زهرا ذاکری

مبحث «مقتضای حال» همواره به عنوان یکی از مباحث بنیادین علم بلاغت مطرح بوده است. این موضوع، چهار مؤلفه اصلی دارد که شامل: «مقتضای متکلم»، «مقتضای مخاطب»، «مقتضای کلام» و «مقتضای موقعیت های کلام» می شود. تمرکز این پژوهش بر بخش «مقتضای مخاطب» خواهد بود. مقتضای مخاطب به معنای رعایت تناسب کلام با دریافت کننده آن است. بی تردید شناخت مخاطب، مقدمه رعایت این تناسب است. بر این اساس هر قدر معیارهای مخاطب شناسی دقیق تر و کامل تر باشند، رعایت مقتضای مخاطب صحیح تر انجام می شود. مخاطب شناسی در کتب بلاغی، محدود به علم و توجه مخاطب است. تقسیم مخاطب به خالی الذهن، مردد و منکر مؤید این مطلب است، اما ویژگی های مخاطب در علم و توجه خلاصه نمی شود، بلکه عناصر دیگری در ساختار ادراکی و رفتاری انسان وجود دارد که هر کدام متکلم را به انتخاب شیوه ای خاص در سخن گفتن سوق می دهد. از آنجایی که این پژوهش، قرآنی است، معرفت نفسی ضروری نمود که با انسان شناسی وحیانی سازگار باشد. به همین منظور انسان شناسی صدرایی که تا حد زیادی برگرفته از قرآن و احادیث است، برای این امر انتخاب شد. بدین ترتیب ابتدا انسان شناسی صدرایی تبیین و مؤلفه های ساختار وجودی انسان در دو ساحت ادراکی و رفتاری ذکر شد، سپس بر اساس منطوق و مفهوم هر مؤلفه، ارتباط آن مؤلفه از ساختار انسان با ساختار زبانی متناسب با آن بیان گردید و در بخش نهایی، آیات مورد نظر بر اساس این ساختار متناظر تحلیل شدند. نقطه تمرکز بحث، نمود مخاطب شناسی زبانی در خطاب های قرآنی حضرت موسی(ع) بر اساس انسان شناسی در نظام فلسفی صدرایی است.

زنان در جایگاهِ نیمی از جامعه ی بشری ، همواره نقش سرنوشت سازی در تحولات سیاسی - اجتماعی داشته اند ؛ اما نقش زنان در فرایند انقلاب اسلامی، همانند حکایت انقلاب از نوع و جنس دیگری است. زنان مسلمان با گزینش فرهنگ غنی اسلامی در مقابل فرهنگ غربی، پایه گذار جنبشی نوین در عصر انحطاط اخلاقی شدند. بررسی ها حاکی از آن است که زنان با پذیرش اسلام سیاسی، به عناصر انقلابی و مبارزاتی تبدیل شدند. مردان بزرگی که در سال های سیاه خفقان، در تدارک انقلاب بزرگ بودند، یقیناً بدون همراهی زنانشان، توانایی به انجام رساندن آن امور را نداشتند. در سال های۵۶ و۵۷ که زمان اوج گیری انقلاب اسلامی بود، حضور زنان انقلابی با ظاهر کاملا اسلامی، بیش از هر چیز توجه ناظران سیاسی را به خود جلب می کرد. با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، تحولات عمیق و بنیادین در عرصه های مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور به وجود آمد که یکی از آن ها حضور فعال زنان در انقلاب و بالا رفتن منزلت زن در ایفای نقش سیاسی و مشارکت آنان در همه امور کشور و افزایش چشمگیر تعداد دختران دانش آموز و دانشجو و زنان معلم و استاد و مشاغل در سطوح مختلف اعم از قانونگذاری، اجرائی و سایر پست های حساس کشور، می باشد. موضوع و هدف کلی پژوهش حاضر، تحلیل بررسی جایگاه زنان در شکل گیری انقلاب اسلامی و تداوم آن می باشد؛ که برای رسیدن به آن از روش کتابخانه ای استفاده شده است.

آب همانند هوا از مهمترین عوامل بقای موجودات زنده است. زندگی و سلامت همه موجودات زنده اعم از انسانها، گیاهان و جانوران به وجود آن بستگی دارد. اهمیت مسئله آب زمانی بیشتر آشکار میشود که بدانیم بیش از سه چهارم کره زمین را آب فراگرفته است؛ اما تنها 5/2 درصد کل آبهای موجود، آب شیرین و قابل استفاده است. از سوی دیگر طبق طبقه بندی های زیستمحیطی، ایران در زمره کشورهای خشک و نیمه خشک دنیا قرار دارد. بنابراین توجه به مسئله آب در ایران از اهمیت دوچندانی برخوردار است. در این پژوهش مصرف آب در ایران مورد مطالعه قرار گرفته است. براساس آمار موجود در این زمینه کشور در وضعیت مناسبی از منظر مصرف سرانه آب قرار ندارد. بنابراین اندیشیدن تدابیر فرهنگی به منظور آموزش مردم به جهت مواجهه با این بحران ضروری به نظر میرسد.

به کارگیری فروض متفاوت تکنولوژی برای تهیه جداول متقارن توسط بانک مرکزی و مرکز آمار ایران باعث سردرگمی کاربران جداول در ایران شده است. برای رهایی از این مشکل، دو راه پیش روی کاربران قرار دارد یا از جداول محاسبه شده موجود و مستقل از ماهیت فرض تکنولوژی در هر حوزه اقتصادی استفاده کنند و یا برمبنای ماتریس های ساخت و جذب محاسبه شده موجود جداول متقارن را متناسب با اهداف مشخص محاسبه و سپس از آن استفاده نمایند. هدف اصلی مقاله حاضر بررسی مورد دوم است. ازاین رو آخرین ماتریس های آماری ساخت و جذب تجمیع شده سال های 1378 و 1380 بانک مرکزی و مرکز آمار ایران، هشت جدول متقارن محاسبه می شوند و خروجی های این جداول با جداول محاسبه شده موجود با تأکید بر ساختار تولید بخش نفت خام و گاز طبیعی مقایسه می گردند. براساس نتایج این مقاله، تعدیلات و یا درایه های حذف شده در جداول بانک مرکزی و مرکز آمار ایران درباره بخش نفت خام و گاز طبیعی قابل تفسیر است و نباید به آسانی حذف یا تعدیل شوند.

«نوگرایی»و«طبقه اجتماعی» هر دو مقولاتی هستند زاییده نظام سرمایه داری غرب که هر کدام به طریقی منجر به ایجاد چالشهایی در جامعه می گردند.هدف از بحث حاضر تبیین تضاد بین سنت و نوگرایی بر مبنای یکی از زمینه های اصلی تضاد در جامعه یعنی تضاد طبقاتی است به بیان دیگرمقاله حاضر درپی آن است که نشان دهد یکی از عوامل به وجود آورنده یا تشدید کننده تضاد بین نظام سنتی جامعه و ارزشهای نوگرایانه، تضاد موجود در نحوه نگرش، بینش و نظام ارزشی افراد متعلق به طبقات مختلف اجتماعی می باشد و در نتیجه می توان با کاهش فاصله طبقاتی، تضاد بین نگرشهای موجود در زمینه سنت گرایی و نوگرایی را نیز کاهش داد. این موضوع در قالب دو حوزه کلان جامعه شناختی قابل تبیین است: 1) مکتب تضاد که ویژگیهای جامعه مدرن را پیامدهای گریز ناپذیر جامعه صنعتی، نظام سرمایه داری و روابط اقتصادی حاکم بر جامعه می داند 2)جامعه شناسی شناخت که در پی تبیین زمینه های اجتماعی شکل گیری آگاهی مدرن است. طی یک پژوهش میدانی نوگرایی در نه شاخص عقلانیت، سودجویی، مصرف گرایی، انتقاد گری، فردگرایی، آزادیخواهی، نگرش دموکراتیک، عرفی شدن و علم گرایی، در قالب طیف لیکرت، مورد سنجش قرار گرفته که از مجموع نمرات افراد در هر یک از این شاخصها، نمره کل نوگرایی آنها به دست می آید. بدین منظور382 نمونه به شیوه سهمیه ای از بین شهروندان ساکن مناطق ده گانه شهر اصفهان مورد مطالعه قرار گرفتند. تعلق طبقاتی افراد مورد مطالعه نیزبراساس شاخصهای درآمد،تحصیلات،شغل، منطقه محل سکونت و مالکیت مسکن و خودروتعیین گردید ودر نهایت از تحلیل رابطه بین طبقه اجتماعی و نوگرایی نتایج زیر به دست آمد: بین طبقه اجتماعی و عقلانیت با سطح معنی داری بالا و سطح خطای کمتر از 5 درصد، رابطه معنی دار مشاهده شد. بین طبقه اجتماعی و سودجویی رابطه معنی دار مشاهده نشد و بین سایر شاخصها با طبقه اجتماعی نیز رابطه معنی دار است. مقایسه میانگین نمرات طبقات مختلف به صورت دوبه دو، طی آزمون توکی، نشان می دهد که دو طبقه بالا و پایین بیشترین میزان اختلاف را در نگرش به شاخصهای نوگرایی دارند و طبقه متوسط بینشی نزدیک به طبقات بالا دارد. در کل می توان گفت هر چه طبقه اجتماعی بالاتر باشد نگرش افراد نسبت به نوگرایی نیز مثبت تر خواهد بود و می توان امیدوار بود که کاهش فاصله طبقاتی، گامی مؤثر به سوی ایجاد جامعه ای مدرن باشد.

پژوهش ها نشان می دهند که در کشورهای توسعه یافته از دهه 1980 زنان به تدریج از محافظه کاری سنتی فاصله گرفته و به احزاب لیبرال پیوسته اند؛ حال آنکه در اکثر کشورهای در حال توسعه، زنان هنوز هم از لحاظ سیاسی محافظه کار هستند. مطالعه حاضر، پژوهشی است در زمینه مقایسه نگرش های سیاسی آزادی خواهانه زنان و مردان که بر روی 382 نفر از شهروندان شهر اصفهان در سال 1384 صورت گرفته است. در این پژوهش از یک سو از چارچوب نظری مبتنی بر دیدگاه های توصیفی استفاده شده که اکثر این دیدگاه ها حاکی از آزادی خواه تر شدن زنان نسبت به مردان در سال های اخیر می باشد و از سوی دیگر از نظریات تبیین کننده تفاوت های نگرشی زنان و مردان که می توان آن ها را در دو گروه دسته بندی نمود: گروه اول بر عوامل ساختاری و موقعیتی و گروه دوم بر تفاوت های اجتماعی روان شناختی زنان و مردان تاکید می کنند که منعکس کننده تفاوت در جامعه پذیری این دو گروه در کودکی است. استنباط آماری ما از داده ها نشان داد که در سال های اخیر زنان هم چون مردان نسبت به جهت گیری های سیاسی غیر محافظه کارانه مشتمل بر مولفه های آزادی خواهی و نگرش دموکراتیک نگرش مثبت یافته اند. به عبارتی نوعی هم گرایی در نگرش های سیاسی زنان و مردان به وجود آمده است