آمایش سیاسی فضا

سازماندهی سیاسی هر کشوری در قالب تقسیمات کشوری انجام می شود، تقسیمات کشوری فرایندی است که سرزمین توسط مرزها محدود شده و هر حکومت برای اداره بهتر سرزمین و سهولت در خدمات رسانی ایجاد توسعه و ایجاد یک عدالت فضایی در کشور نیازمند تقسیم بندی سیاسی فضا می باشد. عدالت فضایی از طریق ساز و کار سازماندهی فضا یا برنامه ریزی فضایی، به توسعه متوازن مکان و فضای جغرافیایی منجر شده و موجبات رضایت شهروندان و اعتماد آنها را به سازه مدیریت و سیستم سیاسی مربوطه را فراهم کرده در نتیجه از شکل گیری ذهنیت درجه دو و سه و یا اجحاف ملی در بین آنها تا حد زیادی جلوگیری می کند. در این پژوهش که از نوع بنیادی است با استفاده از روش کتابخانه ای اطلاعات مورد نیاز جمع آوری می شوند و سپس با استفاده از روش توصیفی– تحلیلی به بررسی این مسئله پرداخته خواهد شد که سازماندهی سیاسی فضا رابطه ای با عدالت فضایی دارد؟ یافته ها نشان می دهد که اصول و معیارهای اصلی سازماندهی سیاسی فضا را می توان در مباحثی چون افزایش احساس رضایت، سهولت در دسترسی به خدمات و خلق فرصت های برابر شهروندان و نواحی دسته بندی کرد. از آنجایی که عدالت فضایی به عنوان یک خروجی در پی برابری نسبی قدرت، فرصت و ثروت در راستای کسب حداکثر مزیت ها متناسب با ظرفیت ها در راستای ارتقای منزلت شهروندان است. با نظر داشتن اصول و رویکردهای سازماندهی سیاسی فضا و عدالت فضایی می توان ادعا کرد که ارتباط آنها از نوع تعاملی است.

هدف از این تحقیق، بررسی تغییرات کاربری اراضی شهر آمل در بازه زمانی 1399-1364 است. بررسی تاثیر عوامل محرک در رشد شهر مشخص می کند که افزایش جمعیت و مهاجرت از روستاها به عنوان مهمترین عوامل در رشد شهر آمل می باشد. همچنین در روند شکل گیری بافت شهر آمل هسته اولیه شهر بعد از اسلام نقش اساسی داشته است. بررسی روند رشد آن بعد از پهلوی اول نشان می دهد یکی دیگر از عوامل محرک در رشد شهری آمل توسعه راه ها و پراکنش کاربری- تجاری خصوصا در اطراف راه های اصلی که خود نیز، الگو و فرم رشد شهر آمل را شکل داده است. داده های ارائه شده از تصاویر ماهواره ای به وضوح رشد شهر آمل را از سال 1364 تا 1399 مشخص می کند. منطقه ساخته شده، افزایش سالانه 15 درصد [135 هکتار در سال] را نشان می دهد. گسترش شهر در همه جهات صورت گرفته، اما در امتداد جاده اصلی به سوی روستاهای مجاور بیشتر نمایان گردیده است، مناطق تجاری/ خدماتی در امتداد آن تاسیس شده اند؛ کاهش سریع زمین های کشاورزی و مناطق گیاهی را نشان می دهد. همچنین تحت تاثیر فرآیند گسترش و رشد شهری، تغییر و تحولاتی در بخش کشاورزی هم در شهر آمل و هم در سکونتگاه های روستایی ادغام شده در شهر و بخش مرکزی شهرستان آمل صورت گرفته است.

واکاوی وضعیت منابع آب ایران گویای آن است چالش های هیدروپلیتیک از مقیاس ملی به مقیاس فروملی (در سطح حوضه آبریز) کشیده شده و تعارض منافع بهره برداران تضاد رویکرد کارگزاران به ویژه در هنگامه های خشک سالی را در پی داشته است. در این میان، حوضه آبریز کرخه در خوزستان در پایین دست به جریان رود کشکان در استان لرستان وابسته است. بیشینه جمعیت استان لرستان و بیشینه شهرستان دلفان در این استان که رود کشکان در آنجا جاری است کشاورزی پایه است. از این رو، بهره گیری از رود کشکان و جلوگیری از بروز سیلاب، ساخت سد گاوشمار روی این رود را گریزناپذیر کرده است. بازتاب های ساخت این سد کاهش حجم آب ورودی به شهرستان های پایین دست سد و نیز حوضه آبریز کرخه در خوزستان به ویژه در هنگامه های خشک سالی را در پی دارد. ساخت این سد به تعارض منافع کنشگران و پیدایش چالش های هیدروپلیتیک در مقیاس فروملی انجامیده است. مقاله حاضر کاربردی است و روش شناسی حاکم بر متن ماهیت تبیینی- تحلیلی دارد. داده ها و اطلاعات مورد نیاز پژوهش به روش کتابخانه ای و میدانی (مصاحبه) گرداوری شده، بر این فرضیه استوار است که ساخت سد گاوشمار روی رودخانه کشکان در شهرستان دلفان (لرستان) در مقیاس درون و برون استانی به تنش هیدروپلیتیک و در مقیاس ملی به همکاری هیدروپلیتیک کنشگران سیاسی- فضایی انجامیده است. نتیجه تحقیق نشان داد با ساخت سد گاوشمار مناسبات هیدروپلیتیک در مقیاس درون استانی (لرستان) و فرااستانی دو استان خوزستان و لرستان را به هماوردی و تنش هیدروپلیتیک کشانده و با ورود مسئولان مقیاس ملی به مسئله با نظرداشتن منافع ملی به همکاری هیدروپلیتیک در این مقیاس انجامیده که بازتاب فضایی آن در شکل سازگارسازی این منافع متعارض به کاهش بلندای سد و حجم آب ذخیره شده پشت سد نمود یافته است.

در دین مبین اسلام همواره بر اهمیت آب تاکید فراوان شده و استفاده به قدر کفایت از این عنصر هستی بخش مورد تاکید آیات و روایات متعدد بوده است. با توجه به اینکه امروزه عامل بسیاری از تنازعات ملی و فراملی مسئله آب است، لذا بحث آمایش آب به ویژه در کشورهایی از جمله ایران که با تنش آبی مواجه هستند، بسیار ضروری به نظر می رسد. پژوهش حاضر قصد دارد از منظر قواعد فقه اسلامی مانند لاضرر، اتلاف، اهم و مهم، تسلیط، نفی سبیل، حلیت، لاحرج، حدکفاف، تزاحم مصلحت و وجوب دفع ضرر محتمل و قواعد اخلاق اسلامی مانند عدالت، اعتدال، امنیت، خیرخواهی، معنویت، بررسی اثرات زیست محیطی طرح های توسعه ای و آبادانی، بایدها و نبایدهای فقهی و اخلاقی را در برنامه ها و طرح های عمرانی مرتبط با آمایش آب تشریح و تبیین نماید. در واقع هدف اصلی پژوهش حاضر استخراج بایدها و نبایدهای فقهی و اخلاقی در پروژه ها و برنامه های عمرانی مرتبط با آمایش آب است و قصد دارد به این پرسش پاسخ دهد که "چه بایدها و نبایدهای فقهی و اخلاقی در برنامه ها و طرح های عمرانی مرتبط با آمایش آب می بایست مدنظر قرار گیرند؟" این پژوهش از منظر هدف بنیادین و توسعه ای بوده و با روش توصیفی- تحلیلی به انجام رسیده است. همچنین به منظور گردآوری داده ها از روش مطالعات اسنادی- کتابخانه ای بهره گرفته شده است. یافته های پژوهش ابتدا با روش تحلیل محتوای کیفی و سپس با استفاده از روش استدلال منطقی استنتاج شده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد در صورتی که اصول و قواعد فقه و اخلاق اسلامی در برنامه ها و قوانین مرتبط با آمایش آب کشور مدنظر قرار گیرد، می توان بر بسیاری از آسیب ها و چالش های موجود در بخش آب فائق آمد. این امر نیازمند تدوین یک طرح جامع با ملاحظات ویژه فقهی و اخلاق اسلامی مرتبط با آمایش آب و البته اجرای دقیق آن است.

چند دهه از ورود سلبریتی ها به حوزه سیاست می گذرد؛ این ورود چنان بی محابا و فراگیر بوده است که برخی از علمای علم سیاست از سلبریتی زدگی سیاست صحبت می کنند. سلبریتی زدگی سیاست، پیامدهای متعددی را بر ساحت های سیاست از جمله دموکراسی وارد کرده است. با این وجود این پدیده خواسته یا ناخواسته و به هر علت از مباحث جدی دانشگاهی کنار گذاشته شده و یا به طورکلی نادیده گرفته شده است و از این رو، خلا نظری درباره آن به شدت احساس می شود. پژوهش پیش رو برای پر کردن این خلا نظری در حوزه سیاست و هموارسازی راه پژوهش های بعدی پیرامون چنین پدیده شایعی در سیاست روز، می کوشد تا با به کارگیری روش تحقیق توصیفی– تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای به بررسی مهم ترین چالش های پیش روی دموکراسی در عصر سلبریتی زدگی سیاست بپردازد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که چالش های دموکراسی در عصر سیاست سلبریتی زده را می توان در سه گام بررسی کرد که می توان به: تنظیم دستور کار سیاسی و سیاست حواس پرتی؛ سیاست رسوایی: نمایشی شدن سیاست و فروکاستن دموکراسی و در انتها تضعیف نظام حزبی اشاره کرد. نوآوری مقاله پیش رو این است که نخستین بار به بررسی تاثیر سلبریتی زدگی سیاست می پردازد و شاخص های این تاثیر بر دموکراسی را بررسی می کند.

اکولوژی صلح یک مفهوم علمی نوظهور است که تحت تاثیر گفتمان علمی در مورد امنیت زیست محیطی و صلح آفرینی زیست محیطی شکل گرفته است و از لحاظ فلسفی خواستار "صلح با طبیعت" است که به طور فزاینده ای با مداخلات متعدد انسانی در سیستم زمین به چالش کشیده و در معرض خطر قرار دارد. این مفهوم در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است و مقتضی است که در ایران نیز با توجه به تهدیدات زیست محیطی پیش رو در سطوح محلی، ملی و منطقه ای مورد توجه قرار گیرد. بر همین اساس، مقاله حاضر سعی دارد به روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای به تبیین مفهومی اکولوژی صلح بپردازد. همچنین تلاش شده است براساس مولفه های اکولوژی صلح برخی پیشنهاد ها جهت صلح سازی و صلح آفرینی در مناطقی مانند خاورمیانه و حوزه دریای خزر ارائه گردد. یافته های پژوهش نشان می دهد، تهدیدات زیست محیطی می تواند بنا به خاصیت فوریت تهدیدات، فرصت هایی را برای صلح سازی و صلح آفرینی فراهم کند.

ایران از نظر موقعیت جغرافیایی در کمربند خشک کره زمین قرار گرفته است و این امر کمبود طبیعی آب را در پی داشته است. استان اصفهان در مرکز کشور با میانگین بلند مدت بارش سالانه حدود 150 میلی متر دچار محدودیت شدید منابعی آب است ولی بدون توجه به این امر از حدود نیم قرن گذشته مصرف آب در استان افزایش بسیار زیادی داشته است که به مرور زمان موجب تشدید عدم تناسب منابع و مصارف آب شده است. این امر باعث شده است تا مصرف کنندگان مختلف با حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق چه به صورت مجاز و چه غیر مجاز سعی در جبران بخشی از این عدم تناسب با استفاده از منابع آب زیرزمینی نمایند. این رویه باعث شده است تا از مجموع 35 دشت استان، 27 دشت در وضعیت ممنوعه و یا ممنوعه بحرانی قرار گیرند. تخلیه مداوم منابع آب های زیرزمینی و عدم تجدید آنها باعث افت سطح آنها و سپس بروز پدیده فرونشت شده که به معنی تخریب دائمی سفره های آب زیرزمینی می باشد. به طوری که حتی در صورت وجود منابع آب کافی، این سفره​ها دیگر قادر به نگهداری آب نمی باشند. این مسئله موجب می​شود تا برای همیشه مهمترین بنیاد زیستی محل وقوع فرونشت ها که همان منابع آب است، از بین برود که به دنبال آن تبعات زیست محیطی، انسانی و سیاسی فراوانی بروز پیدا می کند. علاوه بر آن، در حال حاضر پدیده فرونشست بخش های زیادی از زیرساخت های استان را تهدید می کند که به عنوان مثال می توان به زیرساخت های ارتباطی ملی نظیر جاده شهرضا در نزدیکی مهیار، جاده مشکات در نزدیکی کاشان، راه آهن بندرعباس- تهران در نزدیکی زواره، راه آهن اصفهان- شیراز در نزدیکی مهیار و مرودشت، فرودگاه اصفهان و همچنین سایر زیرساخت های صنعتی و مذهبی و تاریخی نظیر شهرک های صنعتی استان (شهرک صنعتی جعفرآباد کاشان، آران و بیدگل)؛ اماکن مذهبی و گردشگری (امامزاده آقا علی عباس، مجموعه نقش جهان، پل های تاریخی استان)؛ اماکن عمومی (ورزشگاه نقش جهان، مسکن مهر حبیب آباد) اشاره کرد. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی پدیده فرونشست زمین را با توجه به گستردگی، اهمیت و کشیده شدن دامنه آن به بافت مناطق مسکونی در استان اصفهان را به عنوان یکی از پیامدهای بحران آب، مورد بررسی قرار داده است و به دنبال نشان دادن ابعاد و تبعات گسترده این پدیده می باشد. یافته های تحقیق نشان می دهد این پدیده تقریبا در تمام مناطق استان اصفهان در حال گسترش می باشد و نه تنها زیرساخت های ملی و استانی را تهدید می کند بلکه با از بین رفتن یکی از مهمترین بنیادهای زیستی یعنی سفره​های زیرزمینی آب، و ادامه حیات در استان را در ابعاد گوناگون تهدید می نماید و لازم است تدابیر عملی جدی در این حوزه اندیشیده شود.