فارسی آموزان خارجی

یکی از مباحث مجادله آمیز در تاریخ آموزش زبان دوّم/ خارجی، مسئله خطا و تصحیح آن بوده است که منجر به پژوهش های مختلفی شده است. به اعتقاد برخی از محققان، بازخورد تصحیحی در کلاس جزئی از فرایند طبیعی یادگیری زبان است و انواع خطاهایی که زبان آموزان مرتکب می شوند نیز نشانه هایی از فرایند تکوین زبان دوم آن ها است. ازآنجاکه نظریه های مختلف زبان دوم آموزی مثل دستور جهانی، تعاملی شناختی و فرهنگی اجتماعی، درباره اهمیت بازخورد تصحیحی دیدگاه های متفاوتی دارند، لذا هدف این پژوهش علاوه بر معرفی این نظریه هاُ، توصیف انواع بازخوردها به همراه مثال های مختلف در کلاس های فارسی آموزان خارجی است. این پژوهش میدانی، از نوع مشاهده کلاسی – تحقیق کلاسی است. در این مقاله، بر منابعی که در فاصله زمانی 1977 تا 2016 به چاپ رسیده اند، تمرکز شده است. نتایج بررسی این منابع حاکی از آن است که در کلاس های زبانِ دوم آموزی به طور عام شش نوع بازخورد به نام های صریح، غیرصریح، درخواست توضیح، فرازبانی، فراخوانی و تکرار، هم چنین در کلاس های فارسی آموزان خارجی، علاوه بر این ها، دو نوع دیگر به نام های «بازخوردِ همدرس» و «تصحیح با تغییر نوبت دهی» بکار رفته است.

ابداع روش های سهل و سریع فارسی آموزی یکی از راهبردهای مورد تأکید نقشه جامع علمی کشور برای گسترش زبان فارسی در جهان است. دستیابی به این مهم، مستلزم مستندسازی وضع موجود و کشف نقاط قوت و ضعف برنامه های آموزش زبان فارسی به خارجیان است. مقاله حاضر، در همین راستا، به مطالعه برنامه درسی و روش تدریس مدرسه المهدی قم، که باسابقه ترین موسسه آموزش زبان فارسی به خارجیان است، پرداخته است. برای این منظور، یک پرسشنامه محقق ساخته مشتمل بر 137 گویه/سؤال طراحی گردید. این سؤالات، بر اساس مجموعه فنون آموزشیِ شناخته شده در روش های متداول آموزش زبان دوم/خارجی)لارسن فریمن و .... 2011 ( طراحی گردید هاند و شاخص هایی مثل نقش زبان آموز، نقش معلم، فرآیندهای آموزشی، جایگاه فرهنگ، نوع بازخورد و نحوه ارزشیابی را نشان م یدهند. پس از مشاهده 60 کلاس آموزشی و ارزیابی هر یک از 137 فن مندرج در پرسشنامه در این کلاس ها، میزان کاربرد هر یک از این فنون در قالب نسخه 19 برنامه SPSS محاسبه گردید. نتایج این پژوهش نشان می دهد که برنامه درسی و روش تدریس مدرسه المهدی قم، با سیر تکوینی برنامه های درسی و روش های تدریس همسو است. حذف نسبی دستور در دوره آموزش عمومی این موسسه، و بازگشت آگاهانه به آموزش دستور در دوره تمهیدیه، دقیقا همسو با سیر تکوینی برنامه های درسی است. بعلاوه، آموزش محتوا به زبان فارسی در دوره تمهیدیه و بهر هگیری از محتوا برای تقویت توانش زبان فارسی دقیقاَ همسو با شیو ههایی مثل غرقه سازی )در رویکرد محتوامحور( و آموزش تکلیف محور است. تنوع فنون آموزشی در مدرسه المهدی قم حاکی از این نکته مهم است که در این مدرسه هم دیدگاه های سنتی، مثل روش دستور-ترجمه، رایج هستند و هم دیدگاه های نوین. این تنوع می تواند یک نقطه قوت منحصربفرد باشد زیرا فارسی آموزان را متناسب با نوع نظام آموزشی حوز ههای علمیه تربیت م یکند.

هدف این پژوهش، بررسی تأثیر جنسیت نویسنده در ارائه جزئیات در نوشتار فارسی آموزان سطح پیشرفته، در چارچوب دستور نقشگرای نظام مند هلیدی است. از آنجاکه بیان جزئیات در دستور نقشگرای نظام مند هلیدی و فرانقش اندیشگانی، در قالب افزوده های حاشیه ای بازنمایی می شوند، در این پژوهش، افزوده های حاشیه ای به کار رفته در نوشتار فارسی آموزان سطح پیشرفته زن و مرد در چارچوب دستور نقشگرای نظام مند، استخراج و بررسی گردیدند. نمونه آماری و پیکره مورد استفاده در این پژوهش، نوشتار 248 نفر از  فارسی آموزان خارجی سطح پیشرفته زن و مردِ  مرکز آموزش زبان فارسی دانشگاه فردوسی مشهد است. روش نمونه گیری این پژوهش از نوع نمونه گیری تصادفی ساده است. روش کار بدین صورت انجام شد که نوشتار 248 نفر از فارسی آموزان بر اساس جنسیت تفکیک شد (124 نفر زن و 124 نفر مرد). سپس، تمام افزوده های حاشیه ای به کاررفته در نوشتار فارسی آموزان مرد و زن براساس تقسیم بندی هلیدی تعیین شدند. سپس، تعداد و درصد توزیع انواع افزوده های حاشیه ای محاسبه و نتایج با هم مقایسه شد. برای بررسی معنادار بودن تفاوت ها میان زنان و مردان، از آزمون آماری خی دو استفاده شد. سرانجام، این نتایج حاصل شد که زنان بیش از مردان از افزوده های حاشیه ای استفاده کرده اند. مردان، فقط از یک افزوده حاشیه ای (سبب)، بیشتر از زنان استفاده کرده اند. همچنین، از میان افزوده های حاشیه ای موقعیت و مکان پربسامدترین در نوشتار فارسی آموزان سطح پیشرفته بوده است.