محبوبه جهانداری

زمینه و هدف: معابرشهری از گذشته تاکنون، یکی از مکان های اصلی تعاملات اجتماعی شهروندان بوده است. لازمه بقاء این فضاها، سرزندگی در سایه احساس امنیت است که به واسطه وقوع جرم، کیفیت خود را از دست می دهد و این امر باعث کاهش سطح رضایت مندی شهروندان، احساس ترس و پایین آمدن کیفیت زندگی اجتماعی شده است. تأثیرات عوامل مؤثر بر سرزندگی شهروندان در طراحی محیطی، با رویکرد «طراحی محیطی پیشگیرانه از جرم» تا حد زیادی می تواند کیفیت فضا و احساس امنیت را ارتقاء دهد که این مهم هدف اصلی این پژوهش است. روش پژوهش: پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفی-تحلیلی بر مبنای تحلیل های آماری، به وسیله مطالعات کتابخانه ای، مشاهده و ابزار پرسشنامه محقق ساخت، در محدوده موردمطالعه است. پرسشنامه بر اساس (۴۲) پرسش برای (۳۲۰) پاسخ دهنده تنظیم شد. تحلیل، مبتنی بر تصاویر، مشاهده ها و تحلیل داده ها در نرم افزار «اس پی اس اس» است. یافته ها: در مقوله پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی، شاخص مراقبت و نظارت طبیعی با میزان (۰٫۶۷۷) و در مقوله سرزندگی فضای شهری، شاخص پاکیزگی محدوده، فعالیت شبانه، تعلق و خاطره مکانی به ترتیب با میزان (۰٫۶۹۲)، (۰٫۶۹۸) و (۰٫۶۲۱) بیشترین تأثیر را داشته است. نتیجه گیری: مطابق با یافته ها، هرچه محیط پاکیزه تر، مراقبت و نظارت طبیعی بیشتر، تعلق و خاطره مکانی در محیط و فضا، افزایش یافته و نتیجتاً حضور شهروندان در آن مکان بیشتر خواهدبود. از سویی حضور مستمر و فعال افراد باعث سرزندگی فضا می شود و این سرزندگی با اعمال مراتب یادشده در طراحی محیطی به کاهش جرم و نهایتاً فضایی امن برای شهروندان منجر خواهد شد.

کمبود امنیت، در معرض خطر بودن و ترس از قربانی شدن مواردی هستند که استفاده از قلمرو فضای عمومی و خلق فضای شهری موفق و مطلوب را مورد تهدید قرار می دهد. از سویی، رفتار فضایی فرد در محیط جغرافیایی که در آن زندگی می کند، متأثر از عناصر تشکیل دهنده محیط و ساختار کالبدی پیرامون او است؛ بدین معنی که رفتار و هنجار مطلوب در گرو مکان مطلوب از منظر امنیت و احساس امنیت است. ازاین رو هدف پژوهش حاضر ارزیابی مؤلفه های روان شناسانه مطلوبیت مکانی در فضای شهری با رویکرد کاهش جرائم در محدوده موردمطالعه است. این پژوهش، توصیفی-تحلیلی بر مبنای تحلیل های آماری است. تعداد نمونه (۳۸۴) نفر با تعداد پرسش های (۳۷) و ضریب پایایی (۰٫۷۶۴) است که از روایی همگرا و واگرا بهره برد. داده ها بر اساس نرم افزار «اس پی اس اس»[1] تحلیل و نتایج با رویکرد استنتاجی و اکتشافی ارائه شد. ضریب همبستگی چندگانه بین متغیرهای پژوهش برابر با (۰٫۸۱۱) و بر مبنای برآورد رگرسیونی کاهش جرم برابر با (۰٫۲۳۱)، طراحی محیطی کاهنده جرم + (۰٫۳۵۵) و مطلوبیت مکانی از منظر روانشناسی محیطی + (۱٫۸۱۴-) است. نتایج نشان می دهد، در بعد مطلوبیت مکانی از منظر روانشناسی محیطی، گویه های آلودگی هوا، اغتشاش بصری، دیوارنویسی، چیدمان مبلمان شهری، پاکیزگی محیط، ازدحام و تراکم و فضای سبز و در بعد طراحی پیشگیرانه از جرم، گویه های قلمروگرایی، روشنایی و گشت انتظامی، بالاتر از میانه تئوری تحلیل هستند و به نوعی عوامل بحرانی محسوب شده که در طراحی فضای شهری باید مدنظر قرار گیرد.   [1] -Statstical Package for the Social Science (SPSS)