۱.
کلیدواژه‌ها:
نفس حکمت متعالیه حرکت تکامل برزخ
بر اساس بسیارى از آموزه هاى شریعت مقدس اسلام، حرکت جوهرى انسان پس از مرگ نیز ادامه دارد. ملّاصدرا نیز در پاره اى موارد چنان سخن گفته که گویى حرکت روح در عوالم غیرمادى را پذیرفته است. با این وجود، وى غالبا ترک بدن را رهایى از تحول دانسته و مرگ را پایان حرکت نفس اعلام کرده است. به هر حال، جدا از رأى نهایى و عقیده شخصى ملّاصدرا، از بسیارى عبارات و مبانى حکمت متعالیه مى توان استفاده کرد و تصویرى عقلى از تداوم حرکت نفس پس از بدن ارائه داد. مقاله حاضر، تلاشى است براى تبیین خردپسند حرکت مزبور در چارچوب مبانى حکمت صدرایى.
۲.
کلیدواژه‌ها:
علم حضورى علم اتحاد اتصال چیستى ادراک حسى
علم حضورى تنها مناط معلومیت خود براى عالم است. در مقابل، علم حصولى است که علاوه بر آن مناط معلومیت غیر نیز هست. این تعریف با حقیقت علم حضورى که امرى وجودى است تناسب بیشترى دارد؛ زیرا کاشفیت اصلى ترین ویژگى هستى شناختى هر علمى است و علم حضورى چیزى جز وجود و حضور معلوم براى عالم نیست. علم چیزى جز کشف معلوم براى عالم نیست و کشف با حضور، و حضور با وحدت یا اتحاد حاصل مى شود. از این رو هر جا وحدت یا اتّحادى باشد، علم حضورى نیز محقق است. اقسام گوناگون وحدت موجب مى شوند اقسام متعددى همچون علم به ذات، علم به صفات، علم به اعراض و حالات، علم به قوا و مراتب وجودى خود، علم به بدن و... براى علم حضورى رقم خورد.
۳.
کلیدواژه‌ها:
حکمت متعالیه قلمرو معرفت محدودیت منابع معرفت متعلق معرفت فیلسوفان دکارتى
یکى از مباحث مهم در معرفت شناسى معاصر، بحث درباره قلمرو و محدوده معرفت است که پرسش هایى را از این دست برمى انگیزد: حوزه شناخت انسان تا کجاست؟ آیا انسان به حقیقت دست مى یابد یا نه؟ آیا امورى هستند که خارج از محدوده شناخت انسان باشند؟ آیا انسان قادر است به همه حقایق علم یابد؟
نویسندگان این مقاله کوشیده اند بر پایه مبانى معرفت شناختى فیلسوفان صدرایى و فیلسوفان دکارتى، به منزله دو گروه مهم و تأثیرگذار در تاریخ فلسفه و با نگاهى مقایسه اى، به تحلیل این مبحث از معرفت شناسى معاصر بپردازند و وجوه افتراق و اشتراک این دو گروه را کانون بحث و بررسى قرار دهند. محدودیت هریک از منابع معرفت را مى توان از نکات اشتراک آنها برشمرد و تفاوت دیدگاه آنان درباره متعلق معرفت را مى توان از برجسته ترین تفاوت هاى ایشان ارزیابى کرد.
۴.
کلیدواژه‌ها:
مابعدالطبیعه حکمت خالده انسان شناسى عقل شهودى حکمت حقه
حکمت خالده به تعبیرى قلب سنت است؛ تا جایى که سنت گرایان آن را به مثابه محورى ترین مؤلفه سنت گرایى مطرح مى کنند. با این اوصاف به سراغ واکاوى و ارزیابى این مؤلفه تعیین کننده در گفتمان سنت گرایى رفته ایم. در این مجال بررسى پیشینه و ابعاد مابعدالطبیعى، انسان شناسى و اخلاقى آن را در کلام بزرگان سنت گرایى مدنظر قرار داده ایم. بررسى شاخصه ها و راه وصول به حکمت خالده از دیدگاه سنت گرایى امورى بودند که نمى توانستیم از آنها چشم بپوشیم. آن گاه در مقام وارسى نخست به محک عقل، روش و مبانى آن را کاویده ایم و سپس حکمت خالده را به گونه ویژه مورد مداقه قرار داده، نیز در مقام مقایسه، آن را با حکمت حقه سهروردى سنجیده ایم و نقاط تمایز آنها را نشان داده ایم.
۵.
کلیدواژه‌ها:
تأویل خیال روایت مشاهده سهروردى
حکماى مسلمان در سلوک معرفتى خود، همواره به دنبال حقایقى بوده اند که هرگونه شک و شبهه اى از آن زدوده شده باشد. در این مسیر، سرچشمه وحیانى کلام الهى و کلام اولیاى الهى راه گشا و مددرسان ایشان است. در این میان شیخ شهاب الدین سهروردى نخستین حکیم مسلمان است که با استشهاد و استناد به آیات و روایات، دیدگاه هاى خود را در مسیر نیل به حقیقت اعلا قرار داده است.
در این مقاله دیدگاه ویژه هرمنوتیکى سهروردى، که در حکمت اسلامى با عنوان تأویل از آن یاد مى شود، مورد تحلیل قرار گرفته است. سهروردى با اتکا به نظریه خیال در حوزه معرفت شناسى و جهان شناسى خود، فرایند تأویل را براى درک و شهود حقایق باطنى ضرورى مى داند و با ذومراتب دانستن این فرایند مشکل نظریه تأویل به رأى را با واحد بودن حقیقت، دفع مى کند.
۶.
کلیدواژه‌ها:
نمایش ایده آل زیبایى فرهنگ انضباط غایتمندى ذهنى غایتمندى عینى زیبایى محض ایده متعارف زیبایى
کانت در نقد قوه حکم، ایده آل زیبایى را «نمایش یک ایده عقلى در یک موجود منفرد» تعریف کرده است. وى که ایده آل زیبایى را صرفا به انسان محدود کرده است، در نمایش چنین ایده آلى، هم به ایده ها و غایات عقل عملى (اخلاق) و هم به نحو بیشتر به محصول فرهنگ انضباط که نتیجه استفاده انسان از «غایتمندى عینى» در طبیعت است توجه دارد. اما آیا چنین ملاحظه اى نافى دعاوى کانت در معرفى حکم ذوقى و دقایق حصول آن است؟ این نوشتار درصدد است پس از تشریح مفهوم ایده آل زیبایى و فرهنگ انضباط، نشان دهد هرچند ایده آل زیبایى اساسا بر مبناى ضابطه غایتمندى ذهنى حاصل نیامده و بنابراین نباید زیبا خوانده شود، یا دست کم یک زیبایى محض نیست، به دلیل نسبتى که با ایده متعارف زیبایى دارد مى تواند به منزله امر زیبا، در ملاحظات زیباشناختى کانون توجه قرار گیرد.
۷.
کلیدواژه‌ها:
فلسفه سیاسى اسلامى فلسفه اسلامى افلاطون ارسطو ابن سینا ابن خلدون فارابى فلسفه یونانى فلسفه سیاسى یونانى ریچارد والزر
مقاله حاضر نخستین نوشتارى است که به بررسى نظریه ریچارد والزر درباره فلسفه سیاسى اسلامى مى پردازد. دغدغه اصلى والزر، فهم و تفسیر رابطه میان فلسفه سیاسى اسلامى با فلسفه سیاسى یونانى است. بنابر رهیافت والزر، همه مباحثى که فیلسوفان سیاسى اسلامى (یا به تعبیر وى فیلسوفان سیاسى عرب) تبیین کرده اند، برگرفته از مطالب فیلسوفان سیاسى یونانى است. حتى در صورت عدم یافتن منبع آن مباحث، مى توان فرض کرد که منبع اصلى یونانى، مفقود شده است. این نوع نگاه به فلسفه سیاسى اسلامى، متأثر از همان دیدگاه نادقیق است که فلسفه اسلامى را تقلیدى مى بیند و اساسا براى مسلمانان به لحاظ معرفتى، توانایى پرداختن به فلسفه و فلسفه سیاسى قایل نیست. بنابراین «منبع یابى یونانى»، «عدم تمایز فلسفه اسلامى و فلسفه عربى»، «ارسطوگرایى، افلاطون گرایى و نوافلاطون گرایى» و «تأثیرپذیرى از آموزه هاى یهودى و مسیحى»، عناوین برخى از مباحث والزرند که در این مقاله به بررسى آنها مى پردازیم.
