محمدحسین نیکزاد

منطقه غرب آسیا یکی از مهم ترین مناطق بین المللی است که در دهه های اخیر با تحولات عمیق و گسترده ای روبه رو شده است. با توجه به اهمیت روزافزون فرهنگ در روابط بین الملل و تأثیرگذاری این مؤلفه بر کشورها، به ویژه اثربخشی عناصر فرهنگی ایران و ترکیه، نگارندگان در چارچوب نظریه قدرت نرم جوزف نای و با رویکرد مقایسه ای به طرح این پرسش اساسی پرداخته اند که: تأثیر قدرت نرم ایران و ترکیه در سیاست خارجی آن ها نسبت به مسئله فلسطین چیست و دارای چه محدودیت هایی می باشد؟ فرضیه اصلی پژوهش این است که قدرت نرم ایران عمدتاً در لایه مقاومت فلسطین (مانند حمایت از گروه های مقاومت از طریق دیپلماسی عمومی و رسانه های فرهنگی) بروز یافته، در حالی که قدرت نرم ترکیه بیشتر در لایه دیپلماسی و اقتصاد (مانند کمک های آژانس همکاری و کمک و مبادلات تجاری) متمرکز است، اما هر دو با محدودیت هایی مانند تناقضات ارزشی-عملی و چالش های جذب عمومی مواجه اند. مقایسه نشان می دهد ایران در جذب لایه های مقاومتی موفق تر است (با تأثیر 70% بر اساس نظرسنجی های منطقه ای)، در حالی که ترکیه در دیپلماسی اقتصادی پیشتاز است اما با چالش های داخلی مانند سرکوب اعتراضات روبرو است. این پژوهش براساس رویکرد توصیفی-تحلیلی و با استفاده از روش های پژوهش کیفی انجام پذیرفته و اطلاعات از منابع اسنادی-کتابخانه ای و تارنماهای معتبر فضای مجازی جمع آوری شده است.

جامعه پذیری سیاسی به عنوان رهیافتی که تلاش دارد تا فراگرد اجتماعی شدن سیاسی و انتقال فرهنگ سیاسی به نسل های جدید را توضیح دهد همیشه واجد اهمیت بوده و از دیرباز با عناوین گوناگون مورد توجه متفکرین سیاسی و اجتماعی قرار گرفته است. اما میراث پارادایم نوسازی و روش شناسی رفتارگرا در این رهیافت موجب گردیده تا در دهه های اخیر از میزان اقبال به آن کاسته و ضرورت بازاندیشی در آن جدی تر شود. پژوهش حاضر با بهره جستن از روش مطالعه اسنادی در بخش جمع آوری اطلاعات و الگوی تحلیل محتوای کیفی در بخش تحلیل داده ها، ضمن مرور برخی نظریه های سنتی در این رهیافت تلاش دارد تا ضمن طرح جدی ضرورت بازاندیشی به نقد و بررسی رویکرد سنتی پژوهش در این حوزه و ارائه ی پیشنهادات و الزاماتی جهت پژوهش های آتی در آن بپردازد و در این رهگذر از دیدگاه های متأخر برخی صاحب نظران که در پژوهش های جدید انعکاس یافته است یاری جسته است. یافته های پژوهش نشان می دهد عواملی چون غلبه ی کمی گرایی، ارزش زدگی، غفلت از عوامل زمینه ای و کلان، انفعال سوژه در تحقیقات، نادیده گرفتن خرده فرهنگ ها، ساده سازی مفهوم کنش سیاسی، عدم اجماع مفهومی، محدود کردن عوامل، غفلت از تأثر پدیده های نوین اجتماعی چون شبکه های اجتماعی مجازی و فقر نظری تعدادی از نقدهای جدی بر این رهیافت نظری است که نیاز به توجه و بازاندیشی دارد. در نهایت پیشنهاداتی نیز به شکل دسته بندی شده در این رهگذر ارائه شده است.

مسئله ی آغاز آفرینش، از بحث های مشترک کیهان شناسی و فلسفه بوده؛ آغاز آفرینش در کیهان شناسی با نظریه «بیگ بنگ»[1] آغاز شد؛ در این پژوهش مفاد نظریه مذکور مورد تحلیل فلسفی، نقلی و کلامی قرارگرفته است. در نظریه بیگ بنگ، جهان کنونی از ماده ای نخستین در فضا زمان صفر آغازشده و ازآنجاکه طبق قوانین فیزیک (قانون دوم ترمودینامیک) ماده پایدار نخواهد بود. جهان نه از حیث ابتدا و نه در پایان زماناً نامتناهی نخواهد بود. همچنین جهان از لحظه انفجار تاکنون در حال انبساط است و فرجام جهان انقباض کیهان و انبساط دوری خواهد بود. در فلسفه ی اسلامی جهان که فیض الهی ست همواره ازلی اما مخلوق خداست و ازلحاظ ابعاد نامتناهی و همواره در حال حدوث و تجدد است؛ قرآن کریم و احادیث نیز حاکی از ایجاد جهان از ماده ای واحد و گسترش مدام آن بوده و فرجام جهان بنابر قاعده دوام لطف، خلق مدام می باشد؛ در نتیجه می توان نظریه بیگ بنگ را تحلیلی تجربی از دیدگاه فلسفه در جهان شناسی دانست.روش این تحقیق توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری مطالب

تبارشناسی فرهنگ سیاسی ایران پیش از انقلاب، حاکی از نهادینه شدن فرهنگ سیاسی تبعی و پذیرش اقتدار سیاسی «بالا به پایین» در بین اکثریت جامعه بود. با نهادینه شدن «الگوواره مردم سالاری دینی» در ایران، مقوله آتش به اختیار بودن، بنا بر وضعیت فرهنگی، سیاسی و اجتماعی کشور، متأثر از مبانی دینی «امر به معروف و نهی از منکر» و تحقق مطلوب تر حقوق و مسئولیت های شهروندان از سوی رهبر انقلاب مطرح شد. برخی جریانات و گروه های معاند با سوءاستفاده از عنوان آتش به اختیار و بدون توجه به محتوا و اهداف آن، کوشیدند در فضای مجازی و نوشتاری افکار عمومی جامعه را نسبت به آن مغشوش کنند. محققان در پژوهش حاضر درصدد هستند با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از آثار و بیانات آیت الله خامنه ای به این سؤالات پاسخ دهند که شاخصه ها و مؤلفه های فرهنگ مشارکتی و تعاملات اجتماعی مطلوب در جهان بینی، اندیشه و کنش ایشان کدام اند؟ و نسبت و جایگاه مقوله آتش به اختیار در حاکمیت فرهنگ مسئولیت پذیری و نظارتی اقشار مختلف جامعه چگونه است؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که رهبر انقلاب در دوره پساانقلاب، راهبرد آتش به اختیار را در تکمله تاکتیک های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و مشارکتی شهروندان به خصوص جوانان مطرح کردند. کار فرهنگی خودجوش و تمیز، شکوفایی ظرفیت فرهنگی، اعتمادزایی، تقویت روابط متقابل دولت و ملت، اصلاح نواقص و اختلالات بوروکراتیک در کشور ازجمله شاخصه های این تاکتیک اند.