آموزه های تربیتی

هدف: هدف از انجام این پژوهش، تبیین رابطه بین آموزه های تربیتی دعای ابوحمزه ثمالی با رشد مهارتهای اجتماعی دانشجویان دانشگاه فرهنگیان بود. روش: این پژوهش به روش نمونه گیری تصادفی انجام شد و جامعه آماری آن، دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه فرهنگیان استان تهران به تعداد 250 نفر بود. حجم نمونه آماری بر اساس فرمول کوکران، 151 نفر و از نوع همبستگی به صورت پیمایشی انجام شد. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه محقق ساخته آموزه های تربیتی و پرسشنامه مهارتهای اجتماعی گرشام و الیوت، با طیف پنج گزینه ای لیکرتی بود و روایی صوری و محتوایی آنها توسط صاحب نظران تأیید شد. پایایی پرسشنامه ها از طریق ضریب آلفای کرونباخ به ترتیب: 94/0 و 81/0 محاسبه شد. تجزیه و تحلیل داده ها به وسیله آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیّره انجام شد. یافته ها: بین آموزه های تربیتی دعای ابوحمزه(توبه، توکل، خوف و رجا، دوری از ریا، دوری از کبر و غرور، محبت، شکرگزاری و حلم) با رشد مهارتهای اجتماعی(خودکنترلی، همدلی و همکاری) دانشجویان هدف، ارتباط معنا داری وجود دارد؛ در حالی که بین مؤلفه ابراز وجود، با هیچ یک از آموزه های تربیتی دعای ابوحمزه رابطه معناداری وجود ندارد. همچنین آموزه های تربیتی دعای ابوحمزه می تواند 42 درصد از رشد مهارتهای اجتماعی دانشجویان را پیش بینی کند. نتیجه گیری: رشد مهارتهای اجتماعی دانشجویان و آگاهی به تأثیر ادعیه مأثوره در زندگی را به دنبال خواهد داشت.

در آیات مختلف وحی، تجلّی هدایتی قرآن کریم برترین هدایت در میان مکاتب، اندیشه ها و ایدئولوژی های گوناگون معرفی شده است. در این آیات به روشنی آمده است که برنامه هدایتی قرآن کریم جامع و بیانگر تمام نیازهای هدایتی بشر است. از آنجا که بسیاری از موانع و رهنمون های رشد و هدایت انسان در ابعاد مختلف حیات وی در این کتاب آسمانی انعکاس یافته است، شماری از تفاسیر قرن چهاردهم، واکاوی آموزه های هدایتی قرآن با محوریت تفسیر قرآن به قرآن را مهمترین راهبر استخراج رهنمودها و راهبردهای هدایتی قرآن در مسائل اعتقادی، اجتماعی، اخلاقی و تربیتی حیات بشر قرار داده اند. از جمله ی این تفاسیر، المیزان فی تفسیر القرآن و فی ظلال القرآن است که به پویایی، فرازمانی و فرامکانی بودن آموزه های هدایتی این کتاب مقدس و تبیین اعجاز هدایتی آن توجه داشته اند. نظر به آن که در بیستمین سوره قرآن کریم، سخن از اساسی ترین مباحث اعتقادی یعنی مبدا و معاد، نبوت و توجه به یاد خدا از بستر مثال های متعدد رفته است و باری تعالی در سوره ی طه، فرازهای مختلف زندگی حضرت موسی7 را بازگو کرده است و درس های اعتقادی، اجتماعی، اخلاقی و تربیتی این سوره ما را در پیشرفت زندگی و رسیدن به زندگی سعادتمندانه یاری می کند، در این پژوهش کوشش شده است با گردآوری اطلاعات از منابع مکتوب کتابخانه ای و روش تحقیق تحلیلی- توصیفی، مهمترین آموزه های اعتقادی و اخلاقی-تربیتی سوره طه از منظر علامه طباطبایی5 و سیّد قطب، روشن شود. نتایج تحقیق نشان می دهد تبیین توحید باریتعالی، اهداف ارسال انبیا، اهمیت و جایگاه معاد، هدایتگری معجزه ی جاوید پیامبر اکرم6، اهداف تربیتی قصه موسی7، عوامل اضلال و گمراهی بشر، نفی ترس و خشیت از غیر خدا، تحول فکری و معنوی انسان پس از ایمان به خدا، ضرورت یادآوری نعمت های الهی و راه های رسیدن به مقام رضای الهی، از جمله آموزه های اعتقادی و اخلاقی – تربیتی سوره طه است که با گستردگی و عمق بیشتری در تفسیر المیزان نسبت به تفسیر فی ظلال القرآن آمده است.

دعا در نگاه قرآنی، رویکردی است برای تقرب و تعالی به خداوند و در بعد دنیایی، اثرات تربیتی فراوانی برای انسان دارد. توجه به دعا به عنوان رویکردی تربیتی می تواند در راستای تأمین اهداف و آموزه های مرتبط با تربیت، راهگشا باشد. در همین راستا، هدف پژوهش حاضر، شناخت دسته بندی دعاکنندگان در قرآن، جهت استخراج توصیف محتوای دعاهای آن ها و استنباط آموزه های تربیتی مرتبط می باشد. برای دست یابی به این منظور و به دلیل چندوجهی بودن مقاله حاضر، روش پژوهش، ترکیبی از روش های توصیفی در بخش رجوع به آیات قرآن، تحلیل و کدگذاری داده ها به روش تجزیه و تحلیل کلایزی و از طریق نرم افزار MAXQDA و استنباط در بخش آموزه های تربیتی است. به عبارتی، محققان در مرحله اول، خوانشی کامل از کلیه آیات قرآن داشته و سپس داده های مستخرج مرتبط با بحث دعاکنندگان را کدگذاری و دسته بندی نموده و توصیفات نهایی استخراج شده مربوط به هر دسته را جهت استنباط آموزه های تربیتی مرتبط، مورد استناد قرار داده اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که 106 کد باز در رابطه با دعاکنندگان در آیات قرآن وجود دارد که در قالب سه دسته پیامبران، عامه انسان ها و غیر انسان ها کدگذاری شده اند. سه دسته فوق در مرحله بعد به شانزده دسته تقسیم شده اند. سپس از این داده ها، ده نکته تربیتی استخراج گردید که در قالب شامل موارد زیر می باشد: آموزه آموزش دعا، آموزه جمع گرایی در دعا، آموزه دعای دسته جمعی، آموزه خانواده گرایی در دعا، آموزه بیان غیرمستقیم، آموزه بیان شرطی، آموزه نهی محال در دعا، آموزه کمال گرایی، آموزه محتوای مهم و آموزه جلب رأفت.