شبهات قرآنی

یکی از مباحث علوم قرآنی، همانند ناپذیری و اعجاز قرآن است که در زمان نزول و پس از نزول قرآن مورد بحث مسلمانان و سپس مستشرقان قرار گرفته است. از معصومان^ نیز سخنان فراوانی در این زمینه بر جای مانده که سخنان امام حسن عسکری× محور تحقیق حاضر است. همچنین امام عسکری× به تناسب شرایط زمانه خویش به دفاع از قرآن کریم پرداختند. دلیل انتخاب فرمایشات ایشان به عنوان محور پژوهش، آن است که پردازشی مستقل از احادیث امام عسکری× ذیل موضوع اعجاز و دفاع از قرآن کریم دیده نشد. روش گردآوری اطّلاعات در این نگارش، کتابخانه ای و پردازش آن توصیفی تحلیلی است. این پژوهش نشان می دهد که در سخنان امام، اشاره به «تحدّی قرآن کریم»، «اعجاز ادبی قرآن»، «اعجاز عدم اختلاف در قرآن»، «وجود اخبار غیبی در قرآن» و «اعجاز هدایتی قرآن»به عنوان جنبه های همانندناپذیری این کتاب آسمانی وجود دارد و ایشان با پاسخ به شبهات به دفاع از قرآن می پردازند.

در سال های اخیر، برخی نویسندگان دگراندیش از جمله نویسنده کتاب نگاهی نقادانه به مبانی نظری نبوت، با ادبیاتی رادیکال و بنیادی به ارائه سؤالاتی انتقادی و شبهاتی نوین پیرامون مباحث زبان قرآن کریم پرداخته اند. این مقاله با اتخاذ رویکرد تحلیلی انتقادی، علاوه بر دفع شبهات زبان قرآنی مستشکل، لایه های پنهان ابعاد ماهوی زبان قرآنی را نیز آشکار می سازد. این شبهات را می توان در سه محور مجزا از هم ارزیابی کرد. در بخش نخست به مباحثی چون «خلط میان زبان لغوی و فرهنگی قرآن»، «عدم مرزبندی میان مخاطبان نخستین و مخاطبان سده های پسین»، «زمان و مکان نزول به مثابه ظرف پیام الهی»، «تناسب میان "زبان رسولان" و "پیام های فراقومی آنان"»، «فرستادن رسولان الهی برای تمامی اقوام» و «توأمان بودن تحدی با عربیت قرآن و امکان بهره جویی از ترجمه آن» بایستی توجه کرد. پاسخ های تفصیلیِ بخش دوم نیز ذیل عناوین «عدم امکان بهره مندی از ترجمه قرآن برای همگان»، «تنافی نداشتن نارسایی ترجمه ها با درک اعجاز قرآنی» و «زمان بر بودن آموزش و فراگیری زبان عربی قرآن» قابل بازجستن است. در محور پایانی هم به پاسخ هایی چون «امکان تخصیص پذیری قواعد عام»، «تناسب معجزه با فنون پیشرفته زمان» و «نسبی بودن مقایسه زبان ها» بسنده نموده ایم.

بررسی شبهات مطرح شده علیه قرآن نشان می دهد که منشأ و محور بسیاری از مباحث ادبی به ویژه نوع واژه شناسی کلمات قرآن است، از این رو مقاله حاضر در صدد است با بررسی چند شبهه ای که محور آنها واژه شناسی است، با روش توصیف و تحلیل بر ضرورت تحقیق در مباحث زبانی و واژه-شناسی قرآنی و بهره گیری از قواعد صحیح و متقن واژه شناسی برای تفسیر قرآن و پاسخ به شبهات تأکید کند. در این تحقیق به دست آمد که منشأ شبهه سه روز بودن روزه ماه رمضان، ناسازگاری آفرینش انسان از ترکیب آب جهنده صلب مرد و میان سینه زن، با کشفیات علمی و شبهه ناسازگری سخن گفتن عیسی (ع) در گهواره با منابع مسیحی ریشه در عدم شناخت صحیح معنای واژگان: «یطیقونه» و «أیاما معدودات» در آیه 184 بقره، «ترائب» در آیه 7 طارق و «صبیّ» در آیه 24 مریم بوده است و می توان با تکیه به منابع لغوی معتبر، بهره گرفتن از خود قرآن و گزینش معنای موافق با حقایق علمی و تاریخی این واژگان از میان معانی متعدد و مختلفشان به شبهات یاد شده پاسخ داد.