تقاضای حمل و نقل

در مدلسازی تقاضای سفرهای مسافری بین شهری به ویژه در مدلهای ایجاد سفر یا در مدلهای مستقیم تقاضا، معمولاً 3 تا 4 پارامتر مستقل مؤثر بر تقاضا به صورت کلاسیک انتخاب شده، سپس مدلهای ریاضی ساخته و کالیبره می‌شوند. فرآیند انتخاب عوامل مؤثر بر تقاضای سفر، یکی از مهم ترین اجزای مدلسازی است که کمتر توسط پژوهشگران به آن پرداخته ‌شده است. مدل‌های مستقیم تقاضا معمولاً شامل متغیرهای جمعیتی، خصوصیات اقتصادی – اجتماعی و شاخص‌های بین ناحیه‌ای برای مُدهای مختلف ( هزینه‌ها، زمان‌های سفر، تواتر سرویس ) هستند. در این مقاله پارامترهای مؤثر بر ایجاد تقاضای سفر با اتوبوس جمعیت، تعداد دانشجویان دانشگاه‌های آزاد و دولتی، میزان اشتغال، درآمد سرانه ماهانه خانوارهای شهری، ارزش افزوده فعالیت کارگاه‌های صنعتی، تعداد مشترکین تلفن همراه، و تعداد تختهای مجتمع های اقامتی در نظر گرفته شده است. همچنین زمان سفر و کرایه حمل به عنوان پارامترهای مؤثر بر انتخاب مُد سفر با اتوبوس بین شهری در نظر گرفته شده است. در این مقاله، شیوه انتخاب عوامل مؤثر بر تقاضای سفر با اتوبوس بین شهری، بر اساس ناحیه‌بندی استانی در شبکه کشور با تدوین یک مدل تحلیل عاملی گام به گام ارایه و سپس اعتبارسنجی آن بیان شده است. ارزیابی نتایج حاصل از مدل تحلیل عاملی پیشنهادی برای انتخاب عوامل مؤثر بر تقاضای سفر با اتوبوس بین شهری نشان می‌دهد که می‌توان 3 عامل را از بین 9 متغیر مورد بررسی واقع شده استخراج کرد. عواملی که از مدل تحلیل عاملی پیشنهادی در این مقاله تعیین می‌شوند با اطمینان حدود 90 درصد، در تبیین پارامتر وابسته معنادار بوده‌اند. به این ترتیب با بکارگیری عوامل اصلی به دست آمده از مدل تحلیل عاملی پیشنهادی می‌توان فرآیند مدلسازی تقاضای سفر با اتوبوس بین شهری را از طریق کاربرد کوچک ترین مفاهیم تبیین کننده به منظور تبیین بیشترین مقدار واریانس مشترک در ماتریس همبستگی به انجام رساند.

باتوجه به افزایش روزافزون سفر، نیاز به برنامه ریزی برای مدیریت منابع موجود و تخصیص منابع جدید در همه بخش ها از جمله نزد متولیان بخش حمل و نقل جاده ای که بیشترین سهم جابجایی مسافر را در میان سایر بخش ها دارا می باشند به چشم می آید. همچنین به دلیل اهمیت پیش بینی دقیق مسافران برای مدیریت عرضه امکانات موجود و تخصیص منابع جدید، پیش بینی تعداد مسافران از اولویت بالایی برخوردار است. از این رو برنامه ریزان حمل و نقل و اقتصاد از گذشته به دنبال تخمین مدل هایی جهت پیش بینی سفر جاده ای مسافر بوده اند. متخصصان علوم مختلف از جمله ریاضی، آمار و علوم کامپیوتر هر یک به نوعی سعی می کنند روشی ساده و مؤثر برای پیش بینی هر چه دقیق تر تعداد مسافران در بعد ملی، منطقه ای و بین المللی ارائه دهند. برآورد تقاضای حمل و نقل یکی از مهم ترین موارد برای انجام برنامه ریزی، طراحی و مدیریت در زمینه حمل و نقل است. اولین گام در مسیر طراحی حمل و نقل کارا و پویا ارائه یک برنامه ریزی جامع مشتمل بر دوره های زمانی کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت است. بنابراین اهمیت تدوین مدل هایی منطبق بر واقعیات جامعه، آشکار می گردد. براین اساس در این مقاله سعی شده است تا با مروری بر مطالعات انجام شده در زمینه مدل های برآورد تقاضا، مدل های مختلف موجود در زمینه توزیع سفر مورد آنالیز قرار گیرد.