علی یظهری کرمانی

امروزه با گسترش فضاهای شهری، رابطه انسان و محیط پیرامون و نیز ترجمه این موضوع به زبان طراحی معماری، ضرورت بسیار پیدا کرده است. یکی از مفاهیم مهم در طراحی فضاهای شهری مفهوم مسیریابی است. انسانها امروزه در محیط های شهری غالبا" با علائمی چون نشانه های شهری مسیر خود را مشخص می نمایند، بنابراین باید تصویر واضحی از محیط در ذهن فرد به واسطه قرارگیری در شهر شکل گیرد. در همین راستا انسان با حضور در محیط شهری و دریافت اطلاعات، مقایسه شواهد ثبت شده در ذهن خود نسبت به مسیریابی اقدام می نماید. از این رو تسهیل ادراک انسان از محیط پیرامون می تواند جز گامهای اولیه و ضروری طراحی فضاهای شهری باشد. شناسایی عوامل موثر بر خوانایی و مسیریابی در شبکه دسترسی شهری مبتنی بر مفاهیم ادراکی گشتالت به عنوان یکی از شهرهای تاریخی هدف اصلی این تحقیق می باشد. پژوهش فوق از نوع تحقیقات کیفی می باشد، روش تحقیق این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده، تجزیه و تحلیل اطلاعات به شیوه جزیی نگر )استقرایی( انجام شده و ابزار جمع آوری اطلاعات این پژوهش از طریق مطالعات کتابخانه ای، برداشت های میدانی و مشاهده است. در تحلیل های انجام شده مشاهده گردید، مسیریابی در بافت قدیم شهر کرمان نسبت به بافت جدید به مراتب آسانتر و در زمانی کوتاه تر صورت می گیرد. مسیریابی در بافت قدیم به واسطه استفاده از علائم و نشانه ها در طراحی فضاهای شهری برای درک محیط توسط انسان بهتر صورت گرفته، که این خود از شاخصه های مهم بافت های ارزشمند شهرهای کویری ایران می باشد.

حمام های از گذشته تا کنون خود به عنوان یکی از آثار برجسته در معماری ایرانی به شمار می آیند. اسلام همواره به حفظ طهارت و پاکیزگی اهمیت می دهد.در گذشته این مکان ها درداخل بازار ها قرار داشتند، به عنوان نمونه، بازار کرمان یکی از مکان های مهم وتاریخی شهر کرمان محسوب می شود که کاربری های متفاوتی در خود جای دارد، که یکی از آن کاربری ها حمام ها می باشند. بازار کرمان با داشتن فرم خطی و استقرار حمام های فاخری چون گنجعلیخان، ابراهیم خان و وکیل در محور اصلی آن، باعث گردیده است که نحوه دسترسی و ارتباط فضایی حمام های مذکور مورد توجه و بررسی در پژوهش مورد نظر قرار گیرند، تا تفاوت های قرار گیری فضایی و نحوی ارتباط فضاها ، دسترسی و دید در آن ها مشخص گردد.روش پژوهش از نوع توصیفی –تحلیلی و به همراه استدلال منطقی به پیرامون نتایج تحقیق به صورت کمی و کیفی می پردازد .در این پژوهش، ازروش space syntaxو از نرم افزار Depth map استفاده شده است. با توجه به داده های استخراج شده از نرم افزار Depth map می توان بیان کرد که حمام ابراهیم خان با عمق فضایی 7.17 دارای بیشترین دسترسی فیزیکی و درجه محرمیت فضایی بالاتری نسبت به حمام های وکیل و گنجعلیخان دارا می باشد و هم چنین شاخص ارتباط 446 در حمام وکیل نشان می دهد که ارتباط فضایی بالایی در بین بخش های مختلف حمام نسبت به حمام ابراهیم خان و گنجعلیخان وجود دارد. در جمع بندی کلی می توان نتیجه گرفت که حمام گنجعلیخان به علت پیچیدگی فضایی میزان ارتباط و دسترسی در بین بخش های مختلف حمام یعنی ارتباط بین بینه با گرم خانه و فضاهای دیگر نسبت به حمام وکیل و ابراهیم خان پایین تر می باشد.در نتیجه فرم، الگوی فضایی حمام بر شاخص ارتباط حمام موثر است. همچنین نکته قابل توجه در بررسی میزان دید بصری در حمام های راسته بازار این می باشد که هر سه حمام به یک میزان دید بصری در آن ها مشخص شده است به گونه ایی که میزان ایزویست 359 با اعشار متغیری بر سه حمام مورد پژوهش حاکم است.

پهنه بندی اقلیمی، یعنی شناسایی پهنه هایی که از آب وهوای یکسان برخوردارند. با گسترش روش های کمّی، روش های سنتی پهنه بندی جاى خود را به روش هاى نوین نظیر انواع متدهای درونیابی داده اند. این پژوهش به ارزیابی پهنه بندی اثرات تابشی بر فضاهای اداری شهر کرمان پرداخته وبر همین اساس از روش درون یابی کریجینگ معمولی با مدل های دایره ای، گاوسی و کروی استفاده شده و با معیارهای خطا شامل ریشه دوم مربعات خطا (RMS) و مقدار استاندار شده آن (SRMS)، میانگین استاندارد (Ms)، میانگین Mean)) و متوسط مربعات خطا (ASE) به ارزیابی آن پرداخته شده است. روش تحقیق، توصیفی – تحلیلی بر مبانی تحلیل فضایی با استفاده از سیستم GIS می باشد. نتایج به دست آمده از نقشه های پهنه بندی اقلیمی (مبتنی بر فاکتورهای تابشی) در فضاهای اداری نشان داد که زاویه میل تابش خورشید در اعتدالین بصورت عمودو در انقلابین افقی بوده است. لذا تابش خورشید در ادارات واقع در شمال شهر بیشتر و در ادارات جنوبی به واسطه وجود کوه های پیرامون کمتر می باشد. بر همین اساس تابش خورشید در جبهه های شمالی و شرقی ماکزیمم و در جبهه های غربی و جنوبی مینیمم می باشد. متناسب با ماه های میلادی و بر داشت های صورت گرفته در اعتدالین و انقلابین مشخص شد که طیف پراکنش گاوسی و زاویه میل تابش عمودی در ادارات شمال شهر بیشترین تاثیرات را داشته و نحوه قرارگیری ادارات مشخص می کند که جبهه های شمالی ادارات، تابش بیشتری جذب می کنند.