غلامرضا مقامی مقیم

غلامرضا مقامی مقیم

مدرک تحصیلی: استادیار دانشکده علوم زمین، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۱ مورد.
۱.

A Research on Scientific References of Geography and Ancient Iranian Geographers(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۹۲ تعداد دانلود : ۸۳
The extended breadth, brilliant historical background and powerful ancient empires lead researchers to conclude that Iran must have been powerful enough in those eras in scientific domains especially in terms of geographical knowledge. But the remaining scientific works in geographical arena isn’t considerable enough. In the present study, using the literature review method, an attempt has been made to reveal few geographical references about Iran prior to the advent of Islam. These references are books, manuscripts, inscription and epopee forms. Among the books, the Avesta, Bundahišn, Dēnkart, and Menog-i Khrad have a significant importance. Moreover, Šahrestānīhā ī Ērānšahr, The wonder and remarkability of Sagastān, History of Karkā ḏe Bēṯ Selōḵ, The Chronicle of Arbela, Parthian Stations and Movses Khorenatsi are geography books that too discuss geographical issues of ancient Iran. The letters of ancient kings such as Ardashir-e Babakan, Tansar and Artabanus to Susa citizens also contain information about geography. Some inscriptions from ancient Iran have geographic concepts such as Darius, Persepolis, Susa, Xerxes I and Shapur I. There is a lack of geographers’ name in ancient Iran same as scientific references about geography. Only two people named Isidore Charax and Movses Khorenatsi could be found who studied the Iranian geography, directly.
۲.

برآورد پتانسیل های رسوب دهی و وفرسایش حوضه آبریز رودخانه دامغان رود با استفاده از مدل هیدروفیزیکی ((CSY(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: فرسایش مدل هیدروفیزیکی پتانسیل رسوب دهی حوضه آبخیز دامغان رود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴ تعداد دانلود : ۱۷
امروزه فرسایش خاک از معضلات مهم در حوضه های آبریز، دریاچه های پشت سد، فعالیت های کشاورزی و منابع طبیعی محسوب می شود که هم ساله باعث تخریب اراضی، کاهش حاصلخیزی خاک و پر شدن مخازن سدها می گردد. به دلیل شرایط اقلیمی فرایندهای فرسایشی در کشور ایران توجه بیشتری را می طلبد زیرا در این کشور، تشکیل خاک در زمان طولانی و تخریب آن در کوتاه مدت انجام می شود. بهترین مکان برای کنترل فرسایش خاک، حوضه های آبریز می باشد. توجه به حوضه های آبریز در فرایند فرسایش به خصوص حوضه هایی که رودهای آنها به دریاچه های پشت سدها می ریزند و یا نقش مهمی در تهیه آب آشامیدنی یک شهر دارند ضروری تر است. در این تحقیق با استفاده از مدل هیدرو فیزیکی ، پتانسیل رسوب دهی حوضه دامغان رود دردامنه های جنوبی البرز در استان سمنان و شهرستان دامغان محاسبه گردید. نتایج این تحقیق نشان داد هر چند کل این حوضه از نظر فرسایش و رسوب دهی در ردیف حوضه های با فرسایش زیاد قرار می گیرد اما این شرایط در تمامی زیر حوضه های آن یکسان نیست. از این نظر زیر حوضه نمکه بیشترین و زیر حوضه دیباج کمترین درصد پتانسیل رسوبدهی را در این حوضه دارند. زیر حوضه کلاته رودبار نیز در شرایط متوسطی قرار دارد. بنابراین زیرحوضه نمکه نسبت دو زیر حوضه دیگر نسبت به فرایند های فرسایش آسیب پذیرتر بوده و باید با اجرای طرح های حفاظت از خاک و مدیریت مناسب فرایند فرسایش در این حوضه به درستی مدیریت گردد.
۳.

بررسی آثار و نشانه های تکتونیک فعال در حوضه سد بیدواز اسفراین با استفاده از شاخص های مورفوتکتونیکی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شاخص های مورفوتکتونیکی تکتونیک فعال کوه های آلاداغ سد بیدواز اسفراین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶ تعداد دانلود : ۳۵
حوضه آبریز سد بیدواز در شمال باختری شهرستان اسفراین واقع شده و از نظر زمین شناسی بخشی از پهنه ساختاری آلاداغ- بینالود محسوب می شود. جهت مدیریت منابع آب و استفاده بهینه از این منابع بر روی شاخه اصلی این رودخانه سدی احداث شده است. با آبگیری این سد مشخص گردید فرار آب از این سد بیشتر از استانداردهای موجود در این زمینه است. اقدامات بعدی جهت کاهش فرار آب از این سد نتیجه مثبتی نداشت. هرچند احداث این سد فواید زیادی برای مردم منطقه داشته، اما افزایش فرار آب سبب دلهره مردم ساکن در پایین دست آن شده است. فرار زیاد آب از این سد این فرض را در ذهن تداعی می کند که ممکن است فرار آب ناشی از فعالیت های تکتونیکی باشد. به دلیل اینکه زندگی بیش از 70 هزار نفر ازجمله مردم شهر اسفراین و چند روستای پرجمعیت ارتباط زیادی با آب دریاچه این سد دارد مطالعه فعالیت های تکتونیکی در زیر حوضه های آن ضروری است. در این تحقیق که با استفاده از شاخص های مورفوتکتونیکی و با هدف مشخص شدن فعالیت های تکتونیکی در این سد انجام شد، مشخص گردید منطقه از نظر تکتونیکی در ردیف مناطق فعال تکتونیکی قرار دارد. شواهدی چون فعالیت گسل ها، بررسی زمین لرزه های منطقه، نتایج حاصل از مطالعات شاخص های مورفوتکتونیکی و همچنین بررسی نیمرخ های ترسیمی از زیر حوضه های این رودخانه همه دلالت بر فعال بودن این حوضه از نظر تکتونیکی دارند؛ بنابراین لازم است در نحوه بهره برداری، نگهداری و مسائل فنی این سد توجه بیشتری مدنظر مدیران قرار گیرد.
۴.

نقش لیتولوژی در شکل گیری اینسلبرگ های دشت صفی آباد در شمال خاوری ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اینسلبرگ لیتولوژی سنگ های رسوبی کال گراتی دشت صفی آباد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰ تعداد دانلود : ۶۶
مورفولوژی هر منطقه با لندفرم های آن ارتباط دارد، مورفولوژی نواحی هموار با اینسلبرگ ها مرتبط است. وجود اینسلبرگ ها در نواحی بیابانی و خشک چهره خاصی به مورفولوژی این مناطق می دهد. مطالعه این لندفرم ها و عوامل موثر در شکل گیری آن ها ازنظر گردشگری، تغییرات اقلیمی، زیست محیطی و عمران منطقه ای یک ضرورت محسوب می شود. بر اساس مطالعات انجام شده عوامل و فرایندهای مختلفی در شکل گیری اینسلبرگ ها نقش دارند که نقش لیتولوژی در این زمینه برجسته تر به نظر می رسد. در این تحقیق که با روش مطالعات میدانی و کتابخانه ای انجام شده، ما با شناسایی و مطالعه 18 اینسلبرگ در دشت صفی آباد به این نتیجه رسیدیم که اینسلبرگ های این دشت، عمدتاً در سنگ های رسوبی ازجمله سنگ های آهکی، کنگلومرا و ماسه سنگ به وجود آمده اند، در بین سازندهای زمین شناسی، بیشترین و متنوع ترین اینسلبرگ های دشت صفی آباد در سازند کنگلومرای توده ای با سخت شدگی خوب (Mc) تشکیل شده اند زیرا این سازند بیشترین گسترش را در این دشت دارد اما تیپیک ترین اینسلبرگ های این دشت در سنگ آهک توده ای ضخیم لایه چرت دار (ماستریشتین) به وجود آمده اند. زیرا این سازند در مقابل فرایندهای فرسایشی مقاومت بیشتری دارد. سازندهای لار، واحد آپسین-آلبین شامل سنگ آهک اوربیتولینادار و آهک های ضخیم تا توده ای دولومیت و سازندهای دلیچای نیز نقش مهمی در شکل گیری اینسلبرگ های این دشت داشته اند. هرچند وسعت این سازندها قابل توجه نیست، اما به دلیل مقاومت زیاد در برابر فرایندهای فرسایشی سبب شکل گیری اینسلبرگ های تکامل یافته ای در این دشت شده اند
۵.

بررسی نقش آب و هوا در تغییرات ایجادشده در اینسلبرگ های دشت صفی آباد در شمال شرق ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اینسلبرگ دشت صفی آباد مورفولوژی رودخانهکال ولایت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲ تعداد دانلود : ۱۰۴
اینسلبرگ ها، اشکال ژئومورفولوژیک مناطق خشک و نیمه خشک هستند. عوامل مختلفی در شکل گیری و تغییر شکل آن ها دخالت دارند که مطالعه این عوامل برای استفاده بهینه از آن ها ضروری است. این تحقیق با روش مطالعات میدانی و کتابخانه ای و با هدف بررسی نقش آب و هوا در تغییرات ایجادشده در اینسلبرگ های دشت صفی آباد انجام شد. نتایج نشان داد، در اثر فعالیت های تکتونیکی در فاصله زمانی دونین تا میوسن ارتفاعات پشت بهرام در این دشت شکل گرفت. با شکل گیری این ارتفاعات، اسکلت اولیه اینسلبرگ های آن پایه ریزی شد و با تغییرات ایجادشده توسط آب و هوا، اینسلبرگ های این دشت به شکل کنونی درآمد. این تغییرات با توجه به آب و هوا، سازندهای زمین شناسی و موقعیت اینسلبرگ ها متفاوت است. آب و هوای نیمه خشک منطقه با ایجاد تغییر در اسکلت اولیه اینسلبرگ ها، نقش تعیین کننده ای در این زمینه داشته است. در بین عناصر آب و هوایی، بارش با ایجاد کارن های بارانی و سیلاب، دما از طریق هوازدگی و باد با ایجاد کارن های لانه زنبوری، تغییراتی را در اینسلبرگ ها به وجود آورده اند. سازند های زمین شناسی منطقه نیز چهره ای متفاوت از تغییرات به نمایش گذاشته اند. تیپیک ترین اینسلبرگ های این دشت در آهک های توده ای شمال آن مشاهده می شود؛ زیرا این سازند در مقابل تأثیرات آب و هوایی بیشترین مقاومت را دارد؛ درحالی که اینسلبرگ های شکل گرفته در کنگلومرای های جنوب به دلیل مقاومت کمتر، بیشتر درمعرض این تغییرات قرار گرفته و شکل ظاهری آن ها فاصله زیادی از اینسلبرگ های تیپیک گرفته اند. از نظر موقعیت نیز اینسلبرگ های دامنه های نسار (پشت به آفتاب)، تغییرات کمتری داشته اند و اینسلبرگ های جنوبی این ارتفاعات به دلیل واقع شدن در دامنه های بر آفتاب (آفتاب گیر) تغییرات بیشتری را متحمل شده اند.  
۶.

مطالعه تأثیرات دیاپریسم نمکی در ژئومورفولوژی شمال شرقی شهرستان شاهرود(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: دیاپریسم نمکی گسل جیلان فراشیان تاقدیس جیلان کارست های نمکی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۰ تعداد دانلود : ۹۷
دیاپریسم نمکی فرآیندی است که در طی آن یک لایه از کانی های تبخیری به درون لایه های فوقانی نفوذ نموده سبب شکل گیری ناهمواری های ویژه ای می شوند. مطالعه این ناهمواری ها به دلیل وجود منابع نفتی، استقرار سکونت گاههای انسانی و عبور راههای ارتباطی ضروری است. منطقه موردمطالعه که در شرق شهرستان شاهرود قرار دارد یکی از مناطقی است که تحت تأثیر دیاپریسم نمکی، ناهمواری های ویژه ای در آن ایجادشده که سن تقریبی آن ها به دوره میوسن می رسد. علاوه بر دیاپریسم نمکی وجود گسل احتمالی جیلان- فراشیان در شمال و طاقدیس جیلان در مرکز سبب شکستگی هایی شده که نمک از طریق آن ها به لایه های بالایی نفوذ و سبب شکل گیری ناهمواری های نمکی شده است؛ همچنین تأثیر فرایند انحلال نقش مهمی در شکل گیری کارست های نمکی در منطقه داشته که برای نخستین بار در مطالعه گنبدهای نمکی به آن توجه شد. در این پژوهش که باهدف مشخص شدن تأثیر دیاپرهای نمکی در مورفولوژی منطقه موردمطالعه و با  استفاده از روش مطالعات میدانی و سنجش از دور تأثیر دیاپریسم نمکی روی مورفولوژی منطقه مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد دیاپریسم نمکی با ایجاد گنبدهای نمکی، درز و شکستگی، چین های ثانویه، کارست های نمکی، دره ها، پلیگون ها، یخچال ها، چشمه ها و اشکال گل کلمی توپوگرافی خاصی را در منطقه سبب شده و با ایجاد مورفولوژی ویژه ای  این منطقه را از بیابان های مجاور خود متمایز نموده است. به دلیل عبور راه آهن تهران مشهد از منطقه مورد مطالعه و جلوگیری ازخطرات احتمالی سازندهای نمکی برای این خط آهن پیشنهاد می شود مطالعات تکمیلی در این زمینه انجام شود.
۷.

بررسی تأثیرات مثبت انسان در تغییرات سطح آب های زیرزمینی دشت صفی آباد شهرستان اسفراین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: دشت صفی آباد سفره های آب زیرزمینی کنتورهای هوشمند افت سطح ایستابی اضافه برداشت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶ تعداد دانلود : ۱۹
مقاله ی دشت صفی آباد یکی از دشت های شمالی کویر مرکزی ایران است که به دلیل قرار گرفتن در منطقه ی خشک استفاده از آب های زیرزمینی در آن رایج است. از زمان انجام مطالعات ژئوفیزیکی در سال 1368سطح آب های زیرزمینی این دشت در حال کاهش است که این امر مشکلاتی چون شورشدن آب چاه ها، افزایش هزینه های پمپاژ و خشک شدن قنات ها را به دنبال داشته است. کشاورزان این دشت با اقداماتی نظیر ایجاد کانال های بتنی و لوله کشی مسیر انتقال آب، استفاده از شیوه های نوین آبیاری، تغییر نوع کشت، اقدامات فرهنگی و نصب کنتورهای هوشمند سعی نمودند سطح برداشت از آب های زیرزمینی در این دشت را کنترل نمایند. این تحقیق به شیوه ی میدانی و کتابخانه ای و با هدف مشخص شدن تأثیر اقدامات انسانی در کنترل آب های زیرزمینی به منظور مدیریت منابع آب در این دشت انجام شد. نتایج به دست آمده نشان داد در بین اقدامات انسانی فقط نصب کنتورهای هوشمند از برداشت بی رویه ی آب جلوگیری نموده و شیب کاهش سطح آب های زیرزمینی تا حدودی آن را تعدیل کرده است. بقیه ی اقدامات انسانی هرچند سبب صرفه جویی در مصرف آب شده اما به دلیل افزایش سطح زیر کشت و ادامه ی برداشت های بی رویه از آب های زیرزمینی تأثیرات مثبت قابل توجه ی در این زمینه نداشته است. همچنین در بین اقدامات انسانی اقدامات فرهنگی قابل توجه ی انجام نشده و به نظر می رسد علت اصلی به نتیجه نرسیدن سایر اقدامات توجه کمتر به مسائل فرهنگی باشد.
۸.

پهنه بندی آگروکلیمای کشت زعفران در استان خراسان شمالی: رهیافتی برای تغییر الگوی کشت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: پهنه بندی کشت زعفران AHP استان خراسان شمالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۹ تعداد دانلود : ۴۸۴
مشکلات مربوط به تغییر دما، شوری خاک و افت شدید سطح سفره های آب زیرزمینی از یک سو و خشکسالی های اخیر توأم با مسائل عدیده باعث شده مصرف آب در بخش کشاورزی با اصلاح الگوی کشت کاهش یافته و محصولات سازگار با نیاز آبی کم و منطبق با آب و هوایی جایگزین محصولات فعلی شود. این پژوهش به منظور مکانیابی مناطق مستعد کشت و با در نظر گرفتن نیازهای اکولوژیک زعفران مبتنی بر روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شده و در محیط نرم افزار ARC/GIS10.3 مدل سازی و سپس تحلیل فضایی اطّلاعات صورت گرفت. پارامترها و داده های مورد استفاده شامل اطّلاعات مربوط به زمین و خاک و داده های اقلیمی با طول دوره آماری مشترک30 ساله (1394-1364) از ایستگاههای سینوپتیک و کلیماتولوژی مناطق مختلف استان و همچنین از 4 ایستگاه سینوپتیک استان های مجاور استخراج شدند سپس بر اساس اهمیت هر پارامتر با استفاده از مدل AHP به وزن دهی معیارها در سطح منطقه مورد مطالعه پرداخته شد. برای تحلیل فضایی، اطّلاعات به نرم افزار Expert choice وارد و خوشه بندی، ارزش گذاری معیارها و تلفیق اطّلاعات و در نهایت لایه نهایی تولید گردید.نتایج نشان داد 47.1 درصد از اراضی استان خراسان شمالی برای کاشت زعفران در کلاسهای کاملاً مناسب و نسبتاً مناسب، 35.99 درصد اراضی دارای تناسب بحرانی و 16.89 درصد اراضی در کلاس نامناسب قرار گرفتند.دشت های کاملاً مناسب کاشت محصول زعفران شامل دشت های جاجرم،اسفراین،گراتی،صفی آباد و پسکرانه های فاروج و شیروان و در کلاس های نامناسب دشت های بجنورد، مانه و سملقان، راز و جرگلان و پسکرانه های فاروج، شیروان و اسفراین قرار دارند.
۹.

نقش عوامل هیدرودینامیک در پیدایش و تحول پدیده های کارستی (کوه اشکوت، محمودآباد، شمال غرب ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: انحلال پدیده های زمین ساخت زمین ریخت کارستی عوامل هیدرودینامیک کوه اشکوت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۸ تعداد دانلود : ۱۰۷۸
عوامل هیدرودینامیک، زمین ریخت های کارستی گوناگونی را بر روی کوه اشکوت در شمال غرب ایران پدید آورده اند. با اینکه پدیده های کارستی در مسیر درزها، شکستگی ها و گسل ها پدید آمده و گسترش یافته اند، امّا انرژی جنبشی آبهای روان اهمیت بیشتری در پیدایش آنها دارد. در پژوهش حاضر تلاش بر این است تا زمین ریخت های کارستی ناشی از عوامل هیدرودینامیک را در این کوه شناسایی، دسته بندی و بررسی کنیم. روش کار در این پژوهش بیشتر روی بررسی های میدانی برای شناسایی زمین ریخت های کارستی، ویژگی های سنگ شناسی و برداشت داده های مورفومتریک آنها استوار می باشد. پدیده هایی مانند گریک، راهرو انحلالی، راهرو لایه بندی انحلالی و خیابان کارستی در بستر شکستگی های زمین ساختی و ناشی از نیروی هیدرودینامیک آبهای روان پدید آمده ا ند. برخی از زمین ریخت های کارستی کمیاب مانند لوله انحلالی و چاه عمودی در اثر نیروی دینامیک آبهای فرورو و بر روی آهک های بوجود آمده اند. در این کوه دو نمونه از لوله های انحلالی بنام لوله انحلالی زانویی و لوله انحلالی سیفون مانند شناسایی شده است. غارها، آبگذرهای کارستی، پل های آهکی و تونل های سرشتی از دیگر زمین ریخت های کارستی هستند که جریان آبهای زیرزمینی آنها را پدید آورده است. بررسی های اقلیمی نشان می دهد شرایط حال حاضر جهت شکل گیری بسیاری از پدیده های کارستی کوه اشکوت مناسب نیست بنابراین می توان سن زمین ریخت های کارستی این کوه را به دوره پلیستوسن نسبت داد.
۱۰.

بررسی تأثیر گسل ها در ریخت شناسی حوضه آبریز در پرچین در شمال شرق ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حوضه آبریز درپر چین شاخص های مورفوتکتونیکی گسل ها مورفولوژی حوضه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶ تعداد دانلود : ۱۲۱
حوضه آبریز درپرچین ، یکی از زیر حوضه های رودخانه بیدواز در شمال شرقی ایران است که ریخت ظاهری، پرتگاه های گسلی و واریزه های موجود در آن نشان دهنده تأثیر ساختارهای تکتونیکی از جمله گسل ها در آن می باشد. به دلیل مجاورت با مناطق مسکونی ، نزدیکی به سد بیدواز اسفراین و آمایش حوضه ای اطلاع از تأثیر گسل ها در این حوضه، یک ضرورت محسوب می شود. به همین منظور با استفاده از شاخص های مورفوتکتونیکی مرتبط با موضوع یعنی ، نیمرخ طولی و لگاریتمی، شاخص های vf، AF، s و ضریب گراویلیوس تأثیر گسل ها در این حوضه بررسی شد. مقایسه نیمرخ طولی و لگاریتمی نشان داد در بیشتر قسمت های این حوضه نیمرخ طولی بالاتر از نیمرخ لگاریتمی قرار می گیرد که نشانه عدم تعادل می باشد که این عدم تعادل با جهت، حرکت و فعالیّت گسل ها ارتباط نزدیکی دارد. شاخص vf در 19 ایستگاه اندازه گیری و متوسط آن عدد 0.7859 حاصل شد بنابراین، بر اساس این شاخص گسل های این حوضه فعال ودر اثر فعالیّت آنها دره های آن تنگ و ریخت ظاهری آنها v شکل شده است. بررسی نتایج شاخص AF نشان داد فشار وارده از سوی گسل ها سبب فشردگی قسمت راست این حوضه شده است. همچنین نتایج ضریب گراولیوس مشخص نمود این حوضه با تأثیر پذیری از گسل ها در جهت شمال غربی- جنوب شرقی کشیدگی پیدا نموده است. مطالعات پیمایشی مشخص نمود آندسته از گسل های این حوضه که عمود بر مسیر دره ها کشیده شده اند اشکال متنوع کارستی مانند کارن ها، دولین و دره های کارستی را در این حوضه بوجود آورده اند.
۱۱.

بررسی تأثیرات دیاپیریسم نمکی شرق شهرستان شاهرود، در خط آهن شاهرود- مشهد(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۴ تعداد دانلود : ۲۵۸
دیاپیریسم نمکی فرآیندی است که در طی آن یک لایه از کانی های تبخیری به درون لایه های فوقانی نفوذ نموده سبب شکل گیری ناهمواری های ویژه ای می شود. این ناهمواری ها به دلیل وجود منابع نفتی، استقرار سکونت گاه های انسانی و عبور راه های ارتباطی اهمیت زیادی دارند. منطقه موردمطالعه که در شرق شهرستان شاهرود قرار دارد، یکی از مناطقی است که تحت تأثیر دیاپیریسم نمکی، ناهمواری های ویژه ای چون گنبدهای نمکی، درز و شکستگی، چین های ثانویه، کارست های نمکی، دره ها، پلیگون ها، یخچال ها، چشمه ها، اشکال گل کلمی و مخروط های نمکی در آن شکل گرفته است. دیاپیریسم نمکی از طریق تأثیرگذاری در شبکه حمل ونقل و به خصوص شبکه ریلی می تواند سبب مشکلات و حوادث جبران ناپذیر گردد. در این مقاله با استفاده از روش های میدانی و داده های سنجش ازدور تأثیر دیاپیریسم نمکی روی خط آهن شاهرود – مشهد حدفاصل ایستگاه شاهرود- بکران مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد خط آهن مشهد – شاهرود در محدوده شاهرود به بکران در معرض شدید مخاطرات ناشی از دیاپیریسم نمکی ازجمله ریزش سینک هول های نمکی، یخچال های نمکی، رودخانه های نمکی و پونورهای نمکی قرار دارد. همچنین بر اساس نتایج حاصل از مطالعات کمی که به روش INH انجام شد، فروچاله ها و چاه های نمکی از گروه کارست های نمکی به ترتیب با ضرایب 37/1 و 50/1 دارای تأثیرات شدید، پونور ها و رودخانه های نمکی به ترتیب با 62/1 و 75/1 در ردیف خطرات با تأثیرگذاری زیاد، یخچال ها، پولیگون ها، گنبدهای نمکی و اشکال تبخیری هر یک با 2، طاقدیس جیلان و مخروط های نمکی با 42/2 دره ها و چشمه های نمکی با 14/2 دارای تأثیرگذاری متوسط و کلوت های نمکی با 57/2 کمترین تأثیرات را روی راه آهن شاهرود- مشهد دارند.
۱۲.

مدل سازی مؤلفه های بیلان آب در حوضه های آبریز جنگلی مطالعه موردی: حوضه معرف کسیلیان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: پتانسیل سیل خیزی دریای مازندران کاربری اراضی مدل BROOK90 مدل بارش - رواناب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۳ تعداد دانلود : ۴۳۶
حوضه های کوچک جنگلی که عمدتاً سرشاخه های بیشتر رودخانه ها در حوضه آبریز دریای مازندران هستند، فاقد داده های ثبت شده طولانی مدت است؛ بنابراین مدل های ساختار فیزیکی ابزاری مناسب جهت مطالعه آن ها محسوب می شوند. در این تحقیق با استفاده از مدل بارش-رواناب BROOK90 شبیه سازی مؤلفه های بیلان آب و بررسی تأثیر شرایط هیدروژئولوژی و مورفولوژی بر آن در حوضه معرف کسیلیان انجام شد. یک دوره 20 ساله از داده های هیدروکلیماتولوژی برای اجرای مدل آماده گردید. واسنجی مدل با داده های مربوط به دوره آماری (۱۹۹3-۱۹۹2) و اعتبارسنجی آن با داده های سال های 2004 تا 2006 انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل حساسیت پارامترهای مدل مؤید آن است که خصوصیات زمین شناسی، هیدروژئولوژی و کاربری اراضی نقش مهمی در مؤلفه های بیلان آب این حوضه دارند. نتایج مدل نشان می دهد که حدود %76 بارش تبدیل به تبخیر و تعرق و مقدار %24 آن تبدیل به رواناب شده است. از مؤلفه های رواناب، جریان پایه %67/44 از کل رواناب و جریان سطحی و جریان میان بر به ترتیب %32/38 و %99/16 بقیه آن را تشکیل داده اند. افزایش پوشش جنگلی سبب کاهش در میزان کل تبخیر و کاهش درمجموع مؤلفه های رواناب شده؛ نقش مهمی در کاهش پتانسیل سیل خیزی و افزایش میزان ذخایر آب زیرزمینی حوضه معرف کسیلیان خواهد داشت.
۱۳.

بررسی عوامل مؤثردر شکل گیری و گسترش کارست های حوضه ی آبریز در پرچین درشمال شرق ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: هیدرولوژی لیتولوژی اشکال کارستی حوضه ی آبریز درپرچین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸۲ تعداد دانلود : ۳۲۷
مناطقی از زمین که توسط سازندهای آهکی پوشیده و توسط جریان های آبی انحلال یافته اند، مناطق کارستی نامیده می شوند. به دلیل اینکه اشکال کارستی نقش مهمی در منابع آب،گردشگری و فعالیّت های عمرانی دارند مطالعه ی آنها یک ضرورت محسوب می شود. حوضه ی آبریز درپرچین، یکی از زیرحوضه های رودخانه ی بیدواز در شمال شرقی ایران است که به دلیل سازندهای آهکی اشکال متنوع کارستی در آن شکل گرفته است. در این مقاله سعی بر این است تا عوامل مؤثر در کارست زایی این حوضه مطالعه و شناسایی شوند تا در فعالیّت های عمرانی و آمایش حوضه ای این عوامل تحت کنترل باشند. جهت رسیدن به این هدف، پس از مرزبندی این حوضه، با استفاده از روش های کتابخانه ای، مطالعات میدانی، نقشه های توپوگرافی، نقشه های زمین شناسی و تصاویر ماهواره ای کارست های این حوضه شناسایی و مورد مطالعه قرار گرفت. مطالعات اولیه این فرض را در ذهن تداعی نمود که در شکل گیری کارست های این حوضه  عواملی چون لیتولوژی، هیدرولوژی، فعالیّت های تکتونیکی و آب و هوا نقش بیشتری داشته اند. پس از بررسی این عوامل مشخص گردید لیتولو ژی از طریق انحلال، تخلخل، شکستگی و نوع پوشش سنگ ها در شکل گیری اشکال این حوضه مؤثر بوده است. از نظر هیدرولوژی، توان بالای انحلال آب این حوضه و عدم انطباق شاخه های فرعی آن با ساختمان زمین شناسی  نقش خود را در این زمینه ایفا نموده است. همچنین رتبه بندی این حوضه مشخص نمود بیشترین و متنوع ترین اشکال کارستی این حوضه در رتبه های بالای آن شکل گرفته اند. از نظر تکتونیکی سه طرف این حوضه توسط گسل ها احاطه شده، گسل همه گجی در شمال و گسل اردغان در جنوب این حوضه با فعالیّت خود فرایند شکل گیری کارن های شیاری و چکشی را در این حوضه  تسهیل نموده  است. همچنین نیروی وارده ازسوی گسل ها، سنگ ها را   تخریب و با نفوذ آب مقدمات انحلال آنها را فراهم نموده و اشکال کارستی را به وجود آورده است. ازنظر تأثیرات آب و هوایی مشخص شد در بین عناصر آب و هوایی دما و بارش نقش مهمتری در این زمینه داشته اند. دما از طریق انواع هوازدگی و بارش از طریق تأثیر در شکل گیری کارن های لانه ی زنبوری و کارن های بارانی و پوشش گیاهی نقش خود را در این زمینه ایفا نموده است.
۱۴.

بررسی تأثیر زمین لرزه گُشت بر سامانه گسلی سراوان با استفاده از مدل انتقال تنش کولمب(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۵ تعداد دانلود : ۳۰۷
زمین لرزه گُشت در 27 فروردین 1392 مناطقی از جنوب شرق ایران، جنوب افغانستان و غرب پاکستان را لرزاند. با توجه به انطباق کانون سطحی این زمین لرزه با منطقه ای کم جمعیت، میزان خسارات جانی و مالی آن بسیار اندک بود. بااین وجود به دلیل قدرت زیاد (7/7 ریشتر) و عمق کانونی ژرف این زمین لرزه در برخی از سرزمین های دور مانند هند و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس حس شده است. نکته قابل توجه، وقوع این زمین لرزه در زیرسامانه گسلی سراوان و امکان تأثیرپذیری آن از رخداد مذکور است. در این تحقیق، میزان این تأثیرپذیری موردبررسی قرارگرفته است. ازاین رو تغییرات تنش هم لرزه ای ناشی از زمین لرزه مذکور به روش مدل انتقال تنش کولمب محاسبه شد. نتایج به دست آمده مؤید تأثیرپذیری سامانه گسلی سراوان از زمین لرزه موردنظر بوده است. درعین حال پراکنش فعالیت های پس لرزه ای در نواحی افزایش تنش هم لرزه ای، بیانگر اعتبار روش مورداستفاده برای ارزیابی و شناسایی مناطق پرخطر لرزه ای است. با توجه به شرایط خاص مناطق آسیب دیده از زمین لرزه اصلی (به ویژه ساختمان های سست شده در اثر آن)، فعالیت های پس لرزه ای به مراتب می توانند مخرّب تر از زمین لرزه اصلی باشند. لذا تشخیص مناطق پرخطر فعالیت های پس لرزه ای می تواند نقش بسزایی در کاهش و کنترل صدمات ناشی از آن ها داشته باشد.
۱۵.

ارائه مدل ترکیبی نوین به منظور افزایش دقت تهیه نقشه های حساسیت زمین لغزش با تأکید بر مدل رگرسیون وزنی جغرافیایی (GWR) (مطالعه موردی: حوضه دزعلیا، استان اصفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زمین لغزش نسبت فراوانی اعتبار سنجی مدل رگرسیون وزنی جغرافیایی حوضه دزعلیا روش ماشین بردار پشتیبان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی جغرافیا فنون جغرافیایی روش های کمی در جغرافیا
  2. حوزه‌های تخصصی جغرافیا رشته های جغرافیای عمومی ارزیابی مخاطرات طبیعی
تعداد بازدید : ۷۲۶ تعداد دانلود : ۵۳۲
در این پژوهش یک مدل ترکیبی نوین به منظور افزایش دقت تهیه نقشه حساسیت زمین لغزش در حوضه دزعلیا، استان اصفهان که یک منطقه حساس نسبت به زمین لغزش می باشد ارائه شده است. بدین منظور در ابتدا با استفاده از مطالعه ادبیات تحقیق، تفسیر عکس های هوایی و خصوصیات منطقه مطالعاتی ۲۳ فاکتور مؤثر در زمین لغزش شامل فاکتورهای ژئومورفولوژیکی، زمین شناختی، هیدرولوژیکی و محیطی انتخاب گردید، سپس با استفاده از مدل AHP به غربالگری پارامترها پرداخته شد و تعداد ۱۲ پارامتر به منظور اجرای مدل انتخاب گردید. با توجه به این که میزان تأثیر پارامترها در زمین لغزش در بخش های مختلف یک حوضه یکسان نمی باشد به منظور رفع این مشکل از مدل رگرسیون وزنی جغرافیایی به منظور قطعه بندی حوضه موردمطالعه استفاده گردید و حوضه با استفاده از ۳ پارامتر لیتولوژی، TPI و انحنای سطح به ۲۵ قطعه تقسیم گردید و سپس مدل SVM-FR برای هر یک از قطعه ها اجرا گردید و درنهایت از تلفیق قطعه ها، نقشه نهایی پهنه بندی حساسیت زمین لغزش حاصل گردید. از ۸۴ زمین لغزش موجود در منطقه ۷۰ درصد (۵۹ زمین لغزش) به منظور اجرای مدل و ۳۰ درصد (۲۵ زمین لغزش) به منظور صحت سنجی مورداستفاده قرار گرفت. به منظور بررسی دقت و صحت مدل، به مقایسه مدل با مدل های SVM-FR و FR با استفاده از منحنی ROC پرداخته شد و نتایج نشان داد مدل ترکیبی دارای دقت پیش بینی بالاتری (۸۵۱/۰) نسبت به مدل SVM-FR (۷۴۲/۰) و مدل FR (۷۱۴/۰) می باشد. بر اساس نتایج حاصل از مدل ترکیبی ۵۱/۳۴۵۰ هکتار (۷۴/۲۰ درصد) از منطقه مطالعاتی در رده خطر زیاد و ۹۴/۴۴۱ هکتار (۶۶/۲ درصد) در رده خطر خیلی زیاد قرار دارد. با توجه به تأثیر شگرف مدل GWR در بالا بردن دقت نقشه های حساسیت زمین لغزش، استفاده از آن در پژوهش های مربوط به زمین لغزش توصیه می گردد.
۱۶.

تأثیر فعالیّت های تکتونیکی در ریخت شناسی حوضه ی آبریز رودخانه ی روئین در شمال شرق ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حوضه ی آبریز روئین شاخص های مورفوتکتونیک ریخت شناسی حوضه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۲ تعداد دانلود : ۵۰۸
حوضه ی آبریز روئین، یکی از زیرحوضه های رودخانه ی کالشور، واقع در دامنه های جنوبی کوه های آلاداغ است، که در شمال شرقی ایران قرار دارد. فعالیّت های تکتونیکی این حوضه، در آخرین فاز کوه زایی لارامید آغاز شده و همچنان ادامه دارد. این فعالیّت ها، علاوه بر وقوع مخاطرات طبیعی، تأثیرات زیادی در ویژگی های مختلف این حوضه داشته است. اطلاع از فعالیّت های تکتونیکی این حوضه، به دلیل مجاورت و تأثیرگذاری آن در شهر بجنورد (مرکز استان خراسان شمالی) و برنامه ریزهای آمایش رودخانه ای، یک ضرورت محسوب می شود. جهت بررسی این فعالیّت ها از شاخص های مورفوتکتونیکی مرتبط با ژئومورفولوژی، یعنی مقایسه ی نیمرخ طولی و لگاریتمی، شاخص پهنای کف دره نسبت به ارتفاع آن (vf)، شاخص تضاریس جبهه کوهستان(smf)، شاخص سینوسی رودخانه (s) و شاخص ارزیابی فعالیّت های زمین ساختی (lat) استفاده گردیده ونتایج حاصل از بررسی این شاخص ها و تأثیر چین خوردگی ها نشان داده است که این حوضه در معرض فعالیّت های شدید تکتونیکی قرارداشته و این فعالیّت ها باعث شده است که در این حوضه، نیمرخ طولی رودخانه ها نامنظم، دره ها عمیق و کم عرض، شکل حوضه کشیده و مسیر رودخانه ها و جبهه ی کوهستان پیچ و خم کمتری داشته باشد. همچنین جمع بندی این مطالعات نشان داد که فعالیّت های تکتونیکی در محل اتصال سه شاخه ی این رود، یعنی منطقه دومن نیم، به اوج خود رسیده و حاصل آن به صورت تنگه ای کم عرض، صخره های پرشیب و پدیده ی انحراف رودخانه ای جلوه ی خاصی به توپوگرافی این قسمت حوضه داده است.
۱۷.

طبقه بندی اشکال کارستی حوضه درپرچین براساس مدل های سویچ، والتهام، هراک و کماتینا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: کارن دولین اشکال کارستی درپرچین دره های کارستی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۲۰ تعداد دانلود : ۳۷۸
اهداف: این تحقیق با هدف شناسایی و طبقه بندی اشکال کارستی حوضه درپرچین به منظور شناسایی بهتر و دقیق تر کارست های این حوضه انجام می شود و نقش مهمی در پروژه های آمایش سرزمین در مناطق کارستی خواهد داشت. روش: پس از مرزبندی حوضه مورد مطالعه و شناسایی اشکال کارستی آن، از روش های طبقه بندی چویجیک، والتهام، کماتینا و هراک جهت طبقه بندی اشکال کارستی این حوضه استفاده شد. یافته ها: مطالعه کارست های این حوضه نشان داد اشکال کارستی آن از تنوع بالایی برخوردار بوده و انواع کارن ها، دولین ها دره های کارستی، غارها، اووالاها، پنجره های کارستی، چاه های مکنده، پونورها و چشمه های کارستی را شامل می شوند. نتایج: مطالعه اشکال کارستی حوضه درپرچین مشخص نمود براساس طبقه بندی سویچ این اشکال در ردیف کارست های انتقالی، براساس طبقه بندی والتهام و فوکس در ردیف کارست های جوان، براساس طبقه بندی کماتینا در ردیف کارست های مسطح و ناودیسی و براساس طبقه بندی هراک در ردیف کارست های کوهزایی قرار می گیرند.
۱۸.

بررسی تاثیرات آب و هوای عصر حاضر درمخروط افکنه های دامنه های جنوبی آلاداغ در شمال شرق ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آب و هوا مخروط افکنه دامنه های جنوبی آلاداغ کانال میانی مخروط افکنه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹ تعداد دانلود : ۱۲۲
مطالعه مخروط افکنه ها، به دلیل نقش مهمی که در زندگی ما دارند یک ضرورت محسوب می شود. دامنه های جنوبی کوههای آلاداغ در شمال شرقی ایران از مناطقی است که مخروط افکنه های قابل توجهی در آن شکل گرفته است. این مخروط افکنه ها از آغاز شکل گیری تحت تاثیر عواملی قراردارند که از مهمترین آنها می توان به آب و هوا اشاره نمود. جهت مطالعه ی تاثیرات این عامل روی مخروط افکنه ها ، تعداد 29 مخروط افکنه همراه با حوضه آبریز آنها مشخص و مرز بندی و با روش های میدانی و نرم افزار های GIS ویژگی های آنها اندازه گیری شد. باتوجه به موضوع پژوهش لازم بود که عناصر آب و هوایی نیز اندازه گیری شود. بدین منظور آمار 35 ساله ی ایستگاه های هواشناسی منطقه، مورد استفاده قرار گرفت. با تکمیل شدن مطالعات مشخص شد در بین عناصر آب و هوایی دما و بارش بیشترین تاثیرات را روی مخروط افکنه ها داشته است. دما با تاثیر گذاری در انواع هوازدگی و در نتیجه در تهیه رسوب، تاثیرات خود را روی مخروط افکنه ها اعمال نموده است بارش نیز با ایجاد سیلاب، جریانات مختلف سطحی و عمقی، تاثیر در فعالیت های انسانی، حرکات دامنه ای و انواع هوازدگی در بسیاری از ویژگی های مخروط افکنه ها تاثیرات زیادی داشته است. جهت تکمیل این پژوهش روش های تجربی و کمی نیز مورد استفاده قرار گرفت. بدین منظور بسیاری ازویژگی های مخروط افکنه ها و عناصر آب و هوایی اندازه گیری و مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت، خروجی آن نشان داد رابطه نزدیکی بین عناصر آب وهوایی و برخی از ویژگی های مخروط افکنه های منطقه وجود دارد که در این میان رابطه بین بارش و عمق کانال میانی مخروط افکنه ها نمود بیشتری داشت.
۱۹.

نقش فعالیت های تکتونیکی در شکل گیری و گسترش مخروط افکنه های دامنه های جنوبی آلاداغ(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مخروط افکنه فعالیّت های تکتونیکی جبهه کوهستان دامنه های جنوبی آلاداغ اشکال ژئومورفولوژیکی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۰۵ تعداد دانلود : ۱۱۳۰
مخروط افکنه ها از جمله اشکال ژئومورفولوژیکی می باشند که در اثر عوامل گوناگونی در ارتفاعات آلاداغ مخصوصا در دامنه های جنوبی آن شکل گرفته اند. در شکل گیری و گسترش این مخروط افکنه ها عواملی دخالت دارند که در گذشته سبب شکل گیری و در شرایط کنونی سبب گسترش آنها شده اند. یکی از عوامل مهمی که نقش تعیین کننده ای در شکل گیری و گسترش مخروط افکنه های منطقه داشته است، فعالیت های تکتونیک می باشد. تاثیرات این فعالیت ها در شکل گیری و گسترش مخروط افکنه های منطقه از دو نظر قابل بررسی می باشد یکی از نظر تاثیرات مثبت که سبب جایگزینی، شکل گیری و گسترش مخروط افکنه ها شده و دیگری از نظر پیامدهای منفی است که سبب تکه تکه شدن و محدود شدن این اشکال شده است. در کل تاثیر فعالیت های تکتونیک در شکل گیری و گسترش مخروط افکنه های دامنه های جنوبی آلاداغ از جهات شکل گیری، جایگزینی، شکل، وسعت، گسترش، ضخامت رسوبات و تکه تکه شدن مخروط افکنه ها قابل بررسی می باشد

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان