نادر کریمی بیرانوند

در بررسی مسائل اجتماعی جامعه، نوع گفتگوی افراد در موقعیت های مختلف یک موضوع چالش برانگیز است. این پژوهش با هدف بررسی واژه پرتکرار «قول» در قرآن کریم به عنوان راهکاری برای دستیابی به روش های درست مذاکره و گفتگو انجام شده است. جامعه آماری پژوهش، قرآن کریم بوده و با روش توصیفی-تحلیلی و رویکرد معناشناسی انجام شده است. با استفاده از تحلیل روابط همنشینی و جانشینی به دنبال یافتن روش های مناسب ارتباط زبانی با افراد مختلف جامعه برای تأثیرگذاری بیشتر بوده ایم. یافته های پژوهش نشان می دهد که قول در قرآن دارای گستره معنایی وسیعی است که نه تنها گفتار بلکه هر نوع ابراز مقصود، اعم از فعل، ظن، اشاره و عقیده را در برمی گیرد. همچنین، قرآن با ارائه انواع مختلف قول (معروف، لیّن، بلیغ، کریم، سدید، میسور) یک چارچوب جامع برای ارتباطات انسانی ارائه می دهد که بر اساس موقعیت های مختلف اجتماعی تنظیم شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که مخاطب شناسی در آیات قرآن نقش حیاتی در برقراری ارتباط مؤثر دارد. قرآن به طور خاص برای هر موقعیت ارتباطی نوعی گفتار را توصیه می کند مثلاً در مواجهه با افراد سرکش، استفاده از قول لیّن (نرم و ملایم) تأثیر بیشتری دارد. در موقعیت هایی مانند روابط اجتماعی و خانوادگی، قول معروف (احترام آمیز) پیشنهاد می شود و در مواقعی که نیاز به  احترام به دیگران است، قرآن به استفاده از قول کریم تأکید می کند. این الگوهای متنوع گفتاری که در قرآن آمده است، نشان می دهند که قرآن توجه ویژه ای به ویژگی های اجتماعی و شخصیتی مخاطب دارد و بر اساس آن برای هر موقعیت دستوراتی خاص برای گفتار و رفتار ارائه می دهد. درنهایت، استفاده از این روش های مختلف گفتاری می تواند به حل چالش های ارتباطی در جامعه، به ویژه در مذاکرات، کمک نماید.

زمینه و هدف: با مطالعه و دقت در داستان های قرآنی درمی یابیم که پیامبران الهی برای تحقق اهداف عالی خود از شیوه های مناسبی در گفت وگو با مخاطبان خود استفاده کرده اند که می تواند الگوی عملی خوبی برای انسان باشد. برخورد با نافرمانیِ نوجوانان یک موقعیت چالش برانگیز برای والدین است و از مشکلات جامعه امروزی، دستیابی به روش درست در برخورد با افراد سرکش و لجوج، برای هدایت آن ها است. هدف پژوهش حاضر بررسی نقش سخن نرم و لیّن در اصلاح رفتاری انسان های لجباز و سرکش (باتوجه به آیه 44 سوره طه) است.روش: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی با رویکرد کیفی است. به لحاظ گرد آوری داده ها توصیفی – تحلیلی وجامعه آماری این پژوهش کل قرآن کریم است. در این پژوهش در تبیین و تحلیل «قول لیّن»از روش معنا شناسی استفاده شده است.برای تحلیل از روابط سیاق، جانشینی و همنشینی که اصول ساخت درون زبانی را مشخص می کنند در استخراج معنای متن برای رسیدن به لایه های معنایی آیات مرتبط با«قول لیّن» استفاده کرده ایم. به منظور اعتباریابی و روایی و پایایی بهتر یافته ها از روش مراجعه به خبرگان حوزه و دانشگاه استفاده شده است.یافته ها: یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که در قرآن به منظور برقراری ارتباط مؤثر با مخاطب، به نرمی و ملایمت در گفتار، به عنوان یک اصل، تأکید شده است که نتایج آن اصلاح و تأثیرگذاری بیشتر با نرمی و مهر و محبت و اعتمادسازی به همراه استدلال، صراحت و قاطعیت است.نتیجه گیری: با بررسی معناشناسانه قول لیّن و توجه به سیاق آیات مرتبط با آیه 44 سوره طه و واژگان هم نشین (دو واژه تذکر و خشیّت) به این نکته خواهیم رسید که می بایست به گونه ای با افراد سرکش برخورد کرد که تذکر یعنی قبول یادآوری و خشیّت از خداوند متعال موجب هدایت آن ها شود؛ لذا باید از سخن درشت یا سخنی که جوان را نه تنها از انحراف برنمی گرداند بلکه به سمت فساد می کشاند، اجتناب کرد.