تحلیل صرفی

مادة درسی و آموزشی از اصلی ترین ارکان فراگیری و آموزش به شمار می رود که نوآوری، تغییر و تنوع مبتنی بر اوضاع آموزشی و احوال مخاطبان را می طلبد. علم صرف به عنوان یکی از شاخه های زبان عربی، پس از جدایی از نحو به دست پیشتازانی چون «ابن حاجب»، در هر عصری کتب و رساله های آموزشی مختلف و گوناگونی را به خود اختصاص داد که این آثار ضمن تکمیل و ضابطه مند کردن این علم با شیوه های مختلف، آموزش آن، به ویژه برای غیر عرب زبانان، را تسهیل کرد. الصرف 1 اثر احمد پاشازانوس از آخرین آثار نگاشته شده با هدف و رویکرد آموزش مبحث فعل و تحلیل صرفی آن در علم صرف است که در این مقاله در راستای بررسی و نقد منابع و متون آموزشی زبان قرآن، به زعم خود، با نگاهی منصفانه پژوهش و واکاوی شده و ضمن بیان برجستگی ها و امتیازات آن، در قیاس با دیگر آثار مکتوب در زمینة علم صرف، به ذکر پاره ای از کاستی های بخش های مختلف کتاب پرداخته شده است.

مراجعه به منابع لغوی برای درک صحیح معانی کلمات، یکی از نیاز های اولیه در فرآیندهای پژوهشی حوزه علوم اسلامی است. هر پژوهشگر، جهت فهم معانی کلمات یا عبارات مد نظر خود، هنگام مراجعه به منابع لغوی در نسخه های چاپی سنّتی، فرآیندی را در چندین مرحله طی می نماید تا به مقصود نهایی خویش، یعنی یافتن توصیفات مندرج ذیل مداخل لغوی، دست یابد. این فرآیندها، در خصوص زبان عربی که کلمات دست خوش تغییرات متعددی در ساختار صرفی خود شده اند، پیچیدهتر است. هدف از طراحی و تولید «قاموس نور»، به عنوان یک لغت نامه هوشمند الکترونیکی، گذر از شیوه های سنّتیِ مراجعه به منابع لغوی متعدد و پیاده سازی حداکثری الگوهای ماشینیِ هوشمند جهت ارائه سریع پاسخ های صحیح به پژوهشگران است. ساماندهی لغت نامه های متقدم عربی و نظام بندی این منابع ارزشمند بر اساس یک ساختار واحد و همچنین تحلیل صرفی کلمات ورودی کاربران توسط دو موتور قدرتمند تحلیلگر صرفی نور و استمر هوشمند نور جهت اتصال ماشینی به نزدیک ترین مداخل لغوی، از دستاوردهای منحصربه فرد این واژه نامه هوشمند الکترونیکی است که در قالب پایگاه اینترنتی، نرم افزار رومیزی و تلفن های همراه قابل استفاده است. همچنین، با ایجاد شبکه واژگانی بین مداخل، تطبیق بر آیات قرآن و روایاتِ سرشار از معارف غنی اهل بیت(ع)، اطلاعات متنوع و ارزشمند دیگری نیز در اختیار پژوهشگر قرار می گیرد که این واژه نامه هوشمند را از دیگر رقبای خود متمایز می سازد.

برای سرعت بخشیدن و آسانی انتقال و گسترش دانش، فرایندهای ذخیره و مبادله اطلاعات خودکارسازی می شوند. پردازش زبان طبیعی از محورهای این خودکارسازی است. زبان شناسان نظری می توانند در پیشبرد مطالعات پردازش زبان طبیعی نقش تأثیرگذاری ایفا کنند. آن ها باتکیه بر دستاوردهای مطالعات زبان شناختی می توانند با شناسایی شباهت های زبان ها به یکدیگر ابزاری را که متخصصان پردازش زبان طبیعی برای زبانی مشخص طراحی کرده اند، براساس شباهت برای زبان دیگری پیشنهاد دهند. به عبارتی، زبان شناسان نظری می توانند به تعمیم نتایج پژوهش های پردازش زبان طبیعی کمک کنند. در این مقاله، رویکردهای ستاک یابی زبان فارسی ازمنظر زبان شناسی نظری مطالعه و تحلیل شده اند. تحلیل صرفی از مراحل پردازش زبان طبیعی است که به صورت کلمه می پردازد. ستاک یابی نیز از مراحل اصلی تحلیل صرفی است که بر کاهش صورت واژه تصریف شده یا واژه مشتق تا رسیدن به ریشه یا ستاک تمرکز دارد. ازنظر زبانی، غنای صرفی، مسائل خط فارسی و منابع محدود باعث شده اند ستاک یابی در زبان فارسی به پژوهشی دشوار تبدیل شود. پیمودن این مراحل دشوار در گرو طراحی روش هایی کارآمد برای مؤلفه های خاص زبان فارسی است. پس از تحلیل رویکردهای مختلف ستاک یابی همچون رویکردهای ساختاری، آماری و یادگیری عمیق برای زبان هایی با مسائل مشابه مسائل زبان فارسی، ستاک یابی با استفاده از الگوی دنباله به دنباله برای زبان فارسی پیشنهاد می شود.