترین شکل پاسخگویی، بر اساس شواهد تجربی، گزارشگری مالی می باشد. کیفیت گزارشگری مالی بیانگر دقت و صحت گزارش های مالی در بیان اطلاعات مربوط به عملیات شرکت، خصوصاً جریان های نقد مورد انتظار، به منظور آگاه کردن سرمایه گذاران است. لذا مطالعه عوامل مؤثر بر کیفیت گزارشگری مالی حائز اهمیت می باشد. بر اساس مطالب بیان شده، پژوهش حاضر به بررسی تأثیر حاکمیت شرکتی و کیفیت حسابرسی داخلی بر کیفیت گزارشگری مالی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می پردازد. به منظور دستیابی به هدف فوق، اقدام به تدوین دو فرضیه شد. بر این اساس به منظور آزمون فرضیه های پژوهش، نمونه ای متشکل از 108 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1393 الی 1399 انتخاب شد. جهت آزمون فرضیه های پژوهش نیز از مدل رگرسیون چندمتغیره مبتنی بر داده های ترکیبی استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان دهنده آن است که ارتباط مثبتی بین حاکمیت شرکتی و کیفیت گزارشگری مالی برقرار است بدین معنی که با افزایش حاکمیت شرکتی، کیفیت گزارشگری مالی افزایش خواهد یافت؛ علاوه بر این، بین کیفیت حسابرسی داخلی و کیفیت گزارشگری مالی ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد بدین معنی که با افزایش کیفیت حسابرسی داخلی، کیفیت گزارشگری مالی افزایش خواهد یافت.

تقلب در صورت های مالی را می توان به عنوان نقض آگاهانه استانداردهای حسابداری به هنگام تهیه گزارش های مالی و ارائه داده های نادرست تعریف کرد. چنین تقلب هایی تا زمانی وجود دارد که گزارش های مالی در جهت دستیابی به اهداف کوتاه مدت یک مدیر باشد. این اتفاق نه تنها در کشورهای در حال گذار رخ می دهد بلکه در اقتصادهای توسعه یافته و گزارش های مالی سنتی نیز رخ می دهد. تقلب در گزارش های مالی در سال های اخیر تأثیرات مخربی در کشورهای توسعه یافته داشته که منجر به بروز بحران های مالی جهانی شده است. رشد سریع فناوری اطلاعات و ازدیاد فعالیت های تجاری، خواه یا ناخواه منجر به افزایش تقلب و فساد مالی و در نتیجه توجه بیشتر به حرفه حسابداری و حسابرسی شده است. هدف این مطالعه بررسی تأثیر تحقیقات تقلب، کیفیت حسابرسی داخلی و عملکرد شرکت با تمرکز بر شفافیت اطلاعات حسابداری و اثربخشی مالی و حاکمیت شرکتی است. با تمرکز بر مقالات و مبانی نظری و پیشینه های انجام شده می توان بیان کرد بررسی تقلب به عنوان یک تکنیک مهم و ارزشمند در شیوه های حسابرسی داخلی رفتار می کند. در نتیجه، کسب وکارها باید برای ایجاد و بهبود نتایج سودمند در کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت، یک روش تحقیق سیستماتیک تقلب ایجاد و اجرا کنند.

هدف از این پژوهش، انجام مرور بر ادبیات حوزه کیفیت حسابرسی داخلی با استفاده از روش کتا ب سنجی، شامل بررسی روند زمانی پژوهش های صورت گرفته، ارزیابی اثرات مقالات، مجلات، نویسندگان، مؤسسات پژوهشی و کشورها ، و همچنین، شناسایی ساختار مفهومی، فکری و اجتماعی مطالعات حوزه مذکور می باشد . از این جهت، کلیه مقالات منتشر شده در حوزه کیفیت حسابرسی داخلی در پایگاه داده وب آو ساینس (WOS)، طی سال های 1993 تا 2023 مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحلیل ها حاکی از روند فزاینده مطالعات حوزه کیفیت حسابرسی داخلی میباشد. همچنین، مقاله Prawitt et al. (2009) پراستنادترین مقاله، Wood تأثیرگذارترین پژوهشگر، Accounting Review مؤثرترین مجله، Managerial Auditing Journal مولدترین مجله، دانشگاه بریگام یانگ ایالاتمتحده پرکارترین مؤسسه پژوهشی، و کشور ایالات متحده تأثیرگذارترین کشور در این حوزه می باشند. «حاکمیت شرکتی»، «کنترل های داخلی»، «کارایی حسابرسی» و «صلاحیت حسابرسی» به عنوان موضوعات محرک، مفاهیمی هستند که در حوزه کیفیت حسابرسی داخلی، به میزان قابل توجهی توسعه یافته و دستاوردهای پژوهشی بااهمیتی برای این حوزه پژوهشی فراهم آورده اند. «مدیریت سود» و «مدیریتریسک» موضوعات نوظهور در این حوزه پژوهشی بوده و پیشبینی می شود که در سال های آینده، مطالعات بیشتری بر روی آنها صورت پذیرد. همچنین، موضوع «پاسخگویی» باوجود آنکه که موضوعی کلیدی فوق العاده بااهمیتی در حوزه پژوهش های کیفیت حسابرسی داخلی می باشد، ولی همچنان مستعد توسعه در پژوهش های آتی می باشد.

طراحی نامناسب سیستم کنترل داخلی، قابلیت اتکا به گزارشگیری های مالی را پایین می آورد و حسابرسی داخلی مؤثر، دستیابی واحد تجاری به اهدافش را تضمین می کند. هدف مطالعه حاضر بررسی تاثیر کیفیت حسابرسی داخلی بر پیش بینی بازده سهام است و شرکت هایی که از سال 1390 تا 1398 عضو بورس هستند به عنوان جامعه آماری پژوهش حاضر انتخاب شده اند. داده های لازم، جهت آزمون فرضیه های پژوهش، از اطلاعات مالی سالانه شرکت ها، که از طریق سایت کدال و بورس در دسترس هستند، جمع آوری شده است. داده های جمع آوری شده، پس از اصلاحات و طبقه بندی لازم، بر اساس متغیرهای مورد بررسی، وارد نرم افزار ایویوز شده و تجزیه و تحلیل های نهایی انجام شده و درنهایت با استفاده از آمار استنباطی و مدل رگرسیون به تأیید یا رد فرضیات تحقیق پرداخته شده است. این پژوهش از منظر فرایند اجرا (نوع داده ها) یک پژوهش کمی، از منظر نتیجه اجرای آن، یک پژوهش کاربردی، از منظر هدف اجرا یک پژوهش تحلیلی(به روش همبستگی)، از منظر منطق اجرا یک پژوهش قیاسی-استقرایی و از منظر بعد زمانی یک پژوهش طولی(پس رویدادی) است. نتایج و شواهد تجربی نشان داد که تخصص مالی اعضای حسابرسی داخلی بر پیش بینی بازده سهام تاثیر مثبت دارد و همچنین اندازه حسابرسی داخلی نیز بر پیش بینی بازده سهام تاثیر دارد.

این تحقیق با هدف ارائه الگوی کیفیت حسابرسی داخلی مبتنی بر فرهنگ سازمانی و اخلاق حرفه ای انجام گرفت. اطلاعات مورد نیاز تحقیق برای مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM) جهت ارائه الگو از میان خبرگان یعنی 15 نفر از روسای کمیته های حسابرسی شرکت های حاضر در بورس اوراق بهادار تهران که دارای مدرک تحصیلی دکترا یا کارشناسی ارشد بودند با حداقل سابقه ده سال کار حسابداری و حسابرسی گرداوری شد. برای اطلاعات بخش مدلسازی معادلات ساختاری از پرسشنامه محقق ساخته که در میان 384 نفر از حسابداران، حسابرسان داخلی، مدیران و کارکنان عالی رتبه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران توزیع و گرداوری شده بود استفاده گردید. در این تحقیق با استفاده از مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM) یک مدل برای کیفیت حسابرسی داخلی بر اساس فرهنگ سازمانی و اخلاق حرفه ای طراحی شد. سپس بر اساس الگوی به دست آمده، روابط متغیرها با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری (SEM) مجددا مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحلیل ساختاری تفسیری (ISM) توسط مدل اکتشافی نشان داد که اخلاق حرفه ای با ابعاد، التزام به استانداردهای حرفه، رفتار و عملکرد حرفه ای، صلاحیت، استقلال و بی طرفی، رازداری و صداقت منجر به ارتقا کیفیت حسابرسی داخلی می گردد. همچنین فرهنگ سازمانی با ابعاد التزام به قوانین سازمانی، پذیرش ارزش های سازمان، سازگاری و انطباق پذیری و تعهد به مشارکت منجر به ارتقا کیفیت حسابرسی داخلی می گردد. ماتریکس میک مک نشان داد مؤلفه های التزام به استانداردهای حرفه، رفتار و عملکرد حرفه ای، صلاحیت و استقلال و بی طرفی بیشترین قدرت نفوذ را در مدل بر کیفیت حسابرسی داخلی دارند. و بیشترین وابستگی به کیفیت حسابرسی داخلی متعلق به مؤلفه های التزام به قوانین سازمانی، پذیرش ارزش های سازمان، سازگاری و انطباق پذیری و تعهد به مشارکت است. در نهایت مدلسازی معادلات ساختاری نشان داد اخلاق حرفه ای و فرهنگ سازمانی تأثیر مثبت و معناداری بر کیفیت حسابرسی داخلی دارند. همچنین اخلاق حرفه ای از طریق نقش میانجی فرهنگ سازمانی تأثیر مثبتی بر کیفیت حسابرسی داخلی دارد.