مطالعات دین پژوهی

«قرائت قرآن کریم» از جمله مباحث علوم قرآنی است که از آن به تناقض و تعارض قرائت ها نیز یاد می شود. مفسران در برخورد با اختلاف قرائات، یکی از روشهای بسنده کردن به قرائت رایج، معتبر دانستن همه قرائات و یا نقد و گزینش قرائات را انتخاب می کنند. هدف از پژوهش حاضر بازخوانی دیدگاه علامه در اختلاف قرائات و شیوه تعامل وی با قرائات مختلف می باشد. علامه با اعتقاد به عدم تواتر قرائات هفت گانه و با در نظر گرفتن معیارهای قرائت صحیح، روش نقد و گزینش قرائات را برگزیده است. ایشان در برخورد با قرائات مختلف برخی را رد و برخی را با ذکر دلائلی مانند مطابقت با سیاق آیه، مطابقت با قواعد ادبی و با توجه به مؤیدات روایی ترجیح داده و انتخاب می کند.

دو آیه بر تعجیل به هنگام نزول وحی در قرآن کریم ظهور دارد و یک آیه ضمانت حفظ آیات الهی و عدم  فراموشی آیات برای پیامبر را دلالت دارد مقاله حاضر در صدد تبیین چگونگی تعجیل و سازگاری آن با عصمت پیامبر -صلی الله علیه و آله-  و آیه ضمانت آیات الهی می باشد؛ که با استفاده از منابع تفسیری فریقین و به روش توصیفی و تحلیلی به  دلائل درون متنی و برون متنی این مسئله پرداخته است و به این نتیجه می رسد که  تعجیل پیامبر به جهت فراموشی یا عدم فراگیری الفاظ و آیات نبوده است و نهی در آیه شریفه ارشادی بوده و تعجیل پیامبر نیز به سبب درک عمیق حقایق روز قیامت و تحت تاثیر قرار گرفتن از آیات شریفه باعث به وجود آمدن حالت تعجیل  در پیامبر -صلی الله علیه و آله-  شده است.

از مهمترین مسائل در حوزه مدیریت از دیر باز تا کنون، مسئله نظارت و کنترل است. این موضوع در علم جامعه شناسی، مدیریت و اخلاق بررسی می شود، گستره ی بحث از نظارت و کنترل مسائل فردی، اجتماعی و حکومتی را در بر می گیرد. در نوشتار حاضر به نظارت و کنترل در مدیریت اشاره می شود. یکی از ارکان مدیریت و رسیدن به موفقیت و کاهش خطا و اشتباه، نظارت و کنترل است. در اهمیت این موضوع همین بس که در متون اصلی شریعت همانند قرآن و نهج البلاغه به دفعات به آن اشاره شده است..هدف از نوشتار حاضر آگاه سازی نخبگان علمی از اهتمام حضرت علی(علیه السلام) بر نظارت و کنترل و آگاه نمودن جامعه علمی از جایگاه نهج البلاغه در مسائل حکومتی و دینی است. به همین دلیل این نوشتار به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای گردآوری شده است. از پژوهش حاضر به دست می آید که اقسام مدیریت در نهج البلاغه بیان شده و ارکانی همانند: برنامه ریزی، تصمیم گیری، سازماندهی، رهبری و نظارت و کنترل برای مدیریت ذکر شده است. یک مدیر می تواند به وسیله اقسام نظارت و کنترل که شامل نظارت و کنترل مستقیم و غیر مستقیم، آشکار و مخفی درصد خطا را در اجرای عملیات سازمانی خود کاهش دهد. ارکان مدیریت در نهج البلاغه مواردی چون: برنامه ریزی، سازمان دهی، هماهنگی، نظارت و کنترل و تصمیم گیری است. راهکارهایی چون: علم و آگاهی به اسلام، انتخاب کارگزار شایسته، نظارت حکومت بر گارگزاران، نظارت مردم بر حکومت و کارگزاران و تشویق و تنبیه برای یک مدیر وجود دارد تا به وسیله ی آن ها به ارائه مدیریت مطلوب در سازمان بپردازد.

از جمله مسائل حائز اهمیت در فقه، مساله گردشگری است. در آیات قرآن کریم تشویق به سیاحت و گردشگری شده است: «فسیرُوا فی الأْرض»(رم/9). در پی همین سفارش های قرآن مجید، از اهل بیت علیهم السلام نیز احادیث بسیاری راجع به سیر و سفر روایت شده که نشان دهنده مطلوبیت گردشگری از نظر فقهی است. مردم نیز به فراخور توانایی ها و ابزارى که در اختیار داشته اند به انگیزه هاى گوناگون به گردشگرى در زمین مى پرداخته اند.در حالی که گردشگری در دهه های گذشته بیشتر به انگیزه تفریح و تفرج مطمح نظر گردشگران بوده، امروزه در کنار این هدف، انگیزه های اقتصادی و تجاری نیز به عنوان یک هدف مهم، برجسته و نمایان است. به گواهی تاریخ نیز، انسان، همواره در پی تامین نیازهای زندگی، برای مبادله کالا، راهی شهرها و کشورهای دیگر می شده است. امروزه صنعت گردشگری در دنیا به عنوان صنعتی بسیار درآمدزا، اشتغال آفرین و مولد، در ردیف اولین منابع درآمدی بسیاری از کشورها ازجمله کشورهای اسلامی قرار گرفته است. در این کشورها، معاملات انجام شده در قالب گردشگری، گاه در داخل کشور با افراد مسلمان و گاه خارج از آن با افراد کافر صورت می گیرد؛ کافر حربی و غیرحربی. داد و ستد در هر دو قسم دارای اشکال و احکام مختص به خود بوده که در فقه به آن پرداخته شده است. حاصل این نوشتار پس از بررسی منابع فقهی این است که اصل اولی در معاملات با کفار حربی عدم جواز و با کفار غیرحربی جواز است. اما در برخی موارد حکم حرمت بر آن بار می شود همانند معاملاتی که باعث ضرر بر مسلمین و تقویت یا تسلط کفار بر مال و جان آنان شود، همچنین معاملاتی که سبب ترویج فرهنگ کفار یا تشبه به آنان گردد و مواردی از این قبیل. در اینجا به جواز معامله ربوی با کفار نیز پرداخته شده است. این مقاله درصدد آن است تا با بررسی مبانی معاملات در اسلام، حکم و محدوده معاملاتی که از طریق گردشگری با افراد مسلمان و کافر صورت می پذیرد را از منظر فقه مورد پژوهش قرار دهد. در این نوشتار با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی با رویکرد فقهی به بررسی مطالب پرداخته شده است.

تربیت را می توان یکی از اهداف رسالت پیامبر عظیم الشأن اسلام (ص) برشمرد. حفظ نظام اجتماعی به عنوان بستر زندگی بشر و همچنین شناخت آسیب های اجتماعی که هم به گونه جامع شناخته شوند و هم راهکاری برای رفع آنها ارائه گردد از اهمیت ویژه ای برخوردار است. نهج البلاغه که کلام ارجمند شخصیت والای بشری و انسان به حقّ و کامل الهی امیرالمؤمنان علی سرشار از مباحث تربیتی ایشان است و آن حضرت بطور مستقیم و غیر مستقیم عوامل آسیب رسان تربیتی مانند تکبر، تبعیض، تعصب، فتنه، ظلم را در بیانات خود منعکس فرموده و با متّوجه ساختن خواننده به مسایل اخلاقی و تربیتی، صفات ممدوح، مانند عدالت، تواضع، امنیت، مشورت و.... را به منظور حفظ کرامت اعضای خانواده و افراد جامعه و پالایش آن مورد عنایت قرار داده اند. با مدد الهی در این تحقیق با مطالعه موضوعی نهج البلاغه، ارشادات امیر المومنین را تحلیل نموده تا رهنمودی برای تحکیم روابط اجتماعی و تسهیل اصلاحات اجتماعی عرضه گردد.