محسن طالب زاده نوبریان

بررسی آراء و اندیشه های تربیتی فیلسوفان، یکی از زمینه های پژوهشی متداول در حوزه فلسفه تعلیم و تربیت و مقدمه ای برای نقد آنها می باشد. در این مقاله، با روشی توصیفی – تحلیلی به معرفی اندیشه های فلسفی برتراند راسل و بررسی دیدگاه های تربیتی این فیلسوف و ریاضیدان برجسته قرن بیستم پرداخته شده است. بر اساس یافته های پژوهش، راسل توجه به امر تعلیم و تربیت را امری فراتر از تحقق حیات آزاد و خردمندانه می داند. به زعم راسل، عصر حاضر که پراضطراب ترین عصر تاریخ برای بشریت به حساب می آید، بیش از هر زمان دیگری خلأ یک جهان بینی صحیح و ایدئولوژی بخردانه را به انسان مدرن گوشزد می کند. رهایی از چنین تنگنایی تنها از طریق تعلیم و تربیت علمی و نوسازی اجتماع امکان پذیر است. از نظر راسل در بعد فردی، پرورش روح علمی و در بعد اجتماعی، تربیت شهروندان آزاد، هدف های اصلی تعلیم و تربیت را شکل می دهند. راسل با بیان آراء تربیتی خویش به دنبال تحقق آرمان تربیتی شهروندان آزاد جهان است؛ شهروندانی که آزاداندیشی، استقلال فکر، انضباطی درونی، توانایی نگریستن به نفع شخصی از نظرگاه عامه و در یک کلام خردورزی و آزادی از مهم ترین صفت های آنان به شمار می آید. در پایان، به برخی از انتقاد های قابل طرح در نظام تربیتی راسل اشاره می شود.

هدف پژوهش حاضر بررسی روابط ساختاری خودپنداره، یادگیری خود تنظیمی و مؤفقیت تحصیلی دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی است. این تحقیق توصیفی از نوع همبستگی است و جامعه ی آماری آن کلیه ی دانشجویان پسر و دختر دانشگاه شهید بهشتی می باشد. تعداد 384 نفر از دانشجویان از میان 15 دانشکده به عنوان نمونه به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری در این پژوهش دو پرسشنامه ی خودپنداره تنسی و یادگیری خودتنظیم بوفارد است و معدل نمرات دروس اختصاصی دانشجویان نیز به عنوان شاخص موفقیت تحصیلی آنان به کار گرفته شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از آزمون تحلیل مسیر و معیار های برازش مدل با استفاده از نرم افزار AMOS استفاده شده است. نتایج بدست آمده از تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که بین خودپنداره ،یادگیری خود تنظیم و موفقیت تحصیلی دانشجویان رابطه ی ساختاری وجود دارد و خودپنداره بصورت مستقیم و غیرمستقیم (با میانجی گری یادگیری خودتنظیمی) با موفقیت تحصیلی رابطه دارد.

اهداف: با توجه به تاثیر اساسی آموزش و پرورش در جامعه پذیر کردن دانش آموزان، آماده سازی نسل جدید برای ایفای نقش شهروندی در جامعه محلی، ملی و جهانی نیز امری است که از این نهاد آموزشی انتظار می رود. هدف این پژوهش، بررسی میزان تاثیرگذاری محتوای کتاب های درسی علوم اجتماعی در راستای اهداف تعیین شده و میزان ارایه مهارت های تربیت شهروندی در کتاب ها بود. روش ها: این مطالعه تحلیل محتوی در کلیه کتاب های درسی علوم اجتماعی دوره متوسطه در سال تحصیلی 89-1388 انجام شد. براساس عملیات برش، محتوای کتاب های علوم اجتماعی دوره متوسطه طبقه بندی و به 4 بخش متن، تصویر، پرسش و فعالیت تقسیم شدند. برای پردازش داده ها از روش آنتروپی شانون استفاده شد. پس از بهنجارسازی داده ها، بار اطلاعاتی هر مقوله محاسبه و در نهایت، با استفاده از بار اطلاعاتی مقوله ها، ضریب اهمیت هر یک از مقوله ها محاسبه شد. یافته ها: از مجموع 3194 واحد محاسبه شده در محتوای کتاب های درسی علوم اجتماعی دوره متوسطه، تنها 99 واحد به مهارت ویژه شهروندی اختصاص داشت. بیشترین میزان توجه با 31 واحد متعلق به شاخص ""خودآگاهی"" بود. به شاخص ""استفاده درست از امکانات شهری"" هیچ اشاره ای نشده بود. نتیجه گیری: با وجود آنکه برنامه های درسی رسمی و به ویژه علوم اجتماعی در تحقق تربیت شهروندی نقش اساسی ایفا می کنند، بیشتر شاخص های مربوط به مهارت شهروندی از توجه بسیار کمی در محتوای برنامه درسی علوم اجتماعی برخوردار است.

هدف از پژوهش حاضر مطالعه رابطه بین هوش معنوی و رفتار شهروندی سازمانی است. جامعه آماری آن معلمان دوره متوسطه شهرستان زنجان در سال تحصیلی 89-88 به حجم 234 نفر بودند که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. آزمودنی ها به دو پرسشنامه خود گزارش دهی هوش معنوی گینک (SISRI-24) و رفتار شهروندی سازمانی پادساکوف و همکاران (1990) پاسخ دادند. برای تحلیل داده ها از روش های آماری ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که بین هوش معنوی کل با رفتار شهروندی سازمانی کلی معلمان همبستگی مثبت و معنا داری وجود دارد. همچنین مؤلفه های هوش معنوی (تفکر انتقادی وجودی، آگاهی متعالی، معناسازی شخصی و گسترش خودآگاهی) می توانند مؤلفه نوع دوستی و وظیفه شناسی معلمان را تبیین و مؤلفه های تفکر انتقادی وجودی، آگاهی متعالی و معنا سازی شخصی می توانند مؤلفه احترام و رفتار شهروندی سازمانی کلی معلمان را پیش بینی کنند. مؤلفه های پیش بین معنا سازی شخصی و آگاهی متعالی، مؤلفه بردباری و مؤلفه های پیش بین گسترش خودآگاهی و تفکر انتقادی وجودی می توانند آداب اجتماعی معلمان را تبیین نمایند.

هدف از انجام این پژوهش شناسایی تأثیر میزان سواد و آگاهی بر نگرش مادران دربارة تربیت اجتماعی فرزندان نوجوان بود روش پژوهش حاضر، علی- مقایسه ای و جامعة مورد نظر شامل کلیة مادرانی است که در دوره های نهضت سواد آموزی (مقدماتی، تکمیلی و پایانی) شرکت کرده و دارای فرزندان ۱۲ تا ۱۶ ساله بوده اند. ابزار تحقیق، پرسشنامة محقق ساخته بود که در بین افراد نمونة تحقیق که به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده بودند، توزیع شد. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده، از تحلیل واریانس یک طرفه و آزمون تعقیبی توکی استفاده شد. نتایج به دست آمده در سطح ۹۹ درصد اطمینان معنی دار بوده است. یافته های پژوهش نشان داد که بین میزان سواد و آگاهی با نگرش مادران دربارة تربیت اجتماعی فرزندان تفاوت معناداری وجود دارد؛ به طوری که با افزایش سواد، آگاهی مادران دربارة تربیت اجتماعی فرزندانشان افزایش می یابد و این افزایش آگاهی در تغییر نگرش آنان مؤثر است.

هدف از این پژوهش بررسی رابطه ی بین هوش هیجانی و آگاهی فراشناختی از راهبردهای خواندن با عملکرد تحصیلی دانشجویان بود. روش پژوهش از نوع همبستگی و جامعه ی آماری شامل تمامی دانشجویان دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد گروه علوم تربیتی دانشگاه شهید بهشتی تهران بود که بر اساس روش نمونه گیری تصادفی ساده تعداد 127 نفر به عنوان نمونه ی آماری انتخاب و به پرسشنامه ی هوش هیجانی شرینگ و پرسشنامه آگاهی فراشناختی از راهبردهای خواندن مختاری و ریچارد پاسخ دادند. معدل کل دانشجویان نیز به عنوان شاخص عملکرد تحصیلی در نظر گرفته شد. یافته ها نشان دادند که بین مؤلفه های هوش هیجانی (به جز مؤلفه ی همدلی) و تمام مؤلفه های آگاهی فراشناختی از راهبردهای خواندن با عملکرد تحصیلی دانشجویان رابطه ی معنادار و مثبت وجود دارد. در متغیر هوش هیجانی، مؤلفه های مهارت های اجتماعی و خود کنترلی و در متغیر آگاهی فراشناختی از راهبردهای خواندن، راهبردهای حل مسئله و راهبرهای کلی خواندن به ترتیب بیش ترین سهم را در تبیین عملکرد تحصیلی داشتند. در متغیرهای پژوهش بین دانشجویان به تفکیک جنسیت تفاوتی معنادار وجود نداشت، اما به تفکیک دوره ی تحصیلی در زیر مؤلفه ی همدلی، نمره ی هوش هیجانی دوره ی تحصیلی کارشناسی بیش-تر از دوره ی ارشد بود. میزان آگاهی فراشناختی از راهبردهای خواندن نیز در راهبرد کلی خواندن و راهبرد حمایت خواندن، نزد دانشجویان ارشد بیش تر از دانشجویان کارشناسی بود. در حالی که در مؤلفه ی راهبرد حل مسئله، از لحاظ آماری تفاوتی معنادار بین دو گروه وجود ندارد.

هدف پژوهش حاضر بررسی میزان توجه برنامه درسی اجراشده در دوره متوسطه به پرورش تفکر تأملی است. در این پزوهش که از روش توصیفی استفاده شده، جامعه آماری کلیه دبیران مشغول به خدمت در دبیرستان های شهر کرج در سال تحصیلی ۱۳۹۴-۱۳۹۳ بودند که تعداد 201 نفر از دبیران به عنوان حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی- مورگان انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری در این پژوهش پرسشنامه محقق ساخته است. نتایج پژوهش نشان داد که اهداف برنامه درسی اجراشده در دوره متوسطه از دیدگاه دبیران در سطح پایینی به پرورش تفکر تأملی توجه داشته و محتوای برنامه درسی اجراشده، روش های تدریس و ارزشیابی به کار گرفته شده در دوره متوسطه از دیدگاه دبیران در سطح پایینی به پرورش تفکر تأملی توجه دارند. علاوه بر این، بین میزان توجه عناصر برنامه درسی اجراشده به پرورش تفکر تأملی از دیدگاه دبیران تفاوت معنی داری وجود دارد و در بین عناصر برنامه درسی به ترتیب ارزشیابی، محتوا، روش تدریس و هدف کمترین میزان توجه را به پرورش تفکر تأملی دارند. درنهایت بین میزان توجه عناصر برنامه درسی اجراشده به پرورش تفکر تأملی از دیدگاه دبیران ازلحاظ رشته (علوم تجربی و علوم انسانی) و سطح تحصیلات (لیسانس و فوق لیسانس) تفاوت معنی داری وجود ندارد و نوع رشته و سطح تحصیلات در توجه دبیران به پرورش تفکر تاملی در برنامه درسی تاثیری ندارد.

هدف بررسی تأثیر اینترنت بر ارزش های خانواده است. روش پژوهش توصیفی پیمایشی و جامعه آماری 10642 نفر شامل کلیه دانشجویان دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی در سال تحصیلی 90-89 است که براساس جدول کرجسی و مورگان تعداد 372 نفر به عنوان نمونه آماری به روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند و به پرسشنامه مورد نظر پاسخ دادند. نتایج ضریب همبستگی حاکی از وجود رابطه معنادار و معکوس بین متغیرهای وابستگی به اینترنت، وارد شدن به فضای صمیمیت، بحث و مناظره گروهی، ایجاد روابط احساسی در محیط تعاملی اینترنت و میزان استفاده از اینترنت، با ارزش های خانواده بود. به عبارتی هر چه میزان این متغیرها در اثر ورود دانشجویان به محیط تعاملی اینترنت بیشتر گردد از میزان ارزش های خانواده نزد آنان کاسته می شود. نتایج رگرسیون چند متغیره نشان داد که متغیرهای روابط احساسی و آگاهی خانواده در استفاده فرزندان از اینترنت به ترتیب بیشترین نقش را درتبیین واریانس ارزش های خانواده دارند. نتایج به دست آمده از آزمون t نیز حاکی از ارزش های خانوادگی بالاتر نزد دانشجویان دختر نسبت به دانشجویان پسر بود.

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش هوش معنوی و توانمندسازی روان شناختی در ابعاد رفتار مدنی سازمانی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش کلیه دبیران دبیرستان های دولتی شهرستان زنجان بودند. بدین منظور تعداد 234 نفر به عنوان حجم نمونه به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. پژوهش حاضر از نظر شیوه گردآوری داده ها توصیفی از نوع همبستگی است. آزمودنی ها به سه پرسش نامه خوداظهاری هوش معنوی کینگ (2008)، توانمند سازی روان شناختی اسپریتزر (1995) و سنجش رفتار شهروندی سازمانی هیل(2002) پاسخ دادند. برای تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که بین هوش معنوی با رفتار مدنی سازمانی معلمان همبستگی معناداری وجود دارد. مؤلفه های هوش معنوی می توانند رفتارهای یاری دهنده معلمان را تبیین نمایند (23/0 R 2 = ، 01/0P<). مؤلفه های پیش بین معناسازی شخصی و آگاهی متعالی، مؤلفه تحمل پذیری (14/0 R 2 = ،01/0P<) و مؤلفه های گسترش خودآگاهی، تفکر انتقادی وجودی و معناسازی شخصی می توانند فضیلت مدنی معلمان را به طور معناداری پیش بینی نمایند (19/0 R 2 =،01/0P<). همچنین متغیر پیش بین توانمندسازی روان شناختی می تواند واریانس رفتار مدنی سازمانی کلی را به طور معنادار تبیین کند (33/0 R 2 = ،01/0P<).

هدف از اجرای پژوهش حاضر، ارزشیابی برنامه درسی هدیه آسمانی پایه ششم ابتدایی در شهر قزوین از دیدگاه معلمان است. در این پژوهش وضعیت موجود برنامه درسی با وضعیت مطلوب آن مقایسه شده است. ابزار پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته بوده و روایی آن با روش اعتبار محتوا تأیید شده است. برای اندازه گیری پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده شد که 804/0 به دست آمد. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از حیث گردآوری داده ها توصیفی پیمایشی است. جامعه آماری، معلمان پایه ششم ابتدایی شهر قزوین شامل 96 نفر بود و کل جامعه به روش سرشماری مورد مطالعه قرار گرفت. عمده ترین نتایج پژوهش حاکی از آن بود که بر اساس تحلیل های توصیفی- استنباطی، میانگین اظهارات پاسخگویان با میانگین طیف پنج ارزشی درخصوص ارزشیابی از برنامه درسی هدیه آسمانی در ابعاد آماده سازی، شناختی، رفتاری، روش تدریس  پیش بینی شده و ارزشیابی (به جز بُعد شناختی و محتوای پیش بینی شده که از لحاظ آماری معنادار نبوده) در حد پایین تر از متوسط به لحاظ آماری معنادار بوده است. با توجه به نتایج به دست آمده، متخصصان و برنامه ریزان درسی می توانند به برطرف کردن نقاط ضعف مشخص شده بپردازند.