ارزش های خبری

این نوشتار به بررسی تطبیقی مدل ارزش های خبری گالتونگ و روگ و مدل ارزش های خبری در حاکمیت موعود می پردازد. نخست، دو کارکرد راهبردی خبر و خبررسانی در اسلام را تبیین کرده و بیان می کند که از جمله مهم ترین نقش های خبررسانی در اسلام، یکی مبارزه با انحراف، و دیگری آفرینش و تقویت ارزش هایی است که برآیند آن ها فرهنگ جامعه عدل کل را شکل میدهد. پس از تبیین کارکردهای راهبردی خبر و رسانه از نظر اسلام، به مقایسه تطبیقی میان نظریه ارزش شناختی گالتونگ و روگ و نظریه موعود پرداخته و توضیح می دهد که نظام ارزش شناختی موعود از مجموع دوازده ارزش خبری مطرح شده توسط این دو اندیشمند غربی (هشت ارزش عمومی و چهار ارزش اختصاصی)، برخی را تایید میکند و برخی دیگر را کنار میزند. از چگونگی این پذیرش یا عدم پذیرش نیز سخن گفته شده و فلسفه نهفته در برخی ارزش های خبری نقد گردیده است.

اگرچه از دیرباز زبان شناسی به خبر، به عنوان گونه ای از متن، توجه ویژه ای داشته، بیشتر پژوهش های این حوزه بر تحلیل صرف متون خبری و شناسایی ویژگی های زبانی آن ها تمرکز یافته و توجه زبان شناسان و محققان علوم رسانه بیشتر به تعیین مجموعه ای از ملاک های گزینش خبر یا «ارزش های خبری» و ارائة فهرست های مختلف از این معیارهای گزینش معطوف بوده است. مقالة حاضر بر آن است تا به این پرسش ها پاسخ دهد: چگونه می توان فرایند نگارش و گزینش خبر را در قالب یک انگارة منسجم توصیف کرد؟ ملاک ها و به اصطلاح مرسوم ارزش های خبری زبانی کدام اند؟ و رابطة این ملاک ها با دیگر عوامل نگارش و گزینش خبر چگونه است؟ هدف این پژوهش، شناسایی و معرفی انگارة زبان شناختی فرایند نگارش و گزینش خبر است که در آن مجموعه ای از بایسته های زبانی تولید خبر در کنار عوامل غیر زبانی، ازجمله ملاک های اجتماعی، اقتصادی و حرفه ای، بازبینی و ارائه می شود. پژوهش حاضر به شیوة توصیفی و تحلیلی و با اتکا به داده های میدانی از جمله مصاحبة هدفمند با خبرنگاران فعال در عرصة مطبوعات و خبرگزاری ها انجام شده است. این پژوهش ضمن معرفی اصول چهارگانة گرایس به عنوان معیارهای نگارش متن خبری، انگاره ای چندسطحی از فرایند تولید خبر را معرفی می کند که مبتنی بر دستاوردهای زبان شناختی، به ویژه تحلیل گفتمان انتقادی است و به نقش عوامل کلان ساختی از جمله ایدئولوژی، روابط قدرت و رقابت در شکل دهی به گفتمان خبری نیز می پردازد.

یکی از مشکلات آموزش و یادگیری خبر در روزنامه نگاری ابهام درتعریف «خبر» است.تعاریفی که بیشتر جنبه نظری داشته و در عمل به یادگیری افراد کمک نمی کند. بدون شناخت خبر، شناخت «عناصر» و «ارزش های خبری» که بیشترین مباحث را در تهیه و تنظیم خبر در بر می گیرد، اگر نگوییم ناممکن، می توانیم بگوییم دشوار و پیچیده است. در این پژوهش محقق با استفاده از روش تحقیق کیفی و انجام مشاهده ومصاحبه با روزنامه نگاران با تجربه تعریفی جامع ومانع برای خبر تدوین نماید.نتیجه این تحقیق دستیابی به این تعریف است که: «خبر فرایند ارزش گذاری عناصر رویداد عینی است، با توجه به منافع فرستنده و نیاز مخاطب.»

در این پژوهش به بررسی اخبار تحولات سوریه در بخش خبری ساعت 21 شبکه اول سیما پرداخته شده است و از تاریخ 1394.12.19تا 1395.10.18 اخبار مرتبط با بحران سوریه مورد ارزیابی قرار گرفته و از طریق مقولات تعیین شده هر خبر کد بندی شد و بوسیله نرم افزار spss تحلیل شد. مطالب استخراج شده جوابی در راستای سوال اصلی پژوهش که: «تحولات سوریه در بخش خبری ساعت 21 سیما در بازه زمانی تعیین شده چگونه بیان و کدام موضوعات برجسته سازی شده است؟» را مد نظر داشته و در ادامه به جواب سوالات فرعی متاثر از سوال اصلی برسد که:«1. اخبار تحولات سوریه در بخش خبری ساعت 21 چگونه بازنمایی شده است؟ 2. بیش ترین سبک خبری در انتقال اخبار سوریه در خبر ساعت 21 کدام بوده است؟ 3. کدام ارزش های خبری بیشتر در بیان اخبار سوریه در بخش خبری ساعت 21 استفاده شده است؟» و در پاسخ بیان شده در «ارزش های خبری برجسته سازی شده در اخبار سوریه» 130خبر و(41.8درصد) متعلق به ترکیب تازگی و برخورد بوده است، در ادامه ترکیب دربرگیری و شهرت نیز با 50خبر و (16.1درصد)، شهرت با (10.9درصد) و ارزش خبری برخورد با (10.6درصد) در رده های بعدی بیش ترین تعداد ارزش خبری قرار داشتند و پنجمین ارزش خبری موردتوجه قرارگرفته در اخبار سوریه با 27خبر و (8.7درصد) و پس ازآن ارزش خبری مجاورت معنوی و جغرافیایی با (7.1درصد) قرار دارد و کمترین ارزش خبری نیز با 15خبر و (4.7درصد) متعلق به استثنا و شگفتی بوده است. «بیش ترین سبک خبری در انتقال اخبار سوریه» نیز سبک تاریخی همراه با لید با 138خبر و (43.7درصد) بالاترین سهم و خبرنویسی پیشرفته با 66خبر و (29.9درصد) در رده دوم و خبرنویسی تشریحی توصیفی با 57خبر و( 18.0درصد) در رده سوم و هرم وارونه نیز با اختلاف یک خبر کمتر از سبک تشریحی- توصیفی و با کسب (17.1درصد) از مجموع اخبار سوریه موردتوجه بوده است و سبک بازگشت به عقب، تنها با یک خبر و (0.3درصد) پایین ترین بوده است.