لیلا وصالی

در نگاه کلی، سواد رسانه ای ناظر بر توانمندی های لازم جهت بهره برداری از ظرفیت های سودمند رسانه ها و ایجاد امنیت در مقابل پیامدهای ناخواسته ی رسانه هاست، اما در نگاه رو به آینده، سواد رسانه ای از موضوعات راهبردی و سرنوشت ساز حوزه ارتباطات و رسانه خاص تلقی می شود. هدف از پژوهش حاضر، شناسایی مهم ترین راهبردهای نهادینه سازی آینده ی سواد رسانه ای در کشور و ایجاد درکی شفاف فراروی سیاست گذاران حوزه رسانه برای آمادگی پیشدستانه و کمک به اتخاذ عقلانی ترین تصمیمات این حوزه است. روش پژوهش، برنامه ریزی سناریویی و چارچوب نظری، نظریه ی جیمز پاتر است. یافته های تحقیق حاکی از برجسته سازی عواملی همچون "پیوست سواد رسانه ای برای قوانین و سیاستها"، "هماهنگ سازی آموزش سواد رسانه ای با نهادهای علمی"، "بهره گیری از کارشناسان سواد رسانه ای در قانون گذاری دولتی"، "رویکرد عمل گرایانه مدیران به سواد رسانه ای به مثابه یکی از مهارت های مهم زندگی"، "اعتباربخشی صدا و سیما به مخاطب" و در نتیجه شناسایی دو عدم قطعیت بحرانیِ "مخاطب محوری" و "نخبه گرایی" و شکل دهنده به منطق سناریوهاست که راهبردهای تحقیق از برهم کنش این دو عامل شکل خواهند گرفت.

هدف: این پژوهش، به منظور شناسایی سناریوهای آینده حوزه سواد رسانه ای و اکتشاف آینده های بدیل این حوزه در سطح ایران انجام شده است.   روش: برنامه ریزی سناریویی یا طراحی سناریو با رویکرد آینده نگاری اکتشافی، روش انجام تحقیق بوده است که طی چندین گام از شناسایی عوامل مؤثر بر آینده سواد رسانه ای تا اکتشاف عدم قطعیت های آینده، ایجاد منطق سناریوها، توصیف روایت سناریوها، شناسایی و تحلیل راهبردی فرصت ها و تهدیدات مربوط به هر سناریو و دست آخر شناسایی راهبردهای قابل اتخاذ برای آینده در ارتباط با هر سناریو را در بر می گیرد.یافته ها: در این پژوهش، با نظر خبرگان و تحلیل ادراکی – شناختی، تعداد 30 عامل اثرگذار بر آینده شناسایی و مورد تحلیل ادراکی –  شناختی قرار گرفت.نتیجه گیری: نتایج تحقیق ناظر بر اهمیت عواملی همچون؛ «ضرورت پیوست سواد رسانه ای برای قوانین و سیاست های اجرایی و آموزشی»، «هماهنگ سازی آموزش دهندگان سواد رسانه ای با نهادها و انجمن های علمی»، «استفاده از متخصصان سواد رسانه ای در سیاست گذاری دولتی»، «نگاه عملیاتی مدیران سطوح مختلف به سواد رسانه ای به عنوان یکی از مهارت های حیاتی زندگی»، «اعتباربخشی صدا و سیما به مخاطب» و در نتیجه شناسایی دو عدم قطعیت بحرانیِ «مخاطب محوری» و «نخبه گرایی» است که سناریوهای متحمل آینده سواد رسانه ای در ایران، از برهم کنش این دو عامل شکل گرفته است. خروجی تحقیق، ارائه چهار سناریوی محتمل آینده سواد رسانه ای، با نام های بهشت گمشده، تایتانیک، لویاتان و شوالیه تاریکی است که تشریح و توصیف آن ها در متن مقاله خواهد آمد.