محمد طهماسبی برنا

یکی از مسائل مهم انقلاب ها، مسئله تعامل با محیط بین المللی است. با توجه به این که در همه انقلاب های بزرگ که داعیه جهان شمولی دارند، انقلابیون براین باور هستند که اصول انقلاب برای دیگر جوامع کاربرد دارد و این امر مسئله صدور انقلاب را بعد از پیروزی انقلاب ها به وجود می آورد. انقلاب اسلامی ایران یکی از انقلاب های بزرگ در جهان معاصر است که با توجه به ماهیت خود، موضوع صدور انقلاب در آن از همان ابتدا مورد توجه قرار گرفت. صدور انقلاب اسلامی با تأکید بر جهانی بودن و تعریفی جهان شمول از رسالت های انقلابی خود، فضای مشخصی از صدور انقلاب اسلامی را در دهه شصت ترسیم نمود. رهبری کاریزماتیک امام خمینی و تأثیر اندیشه های ایشان در ساختار کلی سیاست خارجی جمهوری اسلامی مسئله صدور انقلاب اسلامی ایران را تحت تأثیر قرار داد. غلبه آرمان های ایدئولوژیک، محوری منبعث از بنیان های جهان شمول اسلامی در مسئله صدور انقلاب، باعث به حاشیه رفتن مفاهیم نژادی و ملی در شکل بندی غالب صدور انقلاب در ده سال اوایل انقلاب گردید. این مقاله تلاش دارد تا جایگاه ملی گرایی و مفاهیم ملی را در گفتمان مسلط صدور انقلاب اسلامی در دهه شصت بررسی نماید؛ در این راستا مسئله صدور انقلاب را در دهه 1360 از منظر شخصیت های انقلابی مورد بررسی قرار خواهد داد.

پژوهش حاضر در تلاش است تا با به کارگیری الگوی ردیابی فرآیند و با بهره گرفتن از ابزار گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی کتابخانه ای و همچنین تحلیل محتوای آثار امام خمینی، رویکرد ایشان را به مؤلفه های ایران هراسی در مفهوم صدور انقلاب مورد مداقه و بحث قرار دهد و پاسخی به این پرسش ارائه نماید که با توجه به تلاش های دشمنان انقلاب اسلامی در دوره بعد از پیروزی انقلاب اسلامی برای ارائه تصویری نادرست از اهداف و پیامدهای انقلاب، رویکرد امام خمینی به این تبلیغات نادرست چه بود؟ و ایشان با چه مشی و ایده ای تلاش نمودند تا از این تهدید به عنوان فرصتی برای صدور الگوهای انقلاب بهره ببرند؟ زیرا می توان گفت ایران هراسی پدیده ای است که با پیروزی انقلاب اسلامی وارد مرحله حادتر و جدی تری گردید. به طوری که مهم ترین مؤلفه های ایران هراسی را می توان در تبلیغات سوء در باب قدرت و انگیزه های تهاجمی انقلاب اسلامی، اسلام هراسی و شیعه هراسی ردیابی نمود. مؤلفه هایی که هرکدام مقابله با بخشی از ارزش های انقلاب اسلامی در بُعد منطقه ای و فرامنطقه ای و حتی در ابعاد جهانی را مطمح نظر قرار داده است. چنانچه با پیروزی انقلاب اسلامی، اقدامات عملی در مبارزه با انقلاب اسلامی و ارزش های اسلامی آن نیز صورت گرفت که مهم ترین آن جنگ تحمیلی علیه ایران بود. امام خمینی در روند صدور انقلاب با شکل بندی فرهنگی به صدور انقلاب و اقدام به صدور ارزش های اسلامی و انسانی تلاش می نمود تا مفاهیم و مؤلفه هایی را در صدور انقلاب مورد تأکید قرار دهد که پیامد آن تلاش برای خنثی سازی تبلیغات نادرست علیه انقلاب اسلامی و نظام اسلامی از یکسو و ایجاد اتحاد حداکثری در بین دولت ها و ملت های منطقه از سوی دیگر شود.