پویا زمانیان

هدف پژوهش،امکان سنجی اجرای آموزش به شیوه ی یادگیری ترکیبی در رشته عکاسی و ارزشیابی اثربخشی آموزشی اجرای این شیوه در دانشگاه پیام نور است. تحقیق ازنوع توسعه- کاربردی بوده و با روش شبه آزمایشی انجام شده است. برای حصول منظور ابتدا 80 نفر از این دانشجویان بعنوان اعضای گروه نمونه انتخاب و به دو گروه 40 نفره آزمایش و کنترل، تفکیک شدند. در شروع مداخله یک پرسشنامه محقق ساخته برای سنجش آمادگی شرکت در دوره ی آموزش الکترونیکی طراحی و در بین دانشجویان گروه آزمایش توزیع شد. نتایج نشان داد امکان برگزاری این شیوه ی آموزشی در میان این گروه از دانشجویان وجود دارد. سپس یک نرم افزار آموزش الکترونیکی طراحی شده و این گروه از دانشجویان به مدت یک ترم تحصیلی یکی از دروس رشته ی خود که (6 واحد عملی و 2 واحد تئوری) بود را با بهره گیری از این نرم افزاره، به شیوه ی یادگیری ترکیبی گذراندند. در انتهای پژوهش، نمرات پایان ترم دانشجویان دو گروه با یکدیگر مقایسه شد. نتایج حاصل نشان داد بین نمرات نهاییِ گروه دانشجویان حاضردرطرح ودانشجویان گروه شاهد، تفاوت آماری معنی داری وجود دارد. نمرات دانشجویان شرکت کننده در طرح به صورت معناداری از نمرات دانشجویان گروه شاهد پایینتر بود. پرسشنامه ای شامل 20 سوال نیز در اختیار دانشجویان گروه آزمایش قرار گرفت تا میزان رضایت آن ها را از این شیوه ی آموزش مورد بررسی قرار دهد ونتایج نظرسنجی نهایی نشان داد که اکثر دانشجویان از فایل آموزشی راضی بوده و از طریق آن اطلاعات مورد نظرشان را بدست آوردند و برای دروس دیگر نیز تمایل به استفاده از چنین نرم افزاری را دارند.

انقلاب اسلامی ضمن باقی گذاشتن تأثیرات بسیار زیاد بر شیوه زندگی مردم، مسیر هنر و به خصوص عکاسی ایران را تغییر داد. آثار عکاسی درخور توجه بسیاری از سال های منتهی به انقلاب 57 در دسترس هستند که با بررسی نشانه های تصویری موجود در آنها، می توان به اطلاعات مهمی در رابطه با طرز پوشش و آرایش مردم، وضعیت کوچه و خیابان و طرز برخورد و رفتار افراد در موقعیت های متفاوت از جمله بحران های اجتماعی، دست یافت. اینکه آیا بین نشانه های تصویری موجود در عکس ها اشتراکاتی وجود دارند یا خیر و آیا این اشتراکات معانی خاصی را به ذهن منتقل کرده و اگر می کنند چه معانی؟ و آیا می توان این نشانه ها را بر اساس نظریات نشانه شناسی پیرس بررسی کرد؟ جزء سؤالات اساسی این پژوهش هستند. در این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی و با جمع آوری اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانه ای و پایگاه های اطلاعاتی انجام شده، ضمن بررسی اجمالی نشانه شناسی، در منابع مکتوب، به شکل اختصاصی به نظریات پیرس پرداخته شده است. برای انجام این پژوهش، 120 عکس بر اساس موضوع پژوهش، از 6 عکاس ایرانی انتخاب شد و نشانه های تصویری موجود در این عکس ها که از کتاب های عکس و پایگاه های اطلاعاتی معتبر جمع آوری شده بودند، بر اساس تقسیم بندی نشانه های پیرس، مورد بررسی قرار گرفتند. یافته های پژوهش نشان می دهند عکس های بر جای مانده، اشتراکات تصویری زیادی با هم داشته، بر اساس الگوی نشانه شناسی پیرس قابل تقسیم بندی هستند، تمام نشانه های موجود در عکس ها وجهی نمادین داشته و آگاهانه توسط عکاسان و به قصد تأثیرگذاری بیشتر، استفاده شده اند.

  با توجه به رشد روزافزون تولید آثار سینمایی که امروزه محتوای بسیاری از آنها تکراری شده است، دستیابی به موضوعات جدید و منابع اقتباس مناسب، بسیار ضروری به نظر می رسد. ادبیات در آغاز بستری مناسب برای اقتباس در اختیار سینما قرار داد و داستان گویی و روایت پردازی در فیلم ها یکی از نتایج آن بود. سینما غیر از ادبیات از نقاشی، معماری و حتی موسیقی هم اقتباس کرد، اما آیا سینما می تواند از منابع دیگری مثل عکاسی اقتباس کند؟ آیا نمونه هایی از این نوع اقتباس در تاریخ سینما وجود دارد و اگر دارد، این اقتباس چگونه صورت گرفته است؟ اقتباس از عکاسی چه تأثیری در ساخت فیلم ها داشته و آیا توانسته مخاطب را جذب کند؟ در پژوهش پیش رو که به روش توصیفی تحلیلی و با شیوه جمع آوری اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانه ای و مراجعه به سایت های اینترنتی و مشاهده فیلم های سینمایی و تجزیه وتحلیل آنها انجام شده، فیلم هایی بررسی شده که ارتباطی با عکس و عکاسی داشته و از آن اقتباس شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد، اقتباس از عکاسی در تاریخ سینما سابقه داشته و فیلم های متعددی با الهام از آن ساخته شده است. این فیلم ها در دو دسته جای می گیرند. یک دسته فیلم هایی که از ماهیت مفهومی عکس و عکاسی اقتباس کرده اند و دسته دیگر فیلم هایی که به ماهیت بصری عکس ها توجه کرده اند؛ اما اقتباس در دسته دوم تنها به واسطه نقد منتقدان یا اذعان عوامل فیلم سازی مشخص است. این شیوه از اقتباس جز در مواردی معدود، آن قدر پررنگ و اثرگذار نیست که تماشاگر عادی بتواند متوجه آن شود یا در روند موفقیت یک اثر تأثیر چشمگیری داشته باشد. به هرحال عکاسی می تواند تأثیر چشمگیری در خلق ایده های نو برای فیلم سازی داشته باشد و به عنوان منبعی مناسب برای اقتباس استفاده شود.    

هنرها در طول تاریخ از منابع متعدد اقتباس کرده اند. برخی مثل سینما بیشتر و برخی دیگر کمتر. به نظر می رسد عکاسی به دلیل ماهیت واقع گرایانه اش، کمتر به این شگرد تن بدهد ولی بررسی ها نشان می دهد عکاسی هم از همان آغاز، از منابع مختلفی اقتباس کرده است. ادبیات یکی از منابع برای اقتباس در عکاسی بوده است. اما آیا واقعاً امکان اقتباس از ادبیات و منابع ادبی در عکاسی وجود دارد و اگر دارد چگونه؟ در پژوهش پیش رو که به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته، آثار پنج عکاس در زمینه ی اقتباس از ادبیات بررسی شده است. شیوه ی جمع آوری اطلاعات، استفاده از منابع کتابخانه ای (کتاب، پایان نامه، مقاله) و مراجعه به سایت های اینترنتی بوده است. نتایج پژوهش حاضر نشان داد، اقتباس از منابع ادبی در عکاسی امکان پذیر است ولی در شاخه ی عکاسی صحنه پردازی شده بیشتر دیده می شود و عکاسان از بین متون ادبی، بیشتر از شعر اقتباس کرده اند تا از نثر و دلیل آن هم امکان اقتباس آزادتر از شعر بوده است. متون ادبی برای این که بتوانند به شیوه ی عکاسی بازنمایی شوند می بایست ظرفیت فضاسازی، شخصیت پردازی، و روایتگری را داشته باشند. با این حال عکاسان بیشتر برداشت ذهنی و درونی خود را در زمان عکاسی به کار می گیرند و بازنمایی عین به عین متن ادبی در عکاسی امکان پذیر نیست.