بازرگانی

  هدف: در سالهای اخیر بررسی و تجزیه و تحلیل اطلاعات و تولیدات علمی به صورت موضوعی، بین المللی، ملی و موسسه ای مورد توجه پژوهشگران دنیا قرار گرفته است.با در نظرگرفتن سیاستهای علمی کشور مبنی بر توسعه علمی و کسب جایگاههای بهتر در سطح بین المللی و اهمیت سنجش علم و تاثیر آن در سیاستگذاری های علمی به صورت خرد و کلان و از طرفی کاربرد عملی بسیار زیاد نتایج تحقیقات علمی ،رشته های علوم اقتصادی وبازرگانی درایران لازم است که حوزه های علمی اقتصاد و بازرگانی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. رشته های علوم اقتصادی و بازرگانی مجموعه دانشهای مربوط به اقتصاد وبازرگانی را مورد بحث و بررسی قرار می دهد. لذا تجزیه و تحلیل تولیداتعلمی حوزه های علمی علوم اقتصادی و بازرگانی نیز دارای اهمیت خاصی در پیشبرد و توسعه کشور میباشند. روش شناسی: روش این پژوهش یک روش کمی است وبه کمک فنون علم سنجی صورت می گیرد. این پژوهش تولیدات علمی پژوهشگران ایرانی را در بازه زمانی 1990 تا 2010 مورد مطالعه قرار داده است . یافته ها: نتایج نشان می دهد که رشد مقالات علمی ایرانیان در رشته های “اقتصاد بازرگانی” در بازه زمانی مورد مطالعه رشد قابل قبولی داشته است. و76 ٪ از تولیدات علمی ایرانیان در رشته های "اقتصاد بازرگانی" به صورت درون سازمانی نوشته شد. همچنین پژوهشگران ایرانی بیش از پنجاه درصد از تولیدات علمی خود در حوزه های مورد مطالعه را در مجلات با کیفیت و درجه اول این حوزه ها منتشر کرده اند.و درصد بالایی از مقالات "اقتصاد بازرگانی" (93%) پژوهشگران ایرانی به عنوان نویسنده اصلی بودند.  نتیجه گیری: با مقایسه تولیدات علمی ایران با دو رقیب خود در خاورمیانه یعنی مصر و ترکیه دررشته های "اقتصاد بازرگانی" نتایج نشان داد که ایران در رشته های مذکور دارای رشد قابل توجهی بود ولی کشور ترکیه از ایران در این زمینه پیشی گرفته و کشور مصر در جایگاه سوم قرار گرفت.

مناسبات پرحجم تجاری ایران و هند، در آستانه مشروطه کاهش پیدا کرد؛ لیکن همین روابط نیم بند نیز در جامعه ایران بازتاب یافت و در پیدایش افکار نو در سیاست و فرهنگ تأثیرگذار بود. مسئله اصلی تحقیق چگونگی زایش سرمایه داری نوین در ایران و سهم بازرگانان در ایجاد یک جنبش اجتماعی است.  هدف این نوشتار، بازشناسی جایگاه تجارت با هند و تأثیر آن بر جامعه ایرانی برای حدود دو دهه پیش از شروع جنگ جهانی اول است که با رویکرد  «توصیفی تبیینی» ( Descriptive-explanatory) و به روش «اسنادی» ( Documentary method) و بر پایه منابع «کتابخانه ای» ( Library method) سامان یافته است. فرض می شود که تحولات جامعه ایران از رفت و آمد بازرگانان به هند، تأثیر پذیرفت و یافته های پژوهش نیز نشان می دهد: افزایش فعالیت بازرگانی بین دو کشور، زمینه پیدایش نوسازی اجتماعی را فراهم کرد؛ لیکن پس از مشروطه و با بروز جنگ داخلی و نابسامانی اوضاع اجتماعی، تجارت با هند کاهش یافت و هرچند این روابط، به آشنایی ایرانیان با برخی از روش های تولید کشاورزی و صنعتی یاری رسانید؛ لیکن با ورود کشورهای اشغالگر در جنگ جهانی اول، به چالشی مهلک کشیده شد.

تجارت بین المللی یا باز بودن اقتصاد، این امکان را فراهم می سازد تا از طریق دسترسی به بازارهای خارجی، بهره وری عوامل تولید و به تبع آن نرخ رشد اقتصادی را تحت تاثیر قرار داد. با توجه به اینکه مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی در دنیا عمدتاً با هدف توسعه صادرات و جذب سرمایه های خارجی شکل گرفته اند؛ در ایران نیز یکی از اصلی ترین و مهمترین اهداف مدنظر در ایجاد مناطق آزاد بهره بردن از مزایای تجارت بین المللی بوده است. بر همین مبنا تلاش قانونگذار بر این بوده تا روند تجارت بین المللی در مناطق آزاد تسهیل گردد. در این مقاله که با هدف تبیین و تشریح تقنینی نقش مناطق آزاد ایران در بازرگانی بین المللی و به روش توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از منابع و متون کتابخانه ای به انجام رسیده این نتایج حاصل گردید که علیرغم برخی مشکلات ساختاری و تقنینی و ضعف در حمایت های لازم از سرمایه گذاری خارجی در مناطق آزاد و نیز برخی عوامل اثرگذار دیگر نظیر تحریم های بین المللی و.. با اینحال مقررات حمایتی و تضمینی متناسبی در این راستا منطبق با وضعیت مناطق آزاد جاری می باشد که البته ضرورت اصلاح برخی از این قوانین مشهود است چرا که نیل به هدف توسعه و عمران منطقه ای از طریق گسترش صادرات و رشد سرمایه گذاری خارجی مستلزم معافیت های هدفمند گمرکی و مالیاتی برای مطلق کالاها و خدمات، باید به عرصه تولید و صنعت اختصاص یابد تا مقررات گذاری در این مناطق صحیح و کارا باشد. روش تحقیق در این مقاله نیز، توصیفی تبیینی است.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی فرصت ها و موانع همکاری راهبردی میان دو کشور ایران و افغانستان در بُعد بازرگانی صورت گرفته است. این پژوهش تحقیقی آمیخته اکتشافی از نوع کیفی-کمی می باشد. در بخش کیفی جامعه آماری شامل ۱۲ نفر از خبرگانی همچون اساتیددانشگاهی، مدیران و کارشناسان اتاق بازرگانی دو کشور، در بخش کمّی شامل ۱4۰ نفر از اعضای اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان است. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی، مصاحبه های نیمه ساختاریافته و در بخش کمّی پرسشنامه می باشد. برای تجزیه تحلیل داده ها در بخش کیفی مفاهیم اکتشافی حاصل از این مصاحبه ها بر اساس ماهیت و مفاهیم مرتبط، ۱۱۶ کدباز می باشد که بعد از به اشباع رسیدن اطلاعات گردآوری شده توسط محقق فرایند مصاحبه پایان یافت. در ادامه جهت انجام مقوله بندی محوری و اصلی از نرم افزار 2018 MAXQDA استفاده شد که درنهایت ۱۱۶ کدباز، 3۶ کد محوری و ۱7 کد انتخابی حاصل شد و در دسته بندی های عوامل علی، مداخله گر، پیامدها، راهبردها، زمینه قرار داده شدند. پس از شناسایی کدها، جهت بررسی روایی کدهای کیفی به دست آمده، از CVI و CVR استفاده شد. پس از استخراج کدها و مقوله بندی مربوط به آن ها، مفاهیم احصاء شده در شش عنصر ( شرایط علّی، پدیده محوری، راهبردها، پیامدها، شرایط مداخله ای و شرایط زمینه ای) تقسیم بندی شدند.

امروزه رویکردهای نوین کشورها در صحنه دیپلماسی اقتصادی، همکاری های دو یا چندجانبه بین المللی است. جمهوری اسلامی ایران با داشتن 15 کشور همسایه فرصت های ارزشمندی برای پیشبرد دیپلماسی اقتصادی در اختیار دارد. یکی از این همسایگان بحرین است. کشورهای بحرین و ایران به علت برخورداری از ویژگی های ویژه ژئواستراتژیکی در منطقه خلیج فارس ظرفیت قابل توجهی برای تعاملات اقتصادی و تبادلات بازرگانی با همدیگر دارند. این در حالی است که در دهه های اخیر به دلیل اختلافات سیاسی میان منامه و تهران، این ظرفیت ها مغفول ماند. با توجه به توافق ریاض و تهران در زمستان 1401 جهت برقراری مجدد روابط سیاسی و اقتصادی، مقامات منامه و تهران نیز در بهار 1402 جهت حل اختلافات و برقراری مجدد روابط گردهم آمدند که منجر به تصمیم جهت بازگشایی مجدد سفارت های دو کشور گردید. ازاین رو نویسندگان پژوهش حاضر که که از کشورهای ایران و بحرین هستند، ضمن گردآوری تجربیات بازرگانان و فعالان اقتصادی دو کشور تا دستیابی به اشباع اطلاعات، با بهره گیری از تکنیک SWOT موسوم به «سوات» به دنبال پاسخ دادن به سوال «راهکارهای تقویت همکاری های اقتصادی ایران و بحرین چیست؟» هستند. نویسندگان از رهیافت تبیین نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید با هدف ارائه راهبردهای همکاری های اقتصادی دو کشور به نگارش این پژوهش پرداخته اند. فرضیه پژوهش از این قرار است که دو کشور مزبور جهت تقویت همکاری های اقتصادی خود می بایست به اقدامات مقابل بپردازند: بررسی مزیت های رقابتی در تمام حوزه ها، تاسیس اتاق بازرگانی مشترک، اجرای توافقنامه همکاری تجاری دهه 80، برگزاری نمایشگاه های مشترک، آغاز همکاری های اقتصادی دانش بنیان، تقویت اشتراکات و کاهش اختلافات، تمرکز بر فعالیت های بازرگانی، خدماتی و عمرانی و توسعه تعامل بخش های خصوصی.