مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی

هدف: ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺎﺣﻠﯽ که هدف این مطالعه است، به عنوان اصلی ترین روش ﻧﺠﺎت ﺳﻮاﺣﻞ از آشفتگی های زیست محیطی شناخته شده و ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺑﺴﯿﺎری در ﺟﻬﺎن از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻬﯿﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﯾﻦ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ، در ﺟﺴﺘﺠﻮی ﺗﻮازن ﺑﺨﺸﯿﺪن ﻧﯿﺎز اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺧ ﺪﻣﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺎﺣﻠﯽ ﺑﺎ توان ها و آستانه های ﻃﺒﯿﻌﯽ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻫﺴﺘﻨﺪ. هدف اصلی این مقاله، شناخت وضعیت موجود آلودگی در مناطق مختلف ساحلی استان مازندران و پهنه بندی مناطق ازنظر آلودگی های زیست محیطی می باشد. روش شناسی پژوهش: در این مقاله، ما ابتدا به چارچوب مفهومی مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی پرداخته و نمونه های موفق اجرای آن در کشورهای مختلف را مطالعه و از جنبه های مختلف مقایسه می کنیم. سپس در راستای اجرای این طرح در سواحل غرب استان مازندران، به بخش مطالعات مربوط به آلودگی های محیط زیست می پردازیم. یافته ها: یافته های مقاله نشان می دهد که در مدیریت سواحل، باید همه فرایندهای فیزیکی، بوم شناختی، اجتماعی و اقتصادی را که در سواحل و دریا تأثیر متقابل دارند، شناسایی و میان کاربران مختلف در سطوح محلی، ملی، منطقه ای و بین المللی هماهنگی ایجاد کند. همچنین اجرای موفقیت آمیز مدیریت یکپارچه سواحل، نیازمند توجه بیشتر به شرایط اجتماعی و اقتصادی کشورهای حاشیه دریای خزر است. اصالت/ارزش افزوده علمی: در این مقاله مشخصات سواحل غرب استان مازندران را با تکیه بر اکوسیستم های مهم مطالعه کرده و پارامترهایی چون آلاینده های صنعتی، جنس خاک، پوشش گیاهی (دریا و خشکی)، حیات وحش، زمین شناسی، مباحث دریایی (نوسان آب، خصوصیات موج و...) و مباحث مرتبط به آن را مورد تجزیه وتحلیل قرار می دهیم. سرانجام در جهت امکان پیاده سازی الگوی مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی در سواحل غرب استان مازندران، ازنقطه نظر آلودگی های زیست محیطی، به تحقیق بر روی میزان توزیع آلاینده های صنعتی در کاربری اراضی سواحل این محدوده تا شعاع سه کیلومتری دریای خزر می پردازیم.

یکی از جنبه های مهم گردشگری، گردشگری طبیعت گرا با زیرشاخه ساحلی می باشد (اکوتوریسم ساحلی ). استفاده از ساحل جهت این صنعت باید همراه با برنامه زمانی و مکانی و داشتن نواحی مطلوب آسایش محیطی برای برنامه ریزی زیربنایی گردد . پارامترهای مهم مکانی، وابسته به نوع ساحل، ارتفاع، جنس، شیب و محدوده های مناسب سطحی است و پارامترهای مهم زمانی وابسته به عناصر اصلی اقلیمی نظیر درجه حرارت، رطوبت نسبی، سرعت باد و تابش نور خورشید است که به صورت مدل های مختلف آسایش زیست اقلیمی مانند جداول سایکرومتریک و یا رو ش هایی که توسط گیونی، الگی، اوانز، بیکر و ... کارشده است. روش کار در این تحقیق ب ه صورت تحلیلی  کاربردی ب ه همراه عملیات میدانی و استفاده از نر مافزار سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) است و هدف آن شناخت و ارائه نقشه محدوده های مکانی و زمانی مناسب استفاده از ساحل در قالب آسایش زیست اقلیمی م یباشد. نتایج این تحقیق با توجه به مورفولوژی مناسب مکانی ساحل در کل استان گیلان، فصل بهار در شرایط غیرآسایشی و در فصل تابستان ساحل انزلی دارای بیشترین شرایط آسایشی است . ساحل از رضوانشهر تا هشتپر در تمامی ما ههای فروردین تا شهریور دارای محدوده زمانی آسایشی نم یباشد. ولی بیشترین آسایش زیست اقلیمی در ماه های خرداد، تیر و مرداد در ساحل انزلی و لنگرود گیلان وجود دارد که به صورت نقشه های ماهانه محدوده های مطلوب زمانی و مکانی استفاده از ساحل ارائه شده است . امروزه برنامه ریزی و استفاده صحیح از ساحل، مورد تاکید فراوان برنامه ریزان مدیریت یکپارچه استفاده از مناطق ساحلی Coastal Zone(Integrated Management =ITCZM)است تا از هزینه های تکراری جلوگیری شود و نتایج این تحقیق می تواند مقدم های بر این مدیریت مطلوب نواحی ساحلی باشد.

 سواحل در گذر تاریخ، بطور قطع جذابترین سکونتگاه ها برای انسان بوده است. به گونه ای که بیش از پنجاه درصد جمعیت جهان در حاشیه 60 کیلومتری از دریا زندگی می کنند. رشد جمعیت جهان و تمرکز آن در مناطق ساحلی، افزایش میزان آلودگی، تخریب محیط زیست، تضاد و برخورد میان منافع کاربران، و بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی در مناطق ساحلی پنج عامل انسانی را تشکیل می دهند که لزوم تغییر نگرش به سواحل و مشکلات آن را در سطح جهانی بوجود آورده اند. نیازهای اجتماعی در بهره برداری از نواحی ساحلی و منابع آن غالباً از ظرفیت اکولوژیک این نواحی برای پاسخگویی همزمان به همه این نیازها بیشتر است. از این رو برای جلوگیری از تخریب فزاینده سواحل و منابع ذیقیمت آن و صیانت از این منابع برای استفاده نسل های آینده لازم است یک مدیریت یکپارچه موزون و هماهنگ در مناطق ساحلی اعمال گردد. ساماندهی سواحل و ایجاد مدیریت یکپارچه در مناطق ساحلی اکنون تبدیل به یک ضرورت جهانی شده است. جمهوری اسلامی ایران به واسطه مجاورت با خلیج فارس، تنگه هرمز، دریای عمان و دریای خزر از موقعیت دریایی ویژه ای در منطقه و جهان برخوردار است. نیاز شدید کشورهای آسیای مرکزی به سواحل جنوبی ایران جهت ارتباط با آب های آزاد جهان از یک سو و توسعه نیافتگی نسبی مناطق ساحلی از سوی دیگر لزوم توجه ویژه به این مناطق را می طلبد. در این پژوهش پس از بررسی نقش مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی (ICZM) در توسعه این مناطق، به بررسی تأثیر توسعه مناطق ساحلی بر ارتقای قدرت دریایی و به تبع آن ارتقای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران می پردازیم.

مدیریت اصولی فعالیت های توسعه ای کاربری کشاورزی در مناطق حساس ساحلی بدون تدوین و اجرای راهبردهایی که بتواند زمینه توسعه مطلوب این کاربری را فراهم کرده و از تخریب زیستگاه های حساس ساحلی و کاسته شدن تنوع طبیعی اکوسیستم های ساحلی جلوگیری کند، امکان پذیر نیست؛ بنابراین پژوهش حاضر با رویکرد تحلیلی-کاربردی با هدف تدوین راهبردهای توسعه بخش کشاورزی با استفاده از تکنیک های تصمیم گیری چندمعیاره در سواحل استان هرمزگان در راستای مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی به انجام رسید؛ بدین منظور در این پژوهش ابتدا عوامل راهبردی داخلی و خارجی منطقه مورد مطالعه، شناسایی و سپس از طریق ماتریس SWOT راهبردهای ممکن، تدوین و با استفاده از فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) راهبردهای تدوین شده، وزن دهی و سپس مهم ترین راهبردها اولویت بندی شد. یافته های حاصل از پیاده سازی روش تلفیقی SWOT-ANP در این پژوهش نشان داد که راهبردهای ارائه طرح مدیریت جامع کشاورزی در جهت جلوگیری از واردآمدن اثرات منفی انواع آلاینده ها بر مناطق حساس ساحلی، تدوین قوانین و مقررات ویژه درجهت حفظ محیط زیست و منابع آب و خاک منطقه و جلوگیری از تخریب و نابودی اراضی کشاورزی از طریق تصمیمات و اجرای طرح های تغییر کاربری، استفاده از گیاهان و درختان بومی در عین سازگاری با اقلیم منطقه برای حفظ پایداری اکولوژیکی منطقه، استفاده از توان اکولوژیکی و سایر پتانسیل های موجود سواحل منطقه درجهت توسعه کشاورزی به عنوان یک ظرفیت در منطقه که به دلیل به حداقل رساندن زیان های ناشی از تهدیدها و نقاط ضعف جزو راهبردهای تدافعی (WT) هستند، به عنوان بهترین راهبردها و راهبردهای بازنگری (WO) نیز به دلیل استفاده از مزیت هایی که در فرصت ها برای جبران نقاط ضعف موجود در منطقه نهفته است، در اولویت بعدی راهبردهای توسعه کشاورزی ساحلی در استان هرمزگان قرار گرفتند.