مژده مخلصی

صائب تبریزی، شاعر بزرگ مکتب اصفهان، در خلق اشعار خویش توجهی ویژه به اسطوره ها داشته و از بسیاری از شخصیت های اساطیری برای بیان مفاهیم و مضامین خود بهره برده است. او در کنار شیوه معمول و مرسوم اسطوره پردازی، رویکردی متفاوت را نیز در تلمیح آوری در آثار خود به نمایش می گذارد. وی از زاویه ای نامتعارف به اساطیر نگریسته و طرزی دیگر را در پرداختن به آن ها برگرفته است. بخش عمده این نوع نگاه را می توان برخاسته از درک و دریافت متفاوت شاعر نسبت به جایگاه خویش و واقعیت پیرامون دانست. نوشتار حاضر، با اتخاذ نظریه پردازی داده بنیاد به عنوان روش تحقیق، انحاء بروز این دریافت متفاوت را در اسطوره پردازی صائب می کاود و چگونگی خودارجاعی و بازنمایی شاعر به عنوان آفریننده اثر را در این شیوه پرداختن به اسطوره ها به بررسی می نشیند. این پژوهش، تلمیحات صائب را نماینده خودآگاهی شاعر دانسته و اسطوره پردازی او را نمودی از نگاه فردی و ویژه وی یافته است، نگاهی متأمل و آمیخته با واقع گرایی و انسان مداری که افسانه محض را نپسندیده و نپذیرفته، و سعی در تغییر آن دارد.

رقم زنی رضا عباسی در تاریخ نگارگری ایران بی سابقه بوده است. این هنرمند نقاش با گام نهادن در قلمرو پرطمطراق خوشنویسان و به کارگیری سبک و سیاق ایشان، دست به نوشتن کتیبه هایی آشکار بر تک برگی ها و کتاب نگاره هایش زده و حتی در ثبت جنبه های مختلف هنرآفرینی خود بر آثار، از آنان نیز پیشی می گیرد. او درواقع از فعل رقم زنی که پیش تر مقصود از آن تنها صیانت از اصالت کار و ثبت اثر به نام نقاش بود، تعریفی تازه ارائه داده و در این زمینه نیز مورد تأسی پیروانش واقع گردیده است. هدف تحقیق پیش رو، بررسی چگونگی حضور رضا عباسی در آثارش، از خلال رقم ها و کتیبه هایی که بر آن ها نگاشته، بوده و دو سؤال مطرح است: 1. ارقام و کتیبه های رضا در دوره های مختلف چه ویژگی هایی را به نمایش می گذارند و روند تحول آن ها به چه صورت است؟ و 2. این ارقام و کتیبه ها به چه ترتیب خصلت های هنری این نقاش بی بدیل را نمود می بخشند؟ روش تحقیق، نظریه پردازی داده بنیاد است که یکی از مهم ترین استراتژی های پژوهش کیفی محسوب می شود و ابزارهای تولید داده برای این پژوهش، مشاهده و بررسی رقم ها و کتیبه هاست. تحقیق دو بخش را شامل است: ابتدا توصیفی مبسوط از شیوه ی نگارش و محتوای دست نوشته های این هنرمند و سیر تحول آن ها عرضه شده و اظهارات سایر پژوهشگران در این باب محل نقد و بازبینی واقع گردیده است. سپس نحوه ی بازنمایی جایگاه، حالات و دیدگاه های او در شیوه ی نگارش و پردازش رقم ها و کتیبه ها مورد تحلیل قرارگرفته است. نتایج حاصله از بروز دگرگونی عمده در رقم زنی رضا عباسی پس از سال 1018 و ظهور تعیّن و تشخّص در رقم وی پس ازاین تاریخ حکایت دارد و پژوهش حاضر ویژگی های هنری او _همچون خلاقیت، برون نگری، خودآگاهی، خودباوری، تجربه گری و غیره را در نگاشته هایش عیان دیده و رقم های این هنرمند را بازتابی آشکار از حضور وی در آثار یافته است.

بررسی و نقد کتاب هنر و زیبایی در قرون وسطی، اثر اومبرتو اکو و ترجمه ی خانم فریده مهدوی دامغانی، موضوع مقاله ی پیش روست. روی صحبت این نوشتار با کیفیت ترجمه ی این کتاب است و نقد و بررسی کتاب اصلی، که به قدر کافی نزد اهل این حوزه شناخته شده و معتبر است، محل تمرکز نخواهد بود و تنها به اختصار به پیشینه، مباحث، سرفصل ها، و نیز اهمیت آن پرداخته خواهد شد. به منظور ارزیابی کیفیت ترجمه، 25 صفحه ی نخست از متن فارسی کتاب مزبور با نسخه ی انگلیسی آن، که به عنوان منبع در ابتدای کتاب آمده، مقابله شده و انتقادات در چهار مقوله دسته بندی و ارائه گشته اند و در هر مورد، علاوه بر توضیح، ترجمه ای نیز پیشنهاد شده است. شمار فراوان ایرادات وارده از لزوم بازنگری جدی در ترجمه یِ کتابی چنین بااهمیت، که غالباً به عنوان منبع مورد استفاده ی دانشجویان و علاقمندان مباحث مربوط به هنر و زیبایی شناسی قرار می گیرد، سخن می گوید.