رضا علی اکبرپور

تغییر معادلات قدرت در سطح جهانی بر تغییر ماهیت سیاست خارجی ایران در منطقه خاورمیانه، تأثیری بسزا داشته و در سال های بعد از 2013 و در نتیجه انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور ایران، قدرت نرم به طور رسمی در دستور کار تهران قرار گرفت، اما این امر، در سطح منطقه ای با واکنش قدرت های منطقه و به طور خاص عربستان سعودی روبرو شد. در همین راستا، مسأله قابل طرح در مقاله حاضر این است که «به کارگیری قدرت نرم در سیاست منطقه ای ایران در دوران ریاست جمهوری حسن روحانی در قالب چه مؤلفه هایی طرح و واکنش های عربستان به عنوان مهم ترین رقیب منطقه ای ایران به این تحول مفهومی قدرت ایران چه بوده است؟» عربستان سعودی در ابتدای امر در برابر قدرت نرم دولت روحانی رویکردی مثبت نشان داد، اما به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در آمریکا از یک سو و بحث آتش زدن سفارت این کشور در تهران به عواملی برای تقابل همه جانبه این کشور با سیاست خارجی دولت روحانی در منطقه تبدیل شد. در نتیجه شاهد هستیم که عربستان مجموعه ای همراه با فشارهای ترامپ علیه ایران، تقابل نیابتی با ایران در یمن، سوریه، عراق و بحرین و نیز تلاش برای ایجاد ائتلاف «ناتو عربی» را برای تضعیف قدرت نرم دولت روحانی به کار گرفته است.

گفتمان اصیل انقلاب اسلامی، در فضای سیاست خارجی همواره تلاش نموده تا از خوانش نرم و سخت یک جانبه فاصله گرفته و به سمت توازن خوانش هوشمند از قدرت نیل کند. در تمام سال های پس از انقلاب اسلامی، دولت جمهوری اسلامی ایران، با به کارگیری قدرت هوشمند، سیاست خارجی منطقه ای ایران را پیش برده است. در همین ارتباط، در نوشتار حاضر این پرسش مطرح شده که «به کارگیری قدرت هوشمند در سیاست منطقه ای دولت جمهوری اسلامی ایران در قالب چه مولفه های طرح و تا چه اندازه با موففقیت همراه بوده و می باشد؟». تا دولت ج.ا.ا با بهره گیری و حمایت از حشدشعبی و نیل آن به عرصه ی سیاست و قدرت در عراق، بستری برای تعامل میان نظامی گری و دیپلماسی ایران در عراق و نیل به هوشمندسازی آن باشد. همچنین، ایران در سال های بعد از بحران سوریه با آگاهی کامل توانسته است همزمان با تداوم قدرت آمریت، سخت و نظامی خود در سوریه در قالب محور مقاومت، به تداوم روند دیپلماتیک، نرم و اقناعی خود برای پایان این بحران بپردازد. در سطحی دیگر، ایران از توانایی دیپلماسی عمومی خود برای مقابله با اسرائیل و نقشه های این رژیم، از طرق مختلف، خصوصاً مسیر حزب الله و حماس بهره گرفته است.