ره آورد نور

مراجعه به منابع لغوی برای درک صحیح معانی کلمات، یکی از نیاز های اولیه در فرآیندهای پژوهشی حوزه علوم اسلامی است. هر پژوهشگر، جهت فهم معانی کلمات یا عبارات مد نظر خود، هنگام مراجعه به منابع لغوی در نسخه های چاپی سنّتی، فرآیندی را در چندین مرحله طی می نماید تا به مقصود نهایی خویش، یعنی یافتن توصیفات مندرج ذیل مداخل لغوی، دست یابد. این فرآیندها، در خصوص زبان عربی که کلمات دست خوش تغییرات متعددی در ساختار صرفی خود شده اند، پیچیدهتر است. هدف از طراحی و تولید «قاموس نور»، به عنوان یک لغت نامه هوشمند الکترونیکی، گذر از شیوه های سنّتیِ مراجعه به منابع لغوی متعدد و پیاده سازی حداکثری الگوهای ماشینیِ هوشمند جهت ارائه سریع پاسخ های صحیح به پژوهشگران است. ساماندهی لغت نامه های متقدم عربی و نظام بندی این منابع ارزشمند بر اساس یک ساختار واحد و همچنین تحلیل صرفی کلمات ورودی کاربران توسط دو موتور قدرتمند تحلیلگر صرفی نور و استمر هوشمند نور جهت اتصال ماشینی به نزدیک ترین مداخل لغوی، از دستاوردهای منحصربه فرد این واژه نامه هوشمند الکترونیکی است که در قالب پایگاه اینترنتی، نرم افزار رومیزی و تلفن های همراه قابل استفاده است. همچنین، با ایجاد شبکه واژگانی بین مداخل، تطبیق بر آیات قرآن و روایاتِ سرشار از معارف غنی اهل بیت(ع)، اطلاعات متنوع و ارزشمند دیگری نیز در اختیار پژوهشگر قرار می گیرد که این واژه نامه هوشمند را از دیگر رقبای خود متمایز می سازد.

مهرماه سال جاری (1400 ه ش)، در مؤسسه لغت نامه دهخدا مراسم رونمایی از پایگاه لغت نامه برخط قاموس نور به شکل مجازی (پخش زنده) و با حضور حداقلی میهمانان، پژوهشگران زبان و ادبیات فارسی برگزار شد. سخنرانان این مراسم، دکتر محمود بیجن خان، رئیس مؤسسه لغت نامه دهخدا و مرکز بین المللی آموزش زبان فارسی، و دکتر محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و نیز حجت الاسلام والمسلمین مسیح توحیدی، متکفل پروژه بودند که در این آیین رونمایی، مطالبی را در حوزه زبان فارسی و قابلیت های وبگاه قاموس نور بیان نمودند.

در عصر حاضر، ظهور ابزارهای متنوع دیجیتال و پیشرفت های عظیم و شگرف در حوزه فناوری، تمامی ابعاد زندگی بشر را بیشتر از گذشته به خود وابسته کرده است و وسایلی از قبیل: کامپیوترهای شخصی، تلفن های همراه، تلویزیون های هوشمند و کنسول های بازی، به عنوان رایج ترین مظاهر فناوری های نوین، جایگاه قدرتمندی در زندگی فردی و اجتماعی انسان پیدا کرده اند و نفوذ کاربردهای آنها، به پدیده ای جهانی تبدیل شده است؛ اما آن چیزی که نقش بسیاری در گسترش و محبوبیت ابزارهای دیجیتال نوظهور و موفقیت شان در ادامه مسیر تکامل داشته، سیستم عامل به کارگرفته شده در آنها به عنوان مغز نرم افزاری و رابط کاربری بین کاربر و منابع سخت افزاری سیستم می باشد. در این مقاله، با توجه به گستردگی فراوان سیستم عامل های به کاررفته در ابزارهای دیجیتالی گوناگون، ابتدا به معرفی و ترسیم جایگاه انواع سیستم عامل های رایج در کامپیوترها و تلفن های همراه پرداخته شده است و در ادامه، به علت فراوانی و کارکرد خاص و ویژه استفاده از کامپیوترهای شخصی در میان کاربران، به صورت تفصیلی، به روند توسعه و بیان تاریخچه سیستم عامل ویندوز و سیر تکامل قابلیت های آن از ابتدا تاکنون پرداخته شده است.

انسان از ابتدای خلقت خود، پیوسته در صدد آموزش و یادگیری است. در اسلام نیز بر تعلیم و تربیت تأکید ویژه ای شده است. آموزش ماندگار و کارآمد، مستلزم رعایت اصول و آداب خاصی است که باید مورد توجه قرار گیرد. مباحثه و گفت وگوی علمی، یکی از اصول مسلّم و تأثیرگذار در یادگیری و ماندگاری مطالب علمی است که از گذشته، در مراکز علمی دینی و حوزه های علمیه انجام می شده است. با گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات و فراهم شدن زمینه به کارگیری فناوری های نوین در مراحل مختلف امر تعلیم و تربیت، بسترهای جدیدی برای آموزش و تبادل های علمی فراهم شده است. با شیوع ویروس کوید 19، آموزش مجازی و مباحثه های آنلاین، رواج بیشتری پیدا کرده است. در این نوشتار، پس از اشاره به اهمیت، اصول و بایسته های مباحثه، برخی از بسترهای مجازی برای انجام مباحثه و گفت وگوهای غیرحضوری نیز معرفی شده است.

نشست علمی «قاموس هوشمند نور؛ ساماندهی نوین مداخل لغات و توصیفات و ایجاد شبکه واژگانی زبان عربی»، روز چهارشنبه 12 آبان 1400 در سالن اجتماعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، به صورت حضوری و هم زمان به صورت مجازی، برگزار گردید.در این جلسه، کارشناسان پایگاه، جناب حجت الاسلام والمسلمین آقای مسیح توحیدی، مدیر پژوهشکده متن کاوی نصوص دینی مرکز و آقای دکتر حبیب سریانی، کارشناس حوزه متن کاوی، ادبیات و لغت مرکز نور، ضمن معرفی پایگاه، توضیحاتی در خصوص امکانات و فعالیت های صورت گرفته در این وبگاه ارائه نمودند و در ادامه، ناقدان مدعو، آقایان دکتر علی زاهدپور، پژوهشگر و مترجم زبان عربی و دکتر محمد ملکی، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، به نقد و بررسی پایگاه و توضیحات کارشناسان پرداختند. در ادامه، مهم ترین مطالب مطرح شده در این نشست علمی، از زبان کارشناسان و ناقدان پایگاه از نظر می گذرد.