براون

این نوشتار گزارشی اجمالی از متن کتاب Rethinking tradition in modern Islamic thought (بازنگری سنت در تفکر اسلامی مدرن) نوشته دنیل. دبلیو. براون است. این کتاب که در هفت فصل سامان یافته، ضمن بیان منشور نوگرایی اسلامی، مباحثی همچون مفاهیم اولیه در مورد مرجعیت نبوی، و چالشهای رویارویی سنت و مدرنیته را در دو فصل نخست به قلم میآورد؛ آنگاه با طرح سه سؤال: کجا وحی تمام و تفسیر شروع میشود؟ چه چیزی موجب تمایز مشیت الهی و عقیده انسانی که آن را نقل یا تفسیر میکند، میگردد؟ و طبیعت بشری پیامبر چه نقشی در جریان وحی دارد؟ میکوشد چارچوب وحی را مشخص سازد. سپس به تبیین اعتبار و سندیت حدیث میپردازد و در ادامه تقابل سنت و جنبش احیاگری را تصویر مینماید.

کتاب حماسه و نافرمانی: بررسی شاهنامۀ فردوسی به قلم پرفسور دیک دیویس اثر ارزشمندی در حوزۀ شاهنامه پژوهی است. این کتاب دارایِ پیش گفتاری مفصل، مقدمه ای مختصر و چهار فصل است. چنان که از مقدمۀ کتاب دانسته می شود این کتاب در اصل برای مخاطب غیرایرانی نوشته شده است. غرض نخست از نگارش این کتاب کوشش برای تعدیل باوری عمومی دربارۀ حماسۀ بزرگ پارسی است. غرض دیگر آن است که دیدگاهِ منفی براونی دربارۀ شاهنامه در غرب را تصحیح کند، زیرا چنین دیدگاهی سبب شده نوعی بی میلی به برابر نهادن شاهنامه با آثار بزرگ کلاسیک به وجود آید. افزون بر این ها، دیویس می خواهد انتقادهای فن گرونبام، که شاهنامه را تا سطح اثری صرفاً منظوم و ملال انگیز فرومی کاهد، ردّ و پاسخ دهد. دیویس در فصل پایانی کتاب از چشم غربی به خطبۀ آغازین داستان بیژن و منیژه می نگرد و برخی از نکته های مغفول ماندۀ این داستان را برجسته می کند.

شرقی ها در آثار شرق شناسان اغلب مردمانی نابالغ، ناتوان از اداره کردن خود و نیازمند قیّم به تصویر کشیده شده اند. بازنمایی این تصاویر برای مشروعیت دادن به قدرت غرب است و شرق (بر اساس رابطه دیالکتیک دانش / قدرت از منظر فوکویی) به صورت انسانی فاقد عقلانیت مدرن نشان داده می شود؛ به همین دلیل نیازمند قیم و هدایتگر است. این نوع تصاویر از گزاره های بدیهی در سنّت مسلّط شرق شناسی به شمار می رود؛ اما در کنار این تصاویر، برخی شرق شناسان، تصویری مبتنی بر بیداری و بلوغ ایرانیان ارائه کرده اند. این تشتت تصاویر از تعدّد سنّت های شرق شناسی (و نه یکدستی آن) نشان دارد. هدف این پژوهش به چالش کشیدن تصویر شرق در سنّت شرق شناسی مسلّط است. یکی از راه ها، به متن آوردن نگاه شرق شناسانی است که در حاشیه سنّت حاکم شرق شناسی قرار گرفته اند. این امر اعتبار تصویر در گفتمان مسلط را مخدوش و در نتیجه، سنّت شرق شناسی را از یکدستی خارج می کند. از کسانی که به گزاره های بدیهی سنّت شرق شناسی در آثارش نپرداخته، ادوارد براون است. بازنمایی تصویر ایران در رویکرد براون، آن تصویر کلیشه ای مبتنی بر فقدان عقلانیت مدرن ایرانیان در گفتمان شرق شناسی را بر هم ریخته است. از دیدگاه براون، روحیه و افکار ایرانی ها در عصر مشروطه، در اندک زمانی، پیشرفت های برجسته ای کرد. او ترقّی فکر ایرانیان را در زدودن تحمیل های ستمگرانه غربیان و قاجاریه و بیداری نسبت به مسؤولیت تاریخی خود که آغاز حرکتی خردمندانه است ستایش کرده است.