شاخص بستاری

در این مقاله نظام واجگونه های زبان فارسی در چارچوب نظریه واج شناسی تولیدی تجزیه و تحلیل می شود. برای این منظور‘((بستارهای تولیدی)) به عنوان واحدهای کمینه تجزیه و تحلیل واجی تعریف می شوند. بستارهای تولیدی ‘ الگوهای گرفتگی در جهاز صوتی هستند که چون برخلاف مشخصه های تمایز دهنده ذاتأ زمان بند هستند‘ با ترکیب غیر خطی خود در فضای زمانی-مکانی‘واج ها و واجگونه های زبان در بافت CC انتخاب شدند. نگارنده با استفاده از دستگاه الکتروپالاتوگراف و نصب کام مصنوعی در دهان خود‘ کلمات را تولید کرد و علامت صوتی کلمات و قالب های حرکت زبان در دهان را بدست آورد. سرانجام قواعد همپوشی بستارهای زبان فارسی در چارچوب واج شناسی تولیدی برای واجگونه ها بدست آمدند.

کودک درسال های اولیه رشدگفتار،برای ساده کردن تلفظ واژگان بزرگسال, ازفرایندهای واجی بهره می گیرد.پژوهش حاضر،فرایندهای واجی رابه هنگام بیان واژه های تک هجایی ودو هجایی کودکان2تا4ساله فارسی زبان بررسی می کند،نتایج حاصله نشان می دهن دکه ب راساس نظریه واج شناسی زایشی،نمی توان توجیه دقیق ودرستی برای وقوع این فرایندها درتلفظ کودک ارائه داد.درصورتی که واج شناسی تولیدی،تلفیقی از واج شناسی وآواشناسی است و درآن بابستارهای تولیدی مواجه ایم که درواحد زمان فعال می شوندوبه همین علت زمان و مکان دقیق تولید هر یک از بستارها در شاخص های بستاری قابل مشاهده اند. این پژوهش به دو روش تحلیلی و میدانی انجام شده است. کلیه فرایندها از جمله حذف هجای بی تکیه، حذف همخوان پایانی، مضاعف سازی، همگونی، کاهش خوشه، انسدادی شدگی، پیشین شدگی، غلتان شدگی، واج افزایی، حذف همخوان آغازین و غیره در بیان واژه های تک هجایی و دو هجایی توسط کودکان به کار گرفته می شود. بررسی حاضر، میانگین درصد وقوع فرایندها و بیشترین و کمترین آنها را در هر گروه سنی به تفکیک نشان می دهد و رابطه بین هر کدام را با متغیر سن بررسی می کند.