نقشه راهبرد

مقاله حاضر، برگرفته از پژوهشی است که برای یافتن اهداف راهبردی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و سپس تهیه مدلی برای دستیابی به این اهداف، بر مبنای رویکرد ارزیابی متوازن انجام شده است. با توجه به اینکه راهبرد مدونی در بانک مذکور وجود نداشت، با بررسی مأموریت، اهداف و وظایف بانک، برنامه چهارم، پیش نویس برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، پیش نویس برنامه پنجم بانک که با همکاری مدیران و کارشناسان بانک تهیه شده بود و نیز با مروری بر ادبیات پژوهش و مصاحبه با کارشناسان بانک و تهیه پرسشنامه و توزیع بین نه نفر از مدیران ارشد بانک و دو مرتبه رفت و برگشت، اهداف راهبردی بانک مشخص گردید. با بررسی ادبیات پژوهش، سنجه های پیشنهادی مالی، مشتری، فرایندهای داخلی و رشد و بالندگی تهیه گردید و با روش پیمایش، آرای مدیران و کارشناسان بانک مورد بررسی قرار گرفت. داده های گردآوری شده با استفاده از روش تحلیل عاملی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و سنجه های نهایی تعیین گردید. جامعه آماری این پژوهش، 750 نفر از مدیران و کارشناسان بانک بودند که با نمونه گیری تصادفی طبقه بندی، از بین آنها 102 نفر انتخاب گردید. بر اساس نتایج پژوهش، نقشه راهبرد بانک به دست آمد که اهداف راهبردی و سنجه های مالی، مشتری، فرایندهای داخلی و رشد و بالندگی را شامل می شود

ارایه کنندگان کارت امتیازی متوازن، مفهوم نقشه راهبرد را در چارچوب این مدل جهت تبدیل داراییهای نامشهود سازمان به منافع قابل سنجش مطرح نمودند. نقشه راهبرد تلاش میکند راهبرد سازمان را در چارچوب روابط علّی، معلولی نمایش داده و نشان دهد که چگونه راهبرد سازمان میتواند به اهداف قابل اندازهگیری و عملیات مشخصی که واحدهای سازمانی و حتی کارکنان سازمان باید دنبال کنند، تبدیل شود. جهاد دانشگاهی به عنوان یکی از موسسات علمی- پژوهشی در سطح کشور جهت اجرای راهبردهای خود نیازمند تهیه نقشه راهبرد است که این مهم، چارچوب لازم برای اجرای برنامه راهبردی تدوین شده را فراهم می آورد. در این پژوهش پس از ارایه روش شناسی تبدیل راهبرد به ابعاد چهارگانه کارت امتیازی، ارکان جهت ساز راهبرد جهاد دانشگاهی تبیین، و یکی از راهبرد ها جهت طراحی نقشه انتخاب شد. در ادامه با استفاده از ادبیات موضوع، مستندات و نظر خبرگان، تعداد40 شاخص در وجوه مختلف کارت امتیازی متوازن تهیه شد که با قرار دادن در قالب یک پرسشنامه توسط مدیران جهاد دانشگاهی به نظر سنجی گذاشته شد. پس از آنالیز پرسشنامه ها با آزمون تی تک نمونه ای، 30 شاخص جهت قرار گرفتن در نقشه انتخاب، و به صورت استنباطی (به دلیل عدم وجود نمونه های مشابه) نقشه راهبرد منتخب جهاد دانشگاهی در حوزه آموزش و پژوهش طراحی گردید. در ادامه با استفاده از کاربرگ های مربوطه و مصاحبه برای هر شاخص، سنجه ها و اهداف کمی در نظر گرفته شد. در نهایت وضعیت یک ساله اول اجرای راهبرد در این نهاد به وسیله تحلیل شاخص های به دست آمده آنالیز و به ارایه راهکارهایی جهت اجرای موفق راهبرد و کاهش شکاف های موجود پرداخته شد.

دانشگاه سازمانی، باهدف ارتباط دادن برنامه های آموزشی به راهبرد و مأموریت های سازمانی، ایجاد شده و ابزاری برای یاری رساندن در دستیابی به اهداف راهبردی سازمان است. امروزه کلیه سازمان ها برای ارتقای کیفیت و کمیت اهداف از پیش تعیین شده، به سنجش عملکرد می پردازند. هدف از این تحقیق، ارائه مدل مفهومی سنجش عملکرد با توسعه کارت امتیازی متوازن در شش بعد برای دانشگاه سازمانی موردمطالعه است. روش مورداستفاده در این تحقیق، توصیفی تحلیلی است. جامعه آماری خبره در موضوع تحقیق 60 نفر است که با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 52  نفر از خبرگان دانشگاه موردمطالعه انتخاب شدند. نتیجه این تحقیق، ارائه مدل مفهومی سنجش عملکرد مبتنی بر کارت امتیازی متوازن توسعه یافته با ابعاد: ذی حقان خارجی، سرآمدی، فرایندهای داخلی، رشد و یادگیری، ذی حقان داخلی و مدیریت منابع است. همچنین یک نقشه راهبرد توسط فن مدل سازی ساختاری تفسیری برای دانشگاه های سازمانی طراحی و ارتباطات علت و معلولی بین اهداف به روشی سامانمند تعیین شده است. نتایج این تحقیق می تواند در دانشگاه های سازمانی استفاده شود و قابل تعمیم در دانشگاه های دیگر است.

در دنیای رقابتی امروز، سازمان ها برای رسیدن به اهداف و انجام مأموریت های خود نیاز به تدوین راهبرد، برنامه ریزی راهبردی و در نهایت ارزیابی عملکرد خود دارند. وزن دهی و الویت بندی راهبرد ها، سازمان را در تنظیم وقت و سرمایه متناسب با اهداف خودیاری می کند. در این راستا کارت امتیازی متوازن با ساختاری سلسله مراتبی خود می تواند به عنوان ابزاری جهت هموارسازی مسیر رشد سازمان مورد استفاده قرار گیرد. نقشه راهبرد حاصل از مفاهیم کارت امتیازی متوازن، در حقیقت مدل علت و معلولی پیچیده ای است که اثر بعد رشد و یادگیری سازمان بر فرایندهای داخلی، مشتری و نهایتاً وجه مالی سازمان را در برمی گیرد. برای گسترش مدل کلاسیک کارت امتیازی متوازن در سال های اخیر، روش های متنوعی مورد استفاده قرار گرفته است و به ترکیب آن با مدل های کمی و کیفی پرداخته اند تا برنامه ریزی راهبردی را تسهیل نمایند. جامعه آماری تحقیق شرکت نفت سپاهان است. مطالعه موردی، برای تکمیل پرسشنامه ها از نظرات مدیران و خبرگان صنعت نفت استفاده شد. در مدل پیشنهادی نقشه راهبرد شرکت مذکور به روش تحلیل مسیر ترسیم شده است.

هدف اصلی هر پژوهش، تولید و توسعه علم است تا از این طریق بتوان کارایی و اثربخشی را افزایش داد. تحقیق در مدیریت، حوزه ای نظام مند از تحقیق در سازمان است که در جست وجوی انجام اقدامات مؤثر به منظور بهبود و حل مسائل سازمانی و مدیریتی است. از این رو، سازمان ها به منظور تحقق این هدف به ابزار هایی نظیر نقشه راهبرد نیاز دارند. با کمک این ابزار می توان مسیر های مهم و کلیدی دست یابی به اهداف را نشان داد و به این مسیر های کلیدی توجه بیشتری داشت. این مقاله بااستفاده از نظریه دایگراف رویکرد نوآورانه ای را جهت تعیین روابط علت و معلولی در سطح اهداف راهبردی جهت ترسیم نقشه راهبرد ارائه می کند و نتایج اجرایی این رویکرد را به صورت موردی در معاونت پژوهشی دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان ارئه می دهد. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و شیوه جمع آوری داده ها توصیفی از شاخه پیمایشی می باشد.

 امروزه سازمان ها باید موقعیت خود را ارزیابی و راهبردهای مناسب را تدوین و اجرا کنند. کلید اجرای موفق راهبردها این است که افراد آن ها را درک نمایند. نقشه راهبرد به عنوان توصیف کننده راهبردهای سازمان به افراد در درک آن ها کمک می کند. در سازمان ها، ترسیم نقشه راهبرد شهودی و اغلب بدون توجه به روابط علّت و معلولی میان اهداف راهبردی و تنها از طریق نظرات مدیران ارشد انجام می شود. با این روش ارتباط بین اهداف راهبردی روشن نبوده و مشخص نیست که کدام اهداف راهبردی با هم در ارتباط اند. هدف این پژوهش، ارائه رویکردی نوآورانه با استفاده از نظریه دایگراف به منظور جبران این کمبود است تا روابط علّت و معلولی بین اهداف راهبردی نقشه راهبرد را با تجمیع و پردازش قضاوت خبرگان، انکشاف و ترسیم نماید. اعتبار رویکرد ارائه شده با انجام مطالعه موردی در یک سازمان دولتی مدیریت محصولات غذایی و دارویی سنجیده شده است. جامعه آماری پژوهش را 10 نفر از خبرگان یک سازمان دولتی مدیریت محصولات غذایی و دارویی تشکیل شده و نتایج اجرای این رویکرد در غالب نقشه راهبرد آن سارمان ارائه شده است.

چارچوب کارت امتیازی متوازن با ساختاری سلسله مراتبی، چندلایه و علی معلولی، می تواند مسیر رشد سازمان را روشن کند و گام های پیشرفت را هموار سازد و علاوه بر پایش اهداف مالی، سایر عوامل تأثیرگذار و پیش برنده را هم در نظر گیرد و کنترل کند. در این پژوهش پس از مطالعه ادبیات کارت امتیازی متوازن، مدلی پیشنهاد می شود که ضمن استخراج اهداف استراتژیک و مقاصد استراتژیک، درجه اهمیت مقاصد استراتژیک را نیز با استفاده از روش حداقل انحراف لگاریتمی فازی تعیین می کند و به کمک روش همسانی فازی به اولویت بندی اهداف بر اساس مقاصد می پردازد و بدین ترتیب نقشه استراتژی سازمان به دست می آید. به همین منظور پس از انتخاب شرکتی با همکاری مدیران عالی آن شرکت، مدل پیشنهادی در آن به اجرا گذاشته شد. نتایج مطالعه موردی این پژوهش نشان می دهد مهم ترین اهداف استراتژیک شرکت مد نظر، در منظر رشد و یادگیری نقشه استراتژی شرکت قرار دارد و به سازمان برای رسیدن به مقاصد استراتژیک اهداف موجود در این منظر، بیش از هر چیز کمک می کند.

امروزه کارت امتیازی متوازن در جاری سازی راهبرد در بسیاری از سازمان ها، نقشی حیاتی دارد. در این بین نقشه های راهبرد به عنوان نسل سوم کارت های امتیازی، با تبدیل مأموریت و چشم انداز به اهداف راهبردی، پل بین تدوین و اجرای راهبرد است. با وجود این روش شناسی تدوین آن هنوز با ابهام های بسیاری مواجه است. مطالعه حاضر با الهام از دیدگاه صاحب نظران این حوزه و بررسی پیشینه پژوهش، روش شناسی بهبودیافته ای را برای رفع سه نقص یا پتانسیل بهبود شناسایی شده نقشه راهبرد ارائه کرده است. با به کارگیری QFD و غربال سازی فازی، نقشه های شناختی فازی و توجه به محیط فازی تدوین نقشه راهبرد روش شناسی گام به گامی ارائه شده است که پالایش اهداف راهبردی، مدل سازی روابط علی و قضاوت های انسانی را مدنظر قرار داده است. در نهایت این روش شناسی در یک مورد عملی پیاده شده است.