علی حاجی نژاد

شهرها در روند تحول­خود پیوسته ­از کارکردهای خود تأثیر مستقیم ­پذیرفته­اند و به تبع این تأثیرپذیری تغییراتی نیز در آنها در زمینه های فضایی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بوجود آمده است. از جمله کارکردهای مهم شهری گردشگری بوده که فضاهای شهری تأثیرات شگرفی می گذارد. هدف این مقاله بررسی و تحلیل اثرات اقتصادی گردشگری تجاری بر شهرها بوده و اینکه گردشگری چه نقشی می تواند در اقتصاد شهرها برعهده داشته و چه نوع اثرات اقتصادی بر شهرها برجای گذارد؟ در این راستا شهر بانه و تأثیرات اقتصادی گردشگری تجاری بر آن مورد بررسی قرار گرفت. موقعیت­ جغرافیایی ­شهر بانه و همجواری­آن با کشور عراق سبب شده تا مبادلات تجاری در اشکال رسمی و غیررسمی با این کشور در حجم­ بالایی صورت گرفته ­و صرفه ­اقتصادی­ و منافع ناشی از خرید و فروش­ کالاهای ­وارده ­از مبادی ­مرزی ­باعث ­پیدایش­ نوعی ­از گردشگری­ در این ­منطقه (گردشگری ­تجاری) شده است­ که ­حوزه ­عمل ­آن ­تا دورترین شهرهای ­داخل­کشور نیز تسری­ یافته است. در این تحقیق از داده های میدانی استفاده شده و روش تحقیق میدانی- کتابخانه ای و تحلیل علمی است که به وسیله نرم افزار spss انجام شده است. برای گردآوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه استفاده شده که جامعه ی آماری مورد مطالعه کارشناسان مرتبط با گردشگری و امور شهری و افراد شاعل در بخش های مرتبط به گردشگری بوده است. برای این منظور از دو نوع پرسشنامه استفاده شده که در پرسشنامه مربوط به کارشناسان حجم نمونه 10 عدد و در پرسشنامه دوم 263 عدد بوده است. در نهایت به تحلیل یافته های حاصل از پرسشنامه ها از طریق آزمون های توزیع دوجمله ای و sign پرداخته شد. نتایج حاصل حاکی از آن است که فعالیت ها و اشتغال حاصل از این فعالیت در غیاب بخش های صنعت، خدمات و کشاورزی توانسته اثرات اقتصادی قابل توجهی را بر شهر بانه داشته باشد و افزایش درآمد و اشتغال و قیمت زمین در این شهر را در پی داشته است.

امروزه گردشگری به واقعیت مهم اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است، که در همه محیط ها و مکان ها مانند شهر، روستا، کوهستان، سواحل و جز اینها وجود دارد. در زمان حاضر، شهرها از پربیننده ترین نواحی جهان به شمار می آیند، که هر ساله پذیرای میلیون ها نفر گردشگرند. جهانگردی شهری امروزه به صورت یکی از فعالیت های مهم اقتصادی درآمده است که جریان کارها، اقدام های اجتماعی و تغییرات فضایی را شکل می دهد. در واقع افزایش تعداد مسافران شهرها و رشد گردشگری شهری تاثیرات بسیاری بر شهرها داشته و چهره آنان را تغییر داده است.در سال های اخیر، شهر بانه به دلیل موقعیت ویژه اش در محدوده نوار مرزی کشور و نیز رشد اقتصاد غیررسمی ناشی از قاچاق کالا، سالیانه تعداد زیادی گردشگر را از نقاط مختلف کشور به خود جلب کرده است.تحقیق حاضر نشان می دهد که رابطه آماری معناداری میان رشد گردشگری تجاری در شهر بانه با تغییرات بافت کالبدی و فضایی شهر وجود دارد، به طوری که افزایش جمعیت شهری، افزایش کاربری اراضی، افزایش ساخت و ساز واحدهای مسکونی و مجتمع های تجاری به همراه رشد مراکز اقامتی و پذیرایی، از بارزترین نمودهای این روابط و تغییرات برشمرده می شوند.

"صنایع روستایی از یک سو به واسطه نقش و جایگاه انکارناپذیرشان در ایجاد اشتغال موثر در نواحی روستایی و از سوی دیگر به دلیل داشتن پیوند تنگاتنگ با بخش های کشاورزی و خدمات نه تنها نقش بسزایی در توسعه روستایی دارد، بلکه در مقیاس کلان و ملی نیز می تواند سهم قابل قبولی از تولید ملی را نصیب نواحی روستایی کند و بدین ترتیب در فرآیند توسعه ملی نیز موثر و سودمند واقع شود. در این راستا، شناخت وضعیت بهره وری صنایع روستایی استان های کشور می تواند مسوولان کشور را در تحقق استراتژی های توسعه صنایع روستایی کشور یاری نماید. در مقاله حاضر که به واسطه مقیاس و محدوده عمل در نوع خود منحصر به فرد می باشد، با استفاده از اطلاعات پرسشنامه ای و برداشت های میدانی که در مقیاس روستا و در گستره کشور انجام گرفته است، شاخص های مختلف بهره وری جزیی و کل عوامل تولید در صنایع روستایی استان های مختلف کشور طی دوره 1379-1378 محاسبه شده و سپس با استفاده از روش تاکسونومی عددی رتبه بندی صورت گرفته است. یافته های تحقیق نشان می دهد که صنایع روستایی کشور از صرفه های اقتصاد به مقیاس برخوردار بوده و کشش نهاده موجودی سرمایه بیشتر از نیروی کار و مواد اولیه بوده است. همچنین نتایج تاکسونومی عددی دال بر این است که بهره وری صنایع روستایی استان سیستان و بلوچستان در بین استان های مختلف کشور رتبه اول را به خود اختصاص داده است. بنابراین، پیشنهاد می شود جهت تحقق اهداف برنامه چهارم توسعه، گسترش صنایع روستایی استان سیستان و بلوچستان به ویژه در بخش صنایع تبدیلی و تکمیلی در اولویت برنامه ریزان و تصمیم گیران بخش صنایع روستایی کشور قرار گیرد. "