مطالعات زبان و ترجمه

جناس که به معنای هم جنس بودن است به یکسانی دو یا چند واژه در واج های سازنده با معانی متفاوت اطلاق می شود. علاوه بر ارزش موسیقایی و آهنگینی که جناس به سخن می دهد، لطیفه های آن می تواند یکی از ابزارهای افزایش علاقه مندی و یادگیری زبان آموزان و همچنین ایجاد فضایی شاد در حین آموزش زبان انگلیسی باشد. برای بهره مندی از چنین منافعی، فهم کامل جناس موجود در لطیفه ها برای زبان آموزان به نظر الزامی می رسد. پژوهش های کمی، درک زبان آموزان را از لطیفه های دارای عنصر جناس در کلاس های آموزش زبان انگلیسی ایران بررسی کرده اند. از همین رو، پژوهش حاضر با انتخاب یک کلاس شامل 21 دانشجوی سال سوم کارشناسی زبان انگلیسی (دوازده دانشجو از گرایش مترجمی و نُه دانشجوی گرایش ادبیات) و با استفاده از ابزار سنجش، میزان فهم زبان آموزان ایرانی را از این لطیفه ها بررسی کرد. نتایج نشان داد که زبان آموزان ایرانی دانش خوبی از واژه های جناس نداشتند و در شناسایی آن ها مشکل داشتند. نتایج این پژوهش و راهکارهای ارائه شده، لزوم توجه بیشتر به پرداختن به آموزش درک طنز در برنامه های درسی را یادآور می شود. این امر علاوه بر بالابردن سطح زبانی فراگیران می تواند فضای آموزشی را نیز فرح بخش تر نماید.

پژوهش حاضر می کوشد تأثیر سیاست ها و اقدامات دو دولت اصلاح طلب و اصولگرا را در حوزه زنان در انتخاب آثار ادبی فمینیستی برای ترجمه به زبان فارسی در دوران پس از انقلاب ایران بررسی کند. هدف سنجش میزان تاثیرگذاری نهادهای قدرت و سیاست هایشان در شکل گیری ادبیات ترجمه شده زنان در نظام چندگانه ادبی کشور است. دولت اصلاح طلب سیاست هایی برای محقق شدن برابری جنسیتی و حضور فعال زنان در عرصه های مختلف زندگی اجتماعی در پیش گرفت و در برابر اندیشه های فمینیستی نرمش بیشتری نشان داد، در حالی که دولت اصولگرا بر محور سیاست زن در خانواده متمرکز شد و به طور جدی با فمینیسم و اندیشه های متأثر از آن مقابله کرد. نتایج نشان می دهد آثار ادبی فمینیستی در زمان دولتی که ضدیت چندانی با فمینیسم نداشته بیشتر برای ترجمه انتخاب و روانه بازار کتاب ایران شده اند. از طرف دیگر، دولتی که سیاست هایی در تقابل با فمینیسم اتخاذ کرده نه تنها با ایجاد فضای ضدیت با فمینیسم به طور غیرمستقیم باعث کاهش یافتن تعداد آثار ادبی انتخاب شده در این حوزه برای ترجمه شده است، بلکه به طور مستقیم نیز وارد عمل شده و از طریق ممیزی کتاب جلوی انتشار تعدادی از آثار ادبی ترجمه شده در حوزه زنان را گرفته است.

در پیشینة ترجمة دیداری شنیداری، از ایران به عنوان کشوری دوبله محور یاد می شود. در حالی که در همین شیوه، مترجمان و دوبلورها با نشانه نظام های معنایی سروکار دارند که به صورت عنوان، زیرنویس و نوشته روی تصویر ظاهر می شود و در مجموع، در مطالعات فیلم «نشانه نظام گرافیکی» نامیده می شود. با توجه به رشد روز افزون مطالعات دیداری شنیداری و نقش مهم نشانه نظام گرافیکی در درک بهتر فیلم، مطالعات نسبتاً کمی در این حوزه انجام شده است. از این رو، نویسندگان این مقاله به بررسی و مقایسه دو روش ترجمه صدای برون کادری و جایگذاری در برگرداندن نشانه نظام گرافیکی در دو نسخه دوبلة رسمی فارسی از فصل اول شرلوک پرداخته اند. نتایج نشان می دهد از مجموع 28 صحنة مربوط به نشانه نظام گرافیکی متحرک، شبکه تلویزیونی بی بی سی تمام آن ها را با روش جایگذاری برگردانده، در حالی که صدا و سیمای ایران 5 صحنه را با روش ترجمه صدای برون کادری بدون ترجمه باقی گذاشته است. با بررسی کیفی محدودیت ها و برتری های دو روش نسبت به یکدیگر، نویسندگان عمده ترین دلیل ترجمه نشدن نشانه نظام گرافیکی در ترجمه صدای برون کادری را «تعامل نشانه نظام ها» یافتند. در پایان نیز، برای انجام پژوهش های آتی در این حوزه پیشنهادهایی ارائه شده است.

اصلاحات آزمون محور اغلب به عنوان ابزاری راهبردی برای القا و پیشبرد تغییراتی مطلوب صورت می گیرند. با وجود این، ادبیات مرتبط حاکی از آن است که موفقیت، اغلب آن طور که امید آن می رود حاصل نمی گردد. دلایل چنین ناکامی هایی معمولاً در مراحل پایانی برنامه تحول یافته، یعنی ارزشیابی مؤخر بر تجربه بررسی گردیده و ارزشیابی حین تجربه همچنان مورد غفلت مانده است. در کشور ما، سیاست گذاری مربوط به اصلاح کنکور سراسری موج اصلاحاتی را در نظام دیرینة سنجش و پذیرش دانشجو به بار آورد. در حوزه زبان انگلیسی، این اصلاحات بر جایگزینی تدریجی بخش زبان انگلیسی کنکور با آزمون های سراسری زبان دبیرستان تأکید دارد. به دنبال چنین تغییری، ارزیابی تبعات و پیامدهای برنامة جدید الزامی به نظر می رسد. به همین منظور، برای جمع آوری داده از جمعی از ذی نفعان و ذی ربطان این تحول از مدل ترکیبی کیفی کمی استفاده شد. ابتدا، دیدگاه استادان، مدرسان و سرگروهان (16 نفر) از طریق مصاحبه های نیمه ساختار یافته استخراج و سپس از 406 معلم زبان انگلیسی نظرسنجی به عمل آمد. روایی ابزار محقق ساخته از طریق تحلیل عاملی تأییدی-AMOS و اکتشافی-SPSS انجام و پایایی آن نیز محاسبه شد. نتایج تحلیل محتوایی مصاحبه ها و تحلیل داده های کمی حاکی از آن است که بین نظرات مدرسان و معلمان با نظرات سیاست گذاران تفاوت هایی مشاهده می شود، به ویژه، در مقولات عدالت در آزمون، اهداف آموزشی/یادگیری و طراحی، تدریس و برنامه ریزی. به طور کلی، نتایج گویای آن است که با توجه به شرایط فعلی آموزش و یادگیری زبان انگلیسی در دبیرستان های کشور و چالش های موجود، محتمل است که طرح تغییر، در شکل کنونی خود، به ابزاری نامناسب جهت پیشبرد اهداف ایدئال و بلندپروازانه تبدیل شود.

یکی از چالش های پیش روی مترجمان رمان، بازآفرینی نشانه های گویش در گفتار شخصیت هاست. گفتار آمیخته به گویش، اطلاعات مهمی راجع به هویت، پیشینه فرهنگی و جایگاه اجتماعی شخصیت ها فراهم می آورد و از این رو، بی توجهی مترجم در انتقال آن، خواننده متن مقصد را از درک صحیح چارچوب گفتمانی متن اصلی محروم می سازد. به طور کلی، بازآفرینی گویش آمیختگی گفتار شخصیت ها به کمک دو راهکار استاندارد/ساده سازی و جبران انجام می گیرد. استفاده از راهکار جبران، منجر به بازتولید بخشی از گفتار گویش آمیخته می شود، در حالی که استفاده از راهکار استاندارد/ساده سازی، در بیشتر موارد، گونه گویشی را به گونه نوشتاری تقلیل می دهد. مقاله حاضر به تبیین کارکرد راهکارهای مذکور، در انتقال نشانه های گویش انگلیسیِ ایرلندی در دو ترجمه رمان چهره مرد هنرمند در جوانی می پردازد. طبق نتایج به دست آمده از این پژوهش، در سطح واژگانی، مترجمان از هر دو راهکار برای انتقال گفتار گویش آمیخته بهره گرفته اند، با این تفاوت که مترجم دوم (منوچهر بدیعی) در مقایسه با مترجم اول(پرویز داریوش) از راهکارهای جبرانی متنوع تری جهت انتقال نشانه های گویش آمیختگی استفاده کرده است. در سطح دستور زبان، هر دو مترجم، در اغلب موارد بر راهکار استاندارد/ساده سازی متمرکز شده اند و از انتقال ویژگی های دستوری انگلیسیِ ایرلندی چشم پوشی کرده اند.

آرتیکل یکی از موضوعات چالش برانگیز در زبان فرانسه است. در روند یادگیری زبان فرانسه، این عنصر پویا و پیچیده به عنوان یکی از مشکلات اساسی زبان آموزان فارسی زبان مطرح می شود، چرا آرتیکل ها در زبان فارسی، به همان شکل و ساختاری زبان فرانسه وجود ندارند. بنابراین با استفاده از روش تجربی، پرسش نامه هایی به منظور ارزیابی توانایی زبان آموزان ایرانی در کاربرد آرتیکل فرانسه، در سه سطح مقدماتی، متوسطه و پیشرفته تهیه و در اختیار زبان آموزان قرار گرفت تا بتوان به این سؤال پاسخ داد که مهم ترین موارد خطا در استفاده از آرتیکل ها کدام اند و راه های مقابله با این خطاها چیست؟ نتایج این تحقیق نشان می دهد که بیش ترین موارد خطا در کاربرد آرتیکل ها ناشی از تأثیر منفی زبان مادری و گاه ناشی از تداخل زبان مادری با زبان خارجی مقصد است. همچنین ممکن است، زبان آموز به دلیل آشنا نبودن با قواعد یا بی اطلاعی از برخی نکات دستوری مرتکب خطا شود.

ترجمه متون از زبان روسی به فارسی و بالعکس به شکل قانون مندی به ساختار دستوری زبان روسی وابسته است. زبان مطبوعاتی و رسانه ای روسی دارای ویژگی های خاصی مانند دایره وسیع و پرکاربرد ساختارهای مترادف و جایگزین، متضاد، عبارات و اصطلاحات است که ترجمه آن را مشکل تر کرده است، اما از طرف دیگر، برای بیان هر معنا ساختارهای دستوری مخصوصی وجود دارند که اصطلاحاً کلیشه نامیده می شوند. دانستن این کلیشه های دستوری ترجمه را تا حدودی ساده تر می کند. در مقالة حاضر سعی شده با توجه به تفاوت های ساختاری زبان روسی و فارسی، روش های موجود آموزش ترجمه بررسی و بهترین روش آموزش ترجمه به عنوان الگو ارائه گردد. این نتایج می تواند در تهیه و تدوین کتب آموزشی که در سیستم آموزش مترجمی زبان روسی جای خالی محسوسی دارند، نقش مؤثری داشته باشند.