فریدون اللهیاری

فریدون اللهیاری

مدرک تحصیلی: استاد گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۶۱ تا ۸۰ مورد از کل ۸۱ مورد.
۶۱.

تأثیر سیاست های حمایتی امرای تیموری بر موقعیت بازاریان و اقتصاد شهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۵ 47 - 67

کلیدواژه‌ها: بازار بازاریان پیشه وران تاجران تیموریان شهر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۷ تعداد دانلود : ۵۱۹
تیموریان زندگی شهری را ارج نهادند و برای رونق دادن به اقتصاد شهری کوشیدند. اصلی ترین عنصر فعال در حوزه ی اقتصاد شهری بازاریان بودند؛ بنابراین نقش و تأثیر حاکمیت تیموریان در دوام و بقای بازار و بازاریان به مسأله ای مهم تبدیل می شود. نوشتار حاضر درصدد ارزیابی جایگاه و موقعیت بازار و بازاریان در دوره تیموریان و بیان دیدگاه فرمانروایان تیموری نسبت به این بخش مهم جامعه ی شهری است و می کوشد با اتکاء به داده های موجود در منابع و با روش توصیفی تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که جایگاه بازاریان تا چه میزان از رفتارها و سیاست های تیموریان تأثیر پذیرفته است؟ فرضیه ی موردنظر بیان می کند که تیموریان به اهمیت و کارکردهای مهم اقتصادی و اجتماعی بازاریان پی برده بودند؛ لذا حمایت از بازار و بازاریان را از نظر اقتصادی و اجتماعی برای حاکمیت خود و بهبود اوضاع جامعه سودمند یافتند. دستاورد پژوهش نشان می دهد، تیموریان جایگاه و اعتبار مناسبی به بازاریان دادند و با حمایت های خود زمینه ی رونق گرفتن فعالیت های اقتصادی ایشان را فراهم نمودند. در نتیجه ی این سیاست اقتصاد شهری از وضعیت مطلوبی برخوردار شد.
۶۲.

شرفیابی سفیران و پیوند آن با مسئلۀ اقتدارگرایی و اعمال قدرت شاه بر اساس روایت سفرنامه نویسان دورۀ شاه عباس (اول)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۱ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۵۲ (پیاپی ۱۴۲) 57 - 80

کلیدواژه‌ها: سفیران شاه عباس اِعمال قدرت سفرنامه ها شرفیابی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۸ تعداد دانلود : ۲۷۷
سفرنامه های دورۀ شاه عباس روایتی از پروسۀ پذیرش سفیران در دربار شاه عباس را به دست می دهند که مناسبات قدرت و سازوکارهای اعمال آن در ایران را بازتاب می دهند. درواقع، در مواجهۀ شاه با سفیران بسیاری از سنت ها، هنجارها، باورها و مؤلفه هایی که به صورت مستقیم با شاه، دایرۀ اقتدار او، ساختار سلسله مراتبی قدرت، مهمان نوازی و عطوفت شاهی و بسی مؤلفه های دیگر  پیوند می خورد، بازتولید می شد. در چنین بستری، آنچه رخ می داد آفرینش روایتی از فرهنگ سیاسی در ایران بود که بنا بود بر تصورات نمایندگان و سفیران تأثیر بگذارد. نگارندگان این پژوهش درصدد پاسخ به این پرسش بوده اند که چگونه سیاست های شاه عباس در پروسۀ پذیرش سفیران، به اقتدار نظام سیاسی عینیت می بخشید؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که روایت سفرنامه نویسان با وجود کاستی های محتوایی، دربرگیرندۀ اشاره های متنوعی از تلاش دربار ایران برای آفرینش روایتی اقتدارگرایانه به منظور تأثیرگذاری بر ذهنیت سفیران است. در این پژوهش، با رویکرد توصیفی- تحلیلی بر زمان هایی از حضور سفیران در دربار شاه عباس تأکید شده است که در آن، شاه ایران و دربارش در هیئت میزبانانی درمی آمدند که در تلاش بودند تا تصویری مقتدر از ایران و اصول حاکم بر مناسبات اعمال قدرت در ساختار سیاسی آن ارائه دهند.
۶۳.

بررسی مقایسه ای روایت های متفاوت تاریخ نگاران قرن های سوم و چهارم هجری از رویدادهای قفقاز در دو قرن نخست هجری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۸۴) 113 - 134

کلیدواژه‌ها: قفقاز تاریخ نگاری اسلامی فتوحات اسلامی رویداد بلنجر خاقان خزر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۴ تعداد دانلود : ۴۲۸
بررسی منابع تاریخی حوزه قفقاز در قرن های سوم و چهارم هجری نشان می دهد در پاره ای روایت های مربوط به این منطقه مانند فتح قفقاز، رویداد بلنجر، فتح البیضاء و دامادی خاقان خزر آشفتگی هایی وجود دارد. این پژوهش می کوشد با روش وصفی تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانه ای و با هدف روشن تر ساختن تاریخ نگاری قفقاز در حوزه خلافت شرقی با بررسی مقایسه ای منابع مختلف و آرای پژوهش گران حوزه قفقاز با نگاهی تازه به واقعیت این رویدادها و زمان دقیق آن بنگرد. این پژوهش نشان می دهد که در موارد اختلافی، تردیدی در اصل رویداد در منابع وجود ندارد ولی گاه، خطاهایی در انتساب برخی رویدادها به اشخاص و یا زمان وقوع رویدادها به چشم می خورد که با بررسی های دقیق تاریخی می توان آنها را برطرف ساخت
۶۴.

تبیین علل جنبش های دوره عباسی با تمرکز بر جنبش های سنباد و المقنع (با تاکید بر نظریه محرومیت نسبی تد رابرت گر)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۹ 47 - 74

کلیدواژه‌ها: محرومیت نسبی طبقات سنباد المقنع

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۱ تعداد دانلود : ۲۷۵
جنبش های اجتماعی بحثی اساسی در نظریه های انقلاب هستند که به واسطه همین اهمیت نظریه های مختلف کوشیده اند آن ها را توضیح دهند. یکی از مهم ترین این نظریه ها، نظریه محرومیت نسبی است. لشکر بنی عباس با شعارهای برابری خواهانه سطح انتظارات ارزشی طبقات اجتماعی را بالا برد، این در حالی بود که سطح توانایی ارزشی مردم تغییر چندانی پیدا نکرد و دچار سرخوردگی و محرومیت نسبی شدند. بنی عباس با به چالش کشیدن ارزش های اقتصادی، دینی، منزلتی و مشارکتی موجب افزایش حجم این جنبش ها گردیدند. بنی عباس با گرفتن مالیات های زیاد و تصرف زمین ها، از بین بردن انسجام عقیدتی و عدم مشارکت وسیع طبقات اجتماعی در کارهای حکومتی، باعث محرومیت نسبی طبقات اجتماعی شدند. این محرومیت نسبی به نوبه خود برافزایش میزان مشارکت طبقات اجتماعی و بالا رفتن حجم جنبش ها تأثیر گذاشت. درنهایت با کنترلی نسبی که مخالفان بر نیروهای جنبش کننده پیدا نمودند توانستند مدت زیادی دوام بیاورند. مقاله حاضر می کوشد با تمرکز بر نحوه شکل گیری و علل جنبش های سنباد و المقنع و با بهره گیری از روش تحلیل تاریخی و جامعه شناسی و بررسی محتوای آثار تاریخی و جامعه شناسی، در پرتو نظریه محرومیت نسبی، به بررسی شکل گیری و علل این جنبش ها بپردازد.
۶۵.

بررسی تاریخیِ مسیرهای بازرگانی در قفقاز؛ قرون اول تا پنجم قمری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال یازدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۳ ۱۳۱-۱۴۸

کلیدواژه‌ها: مسیرهای بازرگانی قفقاز تجارت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۵ تعداد دانلود : ۵۴۷
قفقاز به سبب موقعیت ویژه جغرافیایی، در ادوار گذشته، مانند پلی ارتباطی میان سرزمین های اسلامی و اروپای مسیحی از اهمیت ویژه ای برخوردار بود و بخش مهمی از مبادلات و مراودات اقتصادی و فرهنگی با اروپا، از طریق این منطقه صورت می گرفت. در این سرزمین، چهار مسیر مهم ترانزیتی کالا، بین جهان اسلام و اروپای مسیحی وجود داشت که محصولات و کالاهای شرق و غرب در آن مبادله می گردید. هدف این پژوهش، بررسی این مسیرهای بازرگانی از قرن اول تا پنجم هجری می باشد. این پژوهش به عنوان تحقیقی تاریخی با روش توصیفی و تحلیلی و بر پایه مطالعات کتابخانه ای، پس از ذکر مقدمه و کلیات به بررسی این مسیرهای بازرگانی پرداخته است و در نهایت چنین استنباط می کند که قفقاز به عنوان یکی از مسیر های مهم ارتباطی با اروپا، نقش مهمی در انتقال دستاوردهای ملل شرق و غرب با یکدیگر داشته است.
۶۶.

افول مناسبات قدرت دربار صفوی از نگاه سفرنامه های سفیران خارجی (از شاه صفی تا شاه سلطان حسین)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۴ ۶۹-۸۶

کلیدواژه‌ها: صفویان سفرنامه ها اقتدار سفیران افول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۰ تعداد دانلود : ۴۶۱
تردد سفیران در دوره دوم حکومت صفوی به طور چشمگیری افزایش یافت. فارغ از آنچه به عهدنامه ها و قراردادهای میان آنها با دربار صفوی در جریان بود، گزارش های آنها در سفرنامه ها موید نوعی تغییر در مناسبات قدرت است که می توان از آن با عنوان تحولات معطوف به افول نام برد. چنین مسئله ای، جایی فراتر از تلاش دربار به منظور پرزرق و برق نشان دادن دربار و تاکید بر اقتدار در برابر مشاهدات سفیران نمایان می شود. روایتی که از دربار شاهان صفوی و نوع برخورد متقابل آنها با سفرا، در سفرنامه ها قابل رصد است، تاکیدی ناآگاهانه بر این واقعیت است که دوره ای از افول، در کانون قدرت صفویان قابل مشاهده است. این پژوهش، به روشی توصیفی تحلیلی با تکیه بر سفرنامه های دوره دوم حکومت صفوی، بر زمان هایی از شرفیابی سفیران اروپایی در دربار شاهان صفوی تمرکز خواهد کرد که در آن، می توان روایتی پنهان از آغاز افول اقتدار صفویان را دنبال کرد.
۶۷.

تأثیر سیاست های حمایتی امرای تیموری بر موقعیت بازاریان و اقتصاد شهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۷ 31-52

کلیدواژه‌ها: بازار تاریخ ایران دوره اسلامی بازاریان پیشه وران تاجران تیموریان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۲ تعداد دانلود : ۵۳۸
تیموریان زندگی شهری را ارج نهاده در زمینه رونق دادن به اقتصاد شهری کوشش کردند. اصلی ترین عناصر فعال در حوزه ی اقتصاد شهری بازاریان بودند. بنابراین نقش و تأثیر حاکمیت تیموریان در دوام و بقای بازار و بازاریان به مسأله ای مهم تبدیل می شود. این نوشتار می کوشد با اتکاء به داده های موجود در منابع و با روش توصیفی تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که جایگاه بازاریان تا چه میزان از رفتارها و سیاست های تیموریان تأثیر پذیرفته است؟ فرضیه ی موردنظر بیان می کند که تیموریان به اهمیت و کارکردهای مهم اقتصادی و اجتماعی بازاریان پی برده بودند. لذا حمایت از بازار و بازاریان را از نظر اقتصادی و اجتماعی برای حاکمیت خود و بهبود اوضاع جامعه سودمند یافتند. نوشتار حاضر درصدد ارزیابی جایگاه و موقعیت بازار و بازاریان در دوره تیموریان و بیان دیدگاه فرمانروایان تیموری نسبت به این بخش مهم جامعه ی شهری است. دستاورد پژوهش نشان می دهد، تیموریان جایگاه و اعتبار مناسبی به بازاریان دادند و با حمایت های خود زمینه ی رونق گرفتن فعالیت های اقتصادی ایشان را فراهم نمودند. در نتیجه ی این سیاست اقتصاد شهری از وضعیت مطلوبی برخوردار شد.
۶۸.

تحلیل تاریخی عوامل مؤثر بر شکل دهی حیات اجتماعی شهر در عصر تیموریان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال سی ام زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۸ (پیاپی ۱۳۸) 43 - 69

کلیدواژه‌ها: تیموریان شهر حیات اجتماعی گروه ها و طبقات اجتماعی مناسبات اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۲ تعداد دانلود : ۳۲۱
تیموریان زندگی شهری را ارج می نهادند و در زمینه شکوفا کردن شهرها و رونق دادن به جنبه های گوناگون زندگی شهری کوشا بودند. شهرها کارکرد اجتماعی مهمی داشتند و طبقات و گروه های مختلف اجتماعی در آنها فعال بودند. بنابراین حیات اجتماعی شهر در عصر تیموریان، به مسئله ای مهم تبدیل می شود. در نوشتار حاضر تلاش شده است به این پرسش پاسخ داده شود که حیات اجتماعی شهر در عصر تیموریان چگونه بود و کدام عوامل و عناصر در شکل دادن به آن نقش داشتند؟ فرضیه مورد ادعای پژوهش حاضر این است که تیموریان و برخی طبقات و گروه های اجتماعی، در کنار مناسبات اجتماعی، پویایی اجتماعی شهرهای مهم را امکانپذیر کردند. هدف این نوشتار تحلیل تاریخی حیات اجتماعی شهر در عصر تیموریان است. بر همین اساس، کوشش شده است دیدگاه تیموریان نسبت به شهر و زندگی شهری بررسی شود. همچنین مهم ترین گروه ها و طبقات اجتماعی مؤثر بر حیات اجتماعی شهر معرفی شوند و به مناسبات اجتماعی شهرنشینان اشاره شود. نتیجه پژوهش نشان می دهد که تیموریان در رونق دادن به حیات اجتماعی شهرها مؤثر بودند. شهرهای مهم قلمرو آنها شکوفا شده بود و کانون های مهم تجمع جمعیت شدند. همچنین انواع فعالیت های اقتصادی، فرهنگی و مناسبات اجتماعی در آنها گسترش یافت. این گونه بود که این شهرها از پویایی و سَرزندگی اجتماعی برخوردار شدند.
۶۹.

بررسی مشروعیت حکومت تیمور و جانشینان او(912- 771ه.ق.) با رویکرد به اندیشه های سیاسی ایرانی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال دوازدهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۴۸

کلیدواژه‌ها: مشروعیت تیموریان فره ایزدی حق الهی قدرت اندیشه سیاسی ایرانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۰ تعداد دانلود : ۳۳۳
مشروعیت در اصطلاح سیاسی به معنای پذیرش و فرمانبرداری آگاهانه و داوطلبانه مردم از نظام سیاسیو قدرت حاکم است. همه انواع نظام های سیاسی، نیاز به مشروعیت دارند؛ تا از یک سو ثابت نمایند که سلطه و حاکمیت ایشان بر حق و درست است و از سوی دیگر با آگاه نمودن زیر دستان از حقانیت خود، موجبات اطاعت سیاسی آنان را فراهم آورند. هر حاکمیتی در چارچوب شرایط عصر خود و با توجه به مذهب، فرهنگ، خلقیات وپیشینه جامعه، اصول خاصی را به عنوان مبنای مشروعیت ارائه می کند. مساله مهم در اینجا توان تلفیق این اصول باشرایط مختلف است. یکی از ابزارهایی که حکومت ها برای اعتبار بخشی به حاکمیت خود استفاده می نمودند، بهره گیری از اندیشه ها و عقاید سیاسی ایرانی در مورد جایگاه والای حکومت و لزوم اطاعت از حاکم بود. تیموریان(912- 771ق.) در جهت کسب مشروعیت به این اصل مهم توجه داشتند. این مقاله بر آن است تا مشروعیت حاکمیت تیموریان را بر مبنای اندیشه های ایرانی و در قالب عناوینی همچون؛ حقّ الهی حکومت، فرهمندی، تأیید الهی، تأثیر پذیری از آداب ملکداری پادشاهان ایرانی و... به روش توصیفی و تحلیلی و بر اساس اطلاعات کتابخانه ای بررسی نماید.
۷۰.

The Historical Sociology of Recreating the Concept of "Iran" in the ‘History of Alam Arāy-e Abbāsi’(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دوازدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۷ 41 - 63

کلیدواژه‌ها: Recreating Irans Concept Iskandar Beg-e Mūnshi Tūrkmān Alam Arāy-e Abbāsi Safavid

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۰ تعداد دانلود : ۲۶۴
History of the nations and national identity has always been considered one of the major issues in the social sciences and political geography. The identity of each nation is primarily related to the circumstances under which that particular nation has emerged and evolved. Thus, every country is independent when it has primarily an independent national personality. The origin and evolution of the concept of Iran has gained a considerable attention in the context of national identity since the establishment of the Medes 705 BC Government in the Iranian Plateau. After the fall of the Sassanids 636 AD and the emergence of independent and semi-independent governments in Iran, this concept lost its particular geopolitical framework, but in the historical process, Iran's political identity was based on a geographical integration and at one point in history, some historians recreated this concept in their works and applied it as a sign of a new evolution in line with reviving the geographical, cultural, and political and social dimensions. With the formation of the Safavid government in Iran and its reliance on the revival of Iranian land based on the heritage of ancient borders, the Iranian concept has transcended the cultural and ethnic aspect as a socio-political and basic concept for the national identity. This research is based on the theory of return in historical sociology with the method of content analysis, has been an attempt to prove the role-playing factors in the development and consolidation of Iranian identity,
۷۱.

تحلیل رویکرد دینی تاریخ نگاران ایلخانی به جایگاه نهاد وزارت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۹ ۷۹-۱۰۰

کلیدواژه‌ها: تاریخ نگاران ایلخانی جایگاه نهاد وزارت رویکرد دینی تاریخ نگاران ایلخانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۴ تعداد دانلود : ۵۵۶
وزارت مفهومی پربسامد در تاریخ نگاری ایلخانی به شمار می رود. جهان بینی اسلامی در گرایش تاریخ نویسان ایلخانی به ثبت تحولات نهاد وزارت تأثیر گذاشته است. نگرش اسلامی تاریخ نویسان میانه ایران، وزارت را به بستر مهم اندیشه ورزی اهل قلم تبدیل کرده است. رویکرد به وزارت، همراهی جریان های فکری اسلامی و ایرانی را نزد تاریخ نویسان ایرانی شریعت مدار به نمایش می گذارد. نوشتار حاضر در پی پاسخ به این سؤال است که مؤلفه های اندیشه اسلامی در رویکرد تاریخ نویسان ایلخانی به نهاد وزارت چه تأثیری داشته اند؟ دستیابی به پاسخ این پرسش با تحلیل بینش تاریخ نگاران ممکن خواهد بود. وزارت همچون ابزاری در دست پادشاه عادل دین پناه، او را به مقصودی عالی رهنمون می ساخته است. رویکردهای شریعت مدارانه به وزارت را می توان در بیان اهمیت نهاد وزارت، بیان شرایط وزارت، نقش آفرینی اعتقادی وزیران و داوری پیرامون عملکرد وزیران غیرمسلمان جستجو کرد.
۷۲.

پیامدهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جنگ جهانی دوم در فارس (1324-1318ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال دهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 127 - 142

کلیدواژه‌ها: جنگ جهانی دوم متفقین ایران فارس قشقایی تأثیرات اجتماعی و تأثیرات اقتصادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۶ تعداد دانلود : ۲۴۲
وقوع جنگ جهانی دوم (1939-1945م) باعث ایجاد شرایط ویژه ای در نقاط مختلف ایران شده بود. یکی از این مناطق ایالت فارس بود؛ نزدیکی به خلیج فارس و منابع نفت، تأثیر جنگ را بر فارس اجتناب ناپذیر می کرد. به علاوه کشمکش های سیاسی بین ایل قشقایی با حکومت مرکزی و ضعف دولت مرکزی زمینه ساز وارد آمدن خسارات عمده به این استان گردید. پژوهش حاضر در پی بررسی پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی فارس در جنگ جهانی دوم است. برهمین مبنا سؤال اصلی پژوهش ناظر بر این مسئله است که جنگ جهانی دوم و حضور متفقین چه تأثیری بر کشاورزی، حمل و نقل و بهداشت و درمان فارس گذاشت؟ این پژوهش در پی آن است تا با اتکا به اسناد ، روزنامه های محلی و منابع دست اول تأثیر حضور متفقین بر فارس در جنگ جهانی دوم را نشان دهد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که فارس طی دوران جنگ در سه بخش کشاورزی (کمبود غلات، کمبود نان مرغوب)، بهداشت (وقوع بیماری، کمبود دارو و طبیب) و حمل و نقل (عدم تأمین امنیت راه ها و قاچاق) شرایط نامساعدی را به دلیل مداخله متفقین (به خصوص انگلیسی ها) تجربه کرده است. نوشتار حاضر بر اساس روش توصیفی- تحلیلی سامان یافته است.
۷۳.

بررسی تحلیلی تأثیر عناصر ایلی بر کارکرد راه های ممسنی در محور بوشهرشیراز در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال سیزدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۵۲) 1 - 38

کلیدواژه‌ها: ممسنی محور بوشهرشیراز ایلات حکام محلی قاجاریه دولت انگلستان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۷ تعداد دانلود : ۲۶۰
در دوره قاجار (1210تا1344ق/1788تا1925م)، در میان مبادی ورودی جنوبی و بنادر ایران در کناره خلیج فارس، بوشهر جایگاه عالی و اهمیت بسیار داشت. این شهرِ بندری، مرکز مبادلات اقتصادی و ارتباطات سیاسی و فرهنگی و حتی مسائل نظامی محسوب می شد. ارتباط این مرکز مهم با شهرهای داخلی و پایتخت و مسائل پیش روی این ارتباط که از محور بوشهرشیراز انجام می شد، بر ضرورت توجه بیشتر به آن می افزود. عبور این محور مواصلاتی از نواحی زیر سلطه ایل ممسنی و تأثیرگذاری شدید ایل ممسنی بر امنیت و رونق و روانی فعالیت های این راه یا ناامنی و بی رونقی و ایجاد مشکلات متعدد، بیان کننده تأثیرپذیری کنشی و واکنشی این محور از ساختار ایلی ساکنان اطراف آن بوده است.با عنایت به اهمیت موضوع، این پژوهش با هدف بررسی اثرگذاری عناصر ایلی بر کارکردهای راه های ممسنی در محور بوشهرشیراز در دوره قاجار، قصد آن دارد به این پرسش پاسخ گوید: ایل لر ممسنی بر کارکرد راه های این منطقه در محور مهم بوشهرشیراز در دوره قاجار چه تأثیری گذاشته است؟ پژوهش به شیوه مطالعه کتابخانه ای و اسنادی و مطالعه میدانی، این موضوع را بررسی کرده است.
۷۴.

تأثیر شیوه های اِعمال قدرت شاهان صفوی بر واگرایی هویتی اقلیت ها در دوره دوم حکومت صفویه بر اساس گزارش سفرنامه ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال هشتم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۱ 79-98

کلیدواژه‌ها: صفویان اقلیت های قومی-اعتقادی سفرنامه نویسان سیاست ورزی اِعمال قدرت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۱ تعداد دانلود : ۴۹۶
سفرنامه نویسان دوره دوم حکومت صفویه روایتی از وضع اقلیت های قومی-مذهبی به دست می دهند که از ورای آن، می توان مسئله هویت و نقش آن در واگرایی این اقلیت ها از بدنه حکومت صفویه را رصد کرد. در این روایت، هم آن دسته از نیروهای اقلیت که در نتیجه سیاست های ساختاری شاه عباس وارد ایران شده بودند، و هم اقلیت های قومی-مذهبی درون ایران که در نتیجه تسلط گفتمان شیعی-ایدئولوژیک صفویه به حاشیه رانده شده بودند، از بدنه حاکمیت فاصله گرفته و سرانجام نیز، نقشی اصلی در سقوط این حکومت ایفا کرده اند. از نظر سفرنامه نویسان، غلبه بُعد ایدئولوژیک-اعتقادی حکومت صفویه، نادیده انگاشتن وجه هویتی اقلیت های قومی-مذهبی، ناکارآمدی شیوه اِعمال قدرت شاهان پس از شاه عباس، اقتدار کانون های موازی قدرت، و عواملی از این دست توان اقناع و ایجاد همگرایی با اقلیت ها را از حکومت سلب کرد و همزمان، فضا را برای ایجاد تحرکی تأثیرگذار از جانب این جریان های اقلیت در جهت تسریع روند سقوط صفویان، فراهم ساخت. نتایج این پژوهش، که با روشی توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است، نشان می دهد که از نظر سفرنامه نویسان، شیوه های اِعمال قدرت و رویکردهای ایدئولوژیک شاهان پس از شاه عباس، واگرایی اقلیت های قومی-اعتقادی را از بدنه حکومت صفویه به همراه آورد و آن را به چالشی بسیار مهم تبدیل کرد. افزون برآن، نادیده گرفتن مسئله اقلیت ها، تلاش برای احیای هویت قومی-اعتقادی را در میان این جریان های اقلیت احیا کرد و همین، سقوط صفویه را تسریع بخشید.
۷۵.

رویکردبازار اصفهان به سیاست ها و مصوبات حکومت پهلوی اول (با تکیه بر اسناد)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۵ 159-190

کلیدواژه‌ها: بازار حکومت پهلوی اول اصفهان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۷ تعداد دانلود : ۲۷۸
بازارهای ایرانی اسلامی به عنوان نهاد همبستگی شهرها در کنار ایفای وظایف اقتصادی، نقش اجتماعی بسزایی در جامعه ی شهری ایفا می کردند. رابطه ی میان تجار و صاحبان حرف به عنوان عناصر تشکیل دهنده بازار با دستگاه حاکمه رابطه ای دوسویه و دیرینه بوده است. سنگ زیر بنای این رابطه برگرفته از نیاز بازار به تأمین امنیت از سوی حکومت و نیاز حکومت به تاْمین منابع مالی خویش از بستر درآمدهای بازار بوده است. شناخت این رابطه که بنابر مقتضیات سیاسی و اقتصادی روندی متغیر را طی نموده، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در آغاز شکل گیری حکومت پهلوی، تجار که فعالیت آنان در اثر سیاست های ناکارآمد اقتصادی عصر قاجار دچار اختلال شده بود، درصدد برقراری رابطه ای نوین با حکومت تازه تأسیس برآمدند. در مقابل، سیاست گذاری های حکومت در جهت بوروکراتیک کردن ساختارش موجب شد رابطه ی بازار و حکومت در مسیری تازه قرار گرفته و دستخوش تغییراتی گردد. طرح هایی چون تدوین قوانین اقتصادی، توجه به صنایع ملی و تأمین حداقل خواسته ی تجار و فعالان اقتصادی توسط حاکمیت، منظر و دریچه ی جدیدی را در روابط بازار و حکومت پدید آورد که بر موضع گیری این طیف نسبت به حکومت تأثیر فراوان گذاشت. پژوهش حاضر می کوشد با تکیه بر اسناد و سایر منابع موجود به ریشه یابی موضع و سیاست های بازار اصفهان در برابر طرح های حکومت پهلوی اول و چگونگی رابطه ی آنان بپردازد.
۷۶.

علل تحول خوشنویسی و پیوند آن با هویت ایرانی در دوره صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی سال ۱۱ پاییز ۱۳۸۹ شماره ۳ (پیاپی ۴۳) 159 - 184
تعداد بازدید : ۲۹۵ تعداد دانلود : ۲۱۵
انواع شاخه های هنری نظیر نقاشی، معماری، تذهیب، صحافی، منبت کاری، معرق و کتاب آرایی در طی حکومت تیموریان (912-771ق.) رشد قابل توجهی داشتند. چنان که این دوره را، دوره شکوفایی هنر می نامند. یکی از این شاخه های هنر، خط و خوشنویسی است که در مقاله حاضر سعی شده با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی بر مبنای اسناد و منابع باقی مانده از دوره تیموری و همین طور منابع امروزی به آن پرداخته شود. هنر خوشنویسی نیز به واسطه حمایت و علاقمندی شاهزادگان تیموری، سرمایه گذاری اقشار بهره مند جامعه، بهره گیری از تجارب مراکز علمی هنری دوره ایلخانی، و کارکردهای متعدد اداری، فرهنگی و اجتماعی خوشنویسان و کاربردهای متنوع خوشنویسی، از لحاظ روش و رویکرد متحول شد. ضرورت یادگیری آن تبدیل به نوعی فرهنگ در جامعه تیموری گردید. یکی از دستاوردهای مهم این هنر در سده نهم ق. پیوند آن با هویت ایرانی و مؤلفه های تشکیل دهنده آن است. گسترش ادبیات منثور و منظوم فارسی طی قرون هفتم تا نهم ق. یکی از مواردی بود که ایرانیان را نیازمند خطوط مخصوص به خود می نمود. ابداع و تکامل خطوط تعلیق، شکسته تعلیق و به ویژه نستعلیق در فاصله قرن هشتم و نهم ق. و پیوند آنان با شاخصه های فرهنگی ایرانی و اسلامی نظیر شعر، زبان و ادبیات فارسی، مذهب تشیع (که از قرن دهم به عنوان یکی از مؤلفه های هویت ایرانی شناخته شد) و انواع شاخه های هنری که رویکرد ایرانی داشتند، باعث شد تا خط و خوشنویسی در این زمان جزء مؤلفه های اصلی هویت ایرانی قرار گرفته و در باروری آن نقش مهمی ایفا نماید. چگونگی و علل تحولات این هنر، بررسی نحوه ارتباط آن با هویت ایرانی و کارکردها و موقعیت خوشنویسان در نظام سیاسی و اجتماعی عصر تیموریان، از مواردی است که مقاله حاضر به دنبال دستیابی به آن است.
۷۷.

تبیین نقش محرومیت نسبی در پیوستن طبقات اجتماعی به جنبش عباسیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۲ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۵۵ (پیاپی ۱۴۵) 11 - 33

کلیدواژه‌ها: محرومیت نسبی امویان طبقات جنبش عباسیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۶ تعداد دانلود : ۱۷۸
جنبش عباسیان یکی از نقاط عطف تاریخ اسلام در قرن دوم قمری می باشد. جنبش های اجتماعی بحثی اساسی در نظریه های انقلاب اند که به سبب همین اهمیت، نظریه های مختلف کوشیده اند آنها را توضیح دهند. یکی از مهم ترین این نظریه ها، نظریه «محرومیت نسبی» می باشد. ورود اسلام به ایران و شعارهای برابری خواهانه سطح انتظارات ارزشی مردم را بالا برد. این در حالی بود که پس از مدتی، به خصوص در دوره بنی امیه سطح توانایی ارزشی مردم تغییر چندانی نکرد. بنابراین می توان محرومیت نسبی، یعنی فاصله گرفتن انتظارات ارزشی و توانایی های ارزشی را زمینه ای مهم در ایجاد سرخوردگی و نارضایتی مردم و یکی از دلایل اصلی پیوستن طبقات مختلف، به خصوص طبقات میانی و فرودست به جنبش عباسیان دانست. نگارندگان مقاله حاضر کوشیده اند با تمرکز بر جنبش عباسیان و با بهره گیری از روش تحلیل تاریخی و جامعه شناختی و همچنین بررسی محتوای آثار تاریخی، در پرتو نظریه محرومیت نسبی به بررسی زمینه ها و علل پیوستن طبقات مختلف به این جنبش بپردازند.
۷۸.

سفرنامه ها و فرآیندهای تأثیرگذار بر چگونگی اعمال قدرت در دوره ی استقرار صفویه از دوره شاه اسماعیل تا روی کار آمدن شاه عباس (996-907 ه - ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱ 298 - 323

کلیدواژه‌ها: دوره صفویه سفرنامه فرایندهای تاثیرگذار شاه اسماعیل شاه عباس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۹ تعداد دانلود : ۲۸۴
نگرش سفرنامه ها به مسئله ی اعمال قدرت در دوره ی نخست حکومت صفویه، عمده مؤلفه های مذهبی- سیاسی- اجتماعی و اقتصادی دخیل در نوع سیاست ورزی و اعمال حکومت صفویان را دربر می گرفت. عطف توجه سفرنامه نویسان به مسئله اعمال قدرت در دوره ی نخست حکومت صفویه به گونه ای است که بخشی از مهم ترین الگوها، روش ها و بن مایه های سیاست و حکومت در این دوره را شامل می شود. پژوهش حاضر درصدد ارزیابی بررسی روایت سفرنامه نویسان از مسئله اعمال قدرت در دوره نخست حکومت صفوی است و می کوشد با اتکا به داده های سفرنامه های موجود و با روش توصیفی- تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که مؤلفه های تأثیرگذار بر چگونگی اعمال قدرت سیاسی در ایران عصر صفوی (دوره ی نخست) از نگاه سفرنامه نویسان کدام ها بوده اند و تأثیر این مؤلفه ها بر این ساختار سیاسی چگونه بوده است؟بررسی ها نشان داد برای سفرنامه نویسان مذهب و نهاد دین، اقتصاد و تحولات مربوط به آن و شخص شاه و نیروهای طرفدار وی، به مثابه مهم ترین مؤلفه ها در ساختار سیاسی عصر صفوی در دوره موردبحث در اعمال قدرت همبستگی چندجانبه داشت و این مؤلفه ها و چگونگی تأثیرگذاری آنان بر مسئله اعمال قدرت، ذهن و زبان سفرنامه نویسان را به خود معطوف می ساخت.
۷۹.

تحلیل ویژگی های مؤثر بر بهبود عملکرد سازمان دعوت فاطمیان (297 -567ق)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۴ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۹۵) 141 - 172

کلیدواژه‌ها: خلافت فاطمیان اسماعیلیه سازمان دعوت تبلیغات دینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۹ تعداد دانلود : ۱۸۸
سازمان دعوت به عنوان بزرگ ترین دستگاه تبلیغاتی خلافت فاطمیان (297 567ق)، وظیفه خطیر گسترش و تبلیغ آموزه های اسماعیلی و فراهم آوردن زمینه های تسلط فاطمیان به عنوان تنها خلافت مشروع بر سرزمین های اسلامی را بر عهده داشت. این سازمان، فاطمیان را در مصاف با خلافت عباسی و جهان اهل سنت قرار می داد. این نوشتار با روش وصفی تحلیلی به تبیین ویژگی هایی از سازمان دعوت فاطمی می پردازد که در بهبود عملکرد این سازمان مؤثر بودند. نتایج این بررسی حاکی از آن است که سازمان دعوت فاطمی با برخورداری از ویژگی هایی مانند نظم و انضباط سازمانی، نظارت و کنترل سازمانی، تمرکز سازمانی، تقسیم کار و هماهنگی بین وظایف اعضای سازمان، فعالیت مستمر و فراگیر، پنهان کاری تشکیلاتی و پیروی از زنجیره فرمان توانسته بود در پیشبرد اهداف سیاسی و مذهبی خلافت فاطمی به ویژه در خارج از مرزهای آن عملکرد بهتری داشته باشد.
۸۰.

بررسی نقش آفرینی جنبش دانش آموزی در عمومی سازی مبارزات انقلاب اسلامی: مطالعه موردی دانش آموزان مقطع متوسطه شهر اصفهان (1350- 1357)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۲ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۲۵) 6 - 25

کلیدواژه‌ها: مشارکت سیاسی دانش آموزان مقطع متوسطه انقلاب اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۵ تعداد دانلود : ۲۵۵
چکیده هدف: در پژوهش حاضر نقش گروه اجتماعی نوجوانان در روند حرکتی انقلاب اسلامی بررسی شده است. پرسش اصلی این تحقیق، نقش دانش آموزان در انقلاب اسلامی است و پرسش فرعی آن میزان اثرگذاری دانش آموزان در عمومی کردن نهضت اسلامی است. روش٫ رویکرد پژوهش: بنابه ماهیت موضوع و نیاز به بررسی میدانی، شهر اصفهان به عنوان محدوده مکانی تحقیق، و مرحله نهایی نهضت (۱۳۵۰ تا ۱۳۵۷) به عنوان محدوده زمانی تحقیق انتخاب شد. پژوهش به روش کیفی و با تکیه بر اسناد موجود و به طور ویژه مصاحبه فعال (تاریخ شفاهی) انجام شده است. یافته ها و نتیجه گیری: نقش دانش آموزانِ مقطع متوسطه اصفهان در عمومی کردن انقلاب و مشارکت بخش های گوناگون مردم این شهر در مرحله نهایی نهضت، اساسی و خیلی اثرگذار بوده است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان