تعارض قرائات

اختلاف قرائات، گاه به تعارض حکم مستفاد از آیه می انجامد. این تعارض، در حوزه روایات نیز مشاهده می شود با این تفاوت که شیوه تعامل با روایات متعارض، از اخبار علاجیه به دست می آید. مسأله قابل طرح آن است که آیا قواعد به دست آمده از اخبار علاجیه به حوزه تعارض قرائات نیز راه پیدا می کنند؟ در این صورت، چه پیش شرط هایی برای راهیابی این قواعد به حوزه تعارض قرائات وجود دارد؟ رویکرد اصولیان و فقیهان شیعه به اجرای این قواعد بر حوزه تعارض قرائات چگونه بوده است؟ این مقاله کوشیده است از راه بررسی شرایط لازم برای اجرای قواعد اخبار علاجیه در مورد قرائات متعارض، چگونگی پیاده کردن این قواعد در حوزه تعارض قرائات را بررسی کند. به نظر می رسد حل تعارض دو قرائت نیز همچون دو روایت متعارض به اخبار علاجیه سپرد شده و بنا بر مورد، قواعد موجود در این اخبار در مورد دو قرائت متعارض نیز قابل اجرا است. بر این اساس، جمع، ترجیح، تساقط و تخییر، راهکارهایی است که به حوزه تعارض قرائات امکان ورود دارد. با این حال، فقهای شیعه با رعایت جانب احتیاط، این راهکارها را در کنار دیگر ادله فقهی و به عنوان مؤید، مورد توجه قرار داده اند.

«قرائت قرآن کریم» از جمله مباحث علوم قرآنی است که از آن به تناقض و تعارض قرائت ها نیز یاد می شود. مفسران در برخورد با اختلاف قرائات، یکی از روشهای بسنده کردن به قرائت رایج، معتبر دانستن همه قرائات و یا نقد و گزینش قرائات را انتخاب می کنند. هدف از پژوهش حاضر بازخوانی دیدگاه علامه در اختلاف قرائات و شیوه تعامل وی با قرائات مختلف می باشد. علامه با اعتقاد به عدم تواتر قرائات هفت گانه و با در نظر گرفتن معیارهای قرائت صحیح، روش نقد و گزینش قرائات را برگزیده است. ایشان در برخورد با قرائات مختلف برخی را رد و برخی را با ذکر دلائلی مانند مطابقت با سیاق آیه، مطابقت با قواعد ادبی و با توجه به مؤیدات روایی ترجیح داده و انتخاب می کند.