اقتصاد منابع طبیعی

اقتصاد منابع طبیعی

اقتصاد منابع طبیعی سال دوم پاییز 1392 شماره 1 (پیاپی 2) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

ارزیابی توان منابع آبی جهت توسعه فعالیت های اقتصادی -اکوتوریسمی مورد مطالعه: سراب های استان کرمانشاه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: کرمانشاه سراب منابع آبی فعالیت های اقتصادی - اکوتوریسمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۸
سراب ها به عنوان یکی از منابع آبی تجدید شونده استان کرمانشاه از جاذبه های اکوتوریسمی به شمار می روند، آب این سراب ها بیشتر مصرف کشاورزی وگردشگری دارد. که در زمینه گردشگری دارای قابلیت هایی هم چون ماهیگیری، مشاهده گونه های گیاهی و جانوری، قایق سواری، اسکی روی آب و دیگر فعالیت های آبی می باشد. لذا هدف پژوهش حاضر ارزیابی توان منابع آبی سراب های استان کرمانشاه جهت توسعه فعالیت های اقتصادی – اکوتوریسمی، با استفاده از پیمایش داده های میدانی در مدل سیستمی جین یانگ دنگ (EP) می باشد. روش جمع آوری داده ها و تحلیل اطلاعات مورد نیاز ابتدا به صورت توصیفی- تحلیلی و سپس پیمایش مطالعات میدانی می باشد. براساس نتایج حاصل شده از این پژوهش سراب های منتخب به 6 گروه تقسیم شده است، به نحوی که سراب های بیستون، طاقبستان، نیلوفر و روانسر بیشترین امتیاز را کسب نموده و دارای بیشترین قابلیت اکوتوریسمی می باشند. بنابراین باتوجه به اینکه این سراب ها از منابع تجدید شونده محسوب می شوند می توان ضمن رعایت اصول زیست محیطی و اکولوژیکی سرزمین با سرمایه گذاری های اقتصادی به منظور بهره-برداری های متنوع هم چون گردشگری، رفاه نسبی و در نتیجه توان اقتصادی استان را افزایش داد.
۲.

تحلیل رفتارکوتاه مدت و بلندمدتِ مجمع کشورهای صادرکننده گاز(GECF) در برابر شوک های وارد برآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آزمون همجمعی مجمع کشورهای صادرکننده گاز کارتل یکپارچه واکنش آنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۸ تعداد دانلود : ۴۶۳
در این مطالعه رفتار سازمان GECF به عنوان یک کارتل یکپارچه مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس طرف عرضه بازار جهانی گاز به عنوان یک بازار انحصاری در نظر گرفته شده است که GECF در آن نقش کارتل قیمت گذار را ایفا می کند. این تحقیق با استفاده از داده های سالانه 2010-1980، به پیش بینی و تجزیه و تحلیل رفتار کارتل در صورت وجود شوک در بازار گاز می پردازد. نتایج نشان دادندکه درکوتاه مدت مقدار عرضه گاز کارتل به قیمت آن وابسته است؛ اما قیمت گاز مستقل از مقدار عرضه ای است که در بازار صورت می گیرد. بررسی ها نشان داد که اگردر یک دوره شوکی در مقدار عرضه کارتل رخ دهد، آنگاه اثرات آن به مدت چهار دوره بر فروش کارتل اثر معنادار خواهد گذاشت بدون آنکه اثری معنادار بر روی قیمت گذارد. اما اگر یک شوک در قیمت گاز رخ دهد آنگاه این شوک هم در قیمت و هم بر مقدار دوره های بعد اثر خواهدگذاشت. که اثر معنادار شوک قیمتی بر قیمت وعرضه کارتل در دوره های بعد به ترتیب برابر 4 و 5 سال است.
۳.

ارزشگذاری اقتصادی کویر شهداد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ارزشگداری اقتصادی روش ارزشیابی مشروط

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۴۰ تعداد دانلود : ۴۷۷
این مطالعه به ارزشگذاری اقتصادی این منطقه (بعنوان محور گردشگری کویر) با استفاده از روش-های ارزشگذاری مشروط و هزینه سفر پرداخته است. داده های مورد نیاز از طریق پرسشنامه از بازدیدکنندگان جمع آوری گردید. نتایج نشان می دهد که میانگین تمایل به پرداخت جهت حفاظت و توسعه خدمات کویر برای هر فرد بطور متوسط سالانه 11092 تومان و برای یکبار پرداخت مبلغ 31875 تومان می باشد، و تمایل به پرداخت افراد جهت گسترش مجموعه شهداد به عمق کویر لوت مبلغ 23950 تومان (یکبار) می باشد. هر فرد جهت بازدید از منطقه مذکور 40320 تومان هزینه کرده که حاضر است این مقدار تا 46000 تومان افزایش یابد. همچنین میزان تمایل به پرداخت هر مسافر با فاصله محل سکونتش تا کویر شهداد رابطه منفی دارد، یعنی افرادی که در مناطق نزدیک به کویر زندگی می کنند ارزش بیشتری برای آن قائل هستند. کسانی که با وسیله شخصی مسافرت کرده اند WTP بالاتری داشته اند، که می تواند نشانگر لوکس بودن خدمات کویر باشد. افراد مسن و افراد با شغل آزاد WTP کمتر و افراد تحصیل کرده WTP بالاتری ابراز کرده اند. متغیرهای جنسیت و بعد خانوار تاثیری بر میزان WTP نداشته اند.
۴.

تحلیل الگوی مصرف آب در ایران با استفاده از شاخص اعداد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: منابع آب شاخص اعداد اثر شدت اثر ساختار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۶۲ تعداد دانلود : ۵۴۴
کمبود نزولات آسمانی در ایران و همچنین، پراکنش نامتناسب جفرافیایی و زمانی بارش ها، مدیریت بهینه منابع آب را ضروری می سازد. در این راستا، انتظار می رود در مناطق کم آب تر، بخش های اقتصادی با نیاز آبی کمتر گسترش یافته و همچنین، کارایی مصرف آب در این مناطق بیشتر باشد. در این پژوهش، این پرسش ها مطرح می شود که آیا گسترش بخش های اقتصادی و همچنین کارایی مصرف آب در استان های مختلف با فراوانی آب در آنها متناسب است؟ به منظور پاسخگویی به این سؤال ها با استفاده از دو شاخص دیویژیا و دیویژیای تصحیح شده، الگوی مصرف آب در ایران در سال 1387 ارزیابی شد. بدین منظور، شدت کل مصرف آب به دوجزء اثر شدت خالص و اثر ساختار که به ترتیب نشان دهنده کارایی مصرف آب و میزان آب بری بخش های اقتصادی هر استان نسبت به میانگین کشوری است، تجزیه شد. نتایج این پژوهش نشان می دهد شدت مصرف کل آب در استان های کم آب تر خراسان جنوبی، خراسان رضوی، خوزستان، سیستان و بلوچستان، فارس، قم، کرمان و هرمزگان از میانگین کشور بیشتر بوده است. علاوه بر این، در استان های کم آب تر خراسان جنوبی و سمنان کارایی مصرف آب از میانگین کشور کمتر است. همچنین، در استان های کم آب تر خراسان جنوبی، خراسان رضوی، سمنان، سیستان و بلوچستان، فارس و کرمان گسترش ساختار اقتصاد با کمیابی آب متناسب نبوده و اقتصاد در بخش های با آب بری بیشتر گسترش یافته است.
۵.

بررسی نقش اثرات متغیرهای نهادی بر وفور منابع طبیعی و رشد اقتصادی(مورد اقتصادهای نفتی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: رشد اقتصادی داده های تابلویی اقتصادهای نفتی کیفیت نهادی وفور منابع طبیعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴۹ تعداد دانلود : ۴۵۹
در این مقاله تلاش شده است اثرات وفور منابع طبیعی بر رشد اقتصادی با در نظر گرفتن نقش کیفیت نهادی مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور، اثرات کیفیت نهادی مانند اثربخشی دولت و کنترل فساد در کنار عامل وفور منابع طبیعی بر روی رشد اقتصادی کشورهای دارای اقتصاد نفتی طی دوره زمانی 2007- 1996 با استفاده از رویکرد داده های تابلویی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تجربی نشان می دهد، طی دوره زمانی مورد بررسی وفور منابع طبیعی دارای تأثیر منفی و معنی دار و نیز کیفیت نهادی دارای اثر مثبت و معنی دار بر رشد اقتصادی این کشورها بوده است. در ضمن، عدم برخورد مناسب و منطقی با وفور منابع طبیعی و درآمدهای حاصل از آن به پایین آمدن سطح کیفیت نهادی منجر شده و از این طریق باعث کاهش بیشتر رشد اقتصادی این کشورها شده است. با توجه به نتایج بدست آمده و تحلیل های ارائه شده از آنجاکه توأم بودن وفور منابع با ضعف کیفیت نهادی در یک چرخه باطل سبب کندی هر چه بیشتر رشد اقتصادی می شود؛ توصیه سیاستی مهم مقاله، اصلاح الگوی مدیریت درآمدهای ناشی از فروش منابع سرشار طبیعی به منظور بهبود و ارتقای کیفیت نهادی است که این امر می تواند یکی از راهبردهای مناسب برای شکستن چرخه باطل و بطور متعامل در یک فرایند دو سویه، موجب افزایش و پایداری رشد اقتصادی تلقی شود. در کنار اصلاح الگوی مدیریت درآمدهای منابع طبیعی، اهتمام به ارتقای کیفیت نهادی از کانالهای دیگر نیز می تواند در تسریع رشد اقتصادی موثر واقع شود.
۶.

لزوم توجه به مفهوم لجستیک معکوس در اقتصاد مقاومتی (مطالعه موردی مساله بازیافت کاغذ )(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: بازیافت لجستیک معکوس تفکیک از مبدا اقتصاد مقاومتی کاغذ باطله مدیریت ضایعات کاغذی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹۶ تعداد دانلود : ۴۵۹
همگام با افزایش فشارهای اقتصادی به کشور و طرح کلید واژه ی اقتصاد مقاومتی برای مقابله با این فشارها ، نیاز به اجرای موثر لجستیک معکوس و هدایت و اداره زایدات روزبهروز افزایش می یابد. لجستیک معکوس سبب می شود فاکتورهای تجاری و زیست محیطی با هم مرتبط گشته و در تصمیمگیری خرید مصرفکنندگان موثر واقع شوند. لذا لجستیک معکوس به منظور تکمیل چرخه زیست محیطی صنعتی از فعالیتهایی همچون بازیافت، احیا و بازسازی که میتوانند در سطوح مختلف به کار روند، حمایت مینماید.در این میان بازیافت کاغذ که پنجمین صنعت بزرگ مصرفکننده انرژی در دنیا است می تواند در مصرف انرژی صرفه جویی و به حفظ محیط زیست کمک کند. در این مقاله تلاش شده است به اهمیت و روشهای بازیافت کاغذ در ایران پرداخته شود و در انتها پیشنهادهایی برای تحقق آن ارائه شده است.
۷.

بررسی عوامل مؤثر بر عدم مشارکت بهره برداران در پروژه های آبخیزداری (مطالعه موردی حوضه آبخیز برنجستانک)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مشارکت حوضه برنجستانک بهره بردار پروژه های آبخیزداری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳۵ تعداد دانلود : ۴۳۴
مشارکت بهره برداران در پروژه های آبخیزداری امری ضروری بوده و بخش مهمی از موفقیت پروژه ها را سبب می شود. امروزه نقش مردم در امر اصلاح، احیا و مدیریت منابع طبیعی ملموس و از رویکرد های جدید سازمان جنگل ها و مراتع کشور محسوب می شود. هدف کلی تحقیق حاضر تعیین عوامل مؤثر بر میزان مشارکت بهره برداران در طرح های آبخیزداری اجرا شده در حوضه آبخیز برنجستانک، واقع در شهرستان سوادکوه می باشد. این تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی بوده که با بهره گیری از فن پیمایش و پرسشنامه انجام شده است. نمونه گیری به صورت تصادفی ساده و از طریق مصاحبه رودرور به تعداد60 بهره بردار انجام گردید. نتایج نشان داد که سن بهره برداران و شناخت از پروژه ها به ترتیب دارای ارتباط منفی و مثبت با تمایل افراد جهت شرکت در پروژه ها می باشند. همچنین با توجه به نتایج، بین سطح سواد و مالکیت بهره برداران و تمایل به مشارکت آنها در طرح های آبخیزداری از نظر آماری رابطه معنی داری وجود ندارد. بطوریکه می توان عوامل مؤثر بر میزان مشارکت روستائیان در پروژه های آبخیزداری را عوامل ادراکی، فردی، ارتباطی- اطلاعاتی و اقتصادی دانست.
۸.

ارزش گذاری اقتصادی جنگل های بلوط در استان ایلام(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ارزشگذاری اقتصادی خدمات زیست محیطی جنگلهای بلوط ایلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۵۵ تعداد دانلود : ۸۳۹
شناسایی و ارزشگذاری اقتصادی کالاها و خدمات جنگلهای بلوط ایلام، راه چاره ای برای برنامه ریزان و سیاستگذاران منابع طبیعی به حساب می آید تا با استفاده از این ابزارها برای مدیریت و تغییر نگرش جنگلهای بلوط زاگرس و اتخاذ تصمیماتی در ارتباط با کسب درآمد از این منابع گام بردارند. در این پژوهش کارکردها و خدمات مهم جنگلهای بلوط استان ایلام مورد شناسایی و ارزشگذاری قرار گرفته است. برخی از دارایی های زیست محیطی در بازار قابل تبادل می باشند که ارزش آنها براساس قیمت های بازاری قابل ارزیابی می باشند و برخی از دارایی ها فاقد قابلیت تبادل در بازار می باشند که در این حالت ارزش آنها تابعی از ارزش کارکردهای سالانه عرضه شده است که با روش های مختلف ارزیابی می گردند. جنگلهای بلوط استان ایلام در طی سالیان طولانی تنها به عنوان منبع تولید علوفه، انرژی و تامین اراضی مورد نیاز برای توسعه امور کشاورزی، صنعتی و شهرسازی تلقی شده و پیوسته به منزله زیربنای توسعه اقتصادی و اجتماعی نقش اساسی داشته است، اما در این رهگذر هیچگاه قدر و منزلت آن مورد توجه قرار نگرفته است. در این نوشتار به صورت اجمال بخشی از توان تولیدی جنگلهای بلوط استان ایلام به صورت کمی و اقتصادی مورد بررسی قرار گرفته است تا ارزش منابع طبیعی و تاثیر آن بر زندگی روزمره مردم تا حدی مشخص شود.