درخت حوزه‌های تخصصی

از جمله موضوعاتی که در بررسی سیره پیامبر(ص)کمتر مورد توجه قرار گرفته است،موضوع آموزش است. پیامبر اسلام(ص)علی رغم همه اشتغالاتش-که فقط یکی از آنها درگیری درتعداد بسیاری غزوه و سریه بود- طی ده سال اقامت در مدینه به آموزش اصحاب توجه ویژه ای مبذول نمود. به نحوی که با نگاهی عمیق می توان گفت این موضوع اصلی ترین دغدغه ی سیاسی اجتماعی ایشان ماحصل این دلمشغولی تربیت نسلی از شخصیتهای آموزش دیده و فرهیخته بود که تعداد آنها به هزاران میرسد. این که پیامبر(ص)از چه روش هایی برای ایجاد انگیزه بهره جست و چگونه بستر لازم جهت هدایت اصحاب به سمت ارتقاء فکری و علمی را فراهم آورد، دغدغه اصلی این مقاله است.

ابومحمد جابر بن یزید جعفى کوفى (حدود 50ـ128 ق) از تابعان و از اصحاب نامدار و مورد وثوق امام باقر و امام صادق(علیهما السلام)است. او در اواخر دوره اموى، یک مرجع عمده درباره علوم دینى زمانش به شمار مى رفت. عمده فعالیت هاى علمى این عالم برجسته شیعى و شاگرد مکتب اهل بیت(علیهم السلام) در شاخه هاى تفسیر، حدیث، تاریخ، فقه و کلام بوده، از آن جا که شاگردان نامدارى از شیعه و سنى داشته است، سهم فراوانى در توسعه این علوم در بین عامه مسلمانان و به خصوص شیعیان امامى داشته است.

دکتر سیدجواد میری، جامعه‌شناس و استاد پژوهشگاه علوم انسانی در طول دوران تحصیل خود در مغرب‌زمین پیرامون آرا و اندیشه‌های امام موسی‌صدر تحقیقات گسترده‌ای انجام داده است. بهانه این گفتگو انتشار اثری از ایشان به نام «نگاهی به آرای فلسفی‌ امام صدر» است.

سرزمین شبه جزیره، پیرامون مهم‌ترین کانون‌های تمدنی تاریخ بشر جای دارد، اما تاریخ باستانی آن بسیار مبهم است و هیچ آگاهی سامان‌مند و و دقیقی درباره روی‌دادهای گوناگون دوره‌های تاریخی این منطقه در دست نیست و از این‌رو، بررسی این گذشته پوشیده، تنها با مطالعه کتیبه‌ها و سنگ‌نوشته‌ها و گزارش‌های مکتوب سرزمین‌های هم‌سایه آن و شعرها و گزارش‌های موجود درباره «ایام‌العرب» امکان می‌پذیرد. هم‌چنین، آشنایی با دگرگونی‏های این پیشینه و پیوندهای قبیله‌ها با یک‏دیگر و شناخت گروه‌هایی که در درازنای تاریخ این سرزمین به رقابت می‏پرداختند، برای مطالعه تاریخ آغاز اسلام به‌ویژه دگرگونی‌های دوران زندگی پیامبر اعظم و حوادث سراسر سده نخست هجری ناگزیر می‌نماید؛ زیرا گمان می‌رود که تاریخ آغاز اسلام و نخستین سده هجری، بازتولید بسیاری از رقابت‌ها، هم‌گرایی‌ها یا کشمکش‌های روزگار جاهلیت بوده باشد.

فرهنگ وقف در ایران و اسلام از اهمیت و جایگاه والایی برخوردار است. امام حسین (ع) واقفان را شایسته مقام امامت و رهبری می‌داند. پژوهش و ژرف‌نگری در متون اسلامی حکایت از توجه عمیق نسبت به وظیفه اغنیا در مقابل فقرا در جامعه دارد. این وظیفه خطیر به طور اجمال در مشروعیت و محبوبیت و در برخی حالت‌ها وجوب و ضرورت وقف ریشه دارد. ضرورتی که در آن نمی‌توان تردید نمود. لیکن سوءاستفاده از وقف و درآمدهای آن و خطر «موقوفه‌خواری» مساله‌ای است که توجه جدی را در طی زمان می‌طلبد و نباید از آن غفلت کرد زیرا این موضوع گاهی به کاهش و عدم رغبت مردم نسبت به وقف منجر شده است. در گفتار زیر، به تاریخ وقف در ایران و دیدگاه مردم نسبت به آن و جایگاه این موضوع را در جامعه ایرانی توجه شده است.

رابطە تنگاتنگ و به هم تنیدە قرآن کریم و اهل بیت معصومین(ع)آن قدر عمیق و ریشه دار است که قلم و بیان از عهدە ترسیم آن بر نمی آیند.حدیث مشهور و متواتر ثقلین،این حقیقت را به گونه کامل،آشکار می سازد،چرا که رسول اکرم(ص) می فرمایند: إنی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی1؛من دو متاع گران بها و ارزشمند درمیان شما می گذارم:کتاب خدا و اهل بیتم،هرگز از هم جدا نمی شوند تا در کنار حوض کوثر،بر من وارد شوند. در عرصە هستی فقط کسانی به سر منزل مقصود رهنمون می شوند که به این دو حقیقت آشکارِ عالم توجه داشته باشند. مقالە حاضر با عنوان»کتاب شناسی امام حسین(ع)و قرآن«تدوین شده و در آن سعی شده،تمامی کتابها،پایان نامه ها و مقالاتی که در این زمینه نگارش یافته به ترتیب حروف الفبا آورده شود.

از اقدامات مؤثر امامان شیعه برنامه ریزی مناسب برای خودکفا کردن شیعیان از طریق سازماندهی های علمی، اجتماعی و سیاسی بوده است، تا شیعیان با سلامت وارد دوران غیبت شده، به حیات فکری و اجتماعی خود در مقابل مخالفان ادامه دهند. در این راستا، نظام مرجعیت دینی موجب خودکفایی علمی شیعیان گردید، نظام وکالت در تنظیم امور اجتماعی آنان کارساز شد، نظام وکالت به ساماندهی امور سیاسی اجتماعی پرداخت و سرانجام نظام نقابت، هویت بخشی و تا حدودی استقلال سیاسی را برای شیعیان به ارمغان آورد.