لطیف پرتوی

سالمندان از گروه های با سطح آسیب پذیری بالا در بحران ها بوده و جنسیت هم یک عامل مؤثر در ارتباط با این آسیب پذیری در بحران ها محسوب می شود. پژوهش حاضر باهدف کشف و بررسی تفاوت جنسیتی تجارب زیسته سالمندان جوان در دوران همه گیری کووید-19 صورت گرفت. با استفاده از روش کیفی، 13 نفر (7 مرد و 6 زن) از سالمندان جوان (74-60 ساله) شهر مهاباد با بهره گیری از نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و به مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته پاسخ دادند. سپس مصاحبه ها با استفاده از روش کلایزی تحلیل شدند. یافته های پژوهش در دو مضمون اصلی شامل «خانه ی متحول شده و قوای جسمی و روحی تحلیل یافته» برای زنان و مضمون اصلی «فاصله اجتماعی و بازنشستگی مختل شده» برای مردان دسته بندی شدند. بر اساس یافته های پژوهش می توان نتیجه گیری کرد که در این دوران زنان سالمند جوان در محیط خانه با فشارهای جسمانی و روحی مضاعف و مردان نیز با فاصله گرفتن از محیط بیرون با افزایش فشارهای روحی مواجه بوده اند؛ بنابراین پیشنهاد می شود که در سیاست گذاری ها برای آمادگی و مقابله با بحران های مشابه آینده ضمن درک جایگاه متفاوت زنان و مردان سالمند جوان، به ویژه وضعیت زنان، بهتر است در کنار حمایت های رسمی به نقش اعضای خانواده و حمایت های اجتماعی آن ها توجه بیشتری شود.

مقدمه: آن گونه که صاحبنظران گذار اپیدمیولوژیک پیش بینی کرده اند، رفتارهای پرخطر همواره در حال افزایش بوده و اغلب دو زیرگروه جمعیتی نوجوانان و جوانان در معرض این رفتارها قرار می گیرند. رابطه رفتارهای پرخطر با کیفیت نامناسب زندگی می تواند پیامدهای ناگوار و پرهزینه ای در بر داشته باشد. بر این مبنا، ازآنجاکه تقریباً 25 درصد جمعیت ایران را نوجوانان و جوانان تشکیل می دهند، هدف این مقاله، بررسی رابطه کیفیت زندگی با بروز رفتارهای پرخطر در میان نوجوانان و جوانان ساکن شهر مهاباد است. روش: در این تحقیق جهت نیل به هدف از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده و به منظور گردآوری داده های موردنیاز برای آزمون فرضیه ها، از روش پیمایش مبتنی بر پرسشنامه استفاده شده است. یافته ها: تحلیل چند متغیره نشان داد که عامل کیفیت زندگی رابطه معناداری با متغیرهای زمینه ای جنس، ترتیبات زندگی خانوادگی و سطح تحصیلات پدر و مادر دارد؛ همچنین تأثیر معناداری بر بروز رفتار پرخطر دارد. در این میان، سطح تحصیلات پدر و کیفیت زندگی به ترتیب بیشترین سهم را در توضیح تغییرات بروز رفتار پرخطر دارند. به علاوه، کیفیت زندگی رابطه معکوسی با رفتار پرخطر دارد. بحث: به نظر می آید که شناخت رفتارهای پرخطر و رابطه آن با متغیرهای دیگر ازجمله متغیر مهم کیفیت زندگی می تواند در جهت سیاست گذاری، برنامه ریزی و اقدامات مداخله ای برای ارتقای کیفیت زندگی و کاهش رفتارهای پرخطر در میان گروههای هدف تأثیرگذار باشد.

موضوع مطالعه ی حاضر ارزیابی پیامدهای جمعیتی و اجتماعی اقتصادی تخریب محیط زیست دریاچه ی ارومیه است. هدف اصلی این مطالعه بررسی و ارزیابی آن دسته از پیامدهایی است که خشک شدن دریاچه ی ارومیه در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و جمعیتی برای ساکنین پیرامون این دریاچه به همراه داشته است. رویکرد روش شناختی این مطالعه از نوع ترکیبی است و در آن از تکنیک های گوناگون پیمایش، مشاهده و مصاحبه استفاده شده است. حوزه ی اصلی مورد مطالعه، مناطق جنوب، غرب و شمال غربی دریاچه ارومیه بوده است. نتایج این مطالعه نشان داد که تحولات ناگوار این دریاچه پیامدهایی از قبیل شور شدن منابع آب زیرزمینی، افول زندگی زراعی، فقر مزمن و تدریجی، بیکاری و مهاجرت، مسائل سلامت جمعیت و... را به همراه داشته است.

برنامه های مدرنیزاسیون انقلاب سفید، در قالب اصلاحات ارضی، سپاه  بهداشت و غیره در دهه ی 1340 و اجرای سیاست کنترل موالید در دهه 1370 شمسی بر نهاد خانواده در کُردستان تأثیرات ماندگاری بر جای گذاشت. این مقاله ساخت وکار تأثیرات این دو موج را بر ابعاد جمعیت شناختی خانواده در کُردستان ایران بررسی می کند. روش شناسی این مطالعه، کیفی است و از تکنیک های مصاحبه عمیق، مشاهده و روش تحلیل موضوعی جهت استخراج الگوهای اساسی تغییر در خانواده استفاده شده است. یافته ها از چشم اندازی متفاوت نشان می دهند که جریانات مدرنیزاسیون به اشکال گوناگون بر بافت و بُعد جمعیت شناختی خانواده تأثیرگذار بوده اند. اصلاحات ارضی و ترویج بهداشت شرایط را برای گذار از خانواده گسترده به هسته ای و تجربه کاهش مرگ ومیر و پدیده مهاجرت مهیا نموده و مدرنیزاسیون دهه 1370 منجر به ظهور پدیده های کم فرزندی، خانواده های کوچک و فرزندان ناخواسته در مقیاسی قابل توجه شد. نتیجتاً، بخش زیادی از وضعیت کنونی نهاد خانواده در منطقه مورد مطالعه حاصل فرایند و برنامه های مدرنیزاسیون است و تداوم ناگزیر این فرایند بدون شک تحولات دیگری را در نهاد خانواده در پی خواهد داشت. نکته اینکه مدرنیزاسیون چرخه زندگی را در خانواده کُرد متحول کرد.

بررسی حاضر از رویکرد تفسیرگرایی اجتماعی به بازسازی معنایی تغییرات خانواده در میان ایلات گورک و منگور شهرستان مهاباد از منظر ساکنان آن سامان می پردازد. رویکرد تفسیرگرایی اجتماعی با تاکید بر بینش ساخت گرایاناست که کنشگران اجتماعی نقش اصلی در سـاخت و بازسازی زندگی اجتماعی خود ایفاء کرده و به گونه ای بازاندیشانه و آگاهانه در برابر محیط و تغییرات آن اندیشیده و عمل می کنند. دو ایل مورد بررسی از ایلات مهم ساکن در شهرستان مهاباد بوده و دارای زندگی روستایی هستند. روش شناسی پژوهش حاضر، روش شناسی کیفی است و از روش قوم نگاری و تکنیک مشاهده و مصاحبه عمیق برای انجام عملیات تحقیق استفاده شده است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارائه نظریه نهایی از روش نظریه زمینه ای (GT) استفاده شده است. یافته های بدست آمده شامل هفت مقوله عمده به این شرح می باشند که عبارتند از: متعین های سـاختاری، خـانواده درون انتظام، ورود عنـاصر نـوسـازی، خـانـواده برون انتظام، توانمندی، تضعیف سنت ها، برون فرهنگ یابی. مقوله هسته این بررسی «گذار نسبی» است که مقولات عمده فوق را در برمی گیرد.