علی ابراهیمی نیا

هدف پژوهش حاضر، شناسایی راهبردهای آموزشی تربیت زیبایی شناسی در دانشگاه فرهنگیان و تحلیل برنامه درسی تربیت زیبایی شناسی آن بود.این پژوهش برخوردار از راهبرد کیفی است. برای پاسخ به سؤال اول از روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس نظر آیزنر از روش «خبرگی آموزشی و انتقاد تربیتی» استفاده شد. جامعه آماری و نمونه در این بخش، برنامه درسی رشته های کارشناسی در دانشگاه فرهنگیان بود. برای پاسخگویی به سؤال دوم با استفاده از روش نظریه بنیادی و روش نمونه گیری هدفمند، با 13 نفر از صاحب نظران حوزه علوم تربیتی، هنر و زیبایی شناسی مصاحبه نیمه ساختاریافته تا رسیدن به اشباع نظری انجام شد. داده های گرد آوری شده با روش استراوس و کوربین در سه مرحله، (کدگذاری باز، محوری و گزینشی) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و برای اعتباربخشی از روش دلفی استفاده شد.یافته ها بیانگر آن است که واحدهای درسی مرتبط باتربیت زیبایی شناسی نیاز به بازنگری در تعداد و محتوا دارد. در این میان افزایش واحدهای تربیت زیبایی شناسی رشته آموزش کودکان استثنایی و گنجاندن آن واحدها در برنامه درسی رشته های مختلف مهارت آموزان ماده 28 در اولویت رسیدگی قرار دارد. براساس یافته های برآمده از تحلیل داده ها، راهبردهای آموزشی تربیت زیبایی شناسی عبارت اند از: زیبایی شناسی کالبدی، مهارتهای خُرد زیبایی شناسی، روش های مبتنی بر زیبایی شناسی، تدریس زیبایی شناسانه، راهبردهای زیبایی شناسانه دانشجو محور، روشهای زیبایی شناسانه مبتنی بر فناوری، تجربه های زیبایی شناسانه، سواد زیبایی شناسی استاد، راهبردهای زیبایی شناسی عمومی، همچنین مقوله هسته ای «راهبردهای زیبایی شناسانه» و مهم ترین مؤلفه راهبردهای آموزشی «تلفیق و تنوع» است.

این مطالعه با هدف بررسی اثربخشی تربیت زیبایی شناختی بر تفکر انتقادی و تدریس خلاق دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان در سال تحصیلی1400- 1399 انجام شد. روش پژوهش آن شبه آزمایشی در یک طرح پیش آزمون و پس آزمون بود و به شکل مطالعه موردی روی 60 نفر از دانشجویان رشته علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان قم که به صورت تصادفی خوشه ای انتخاب شده بودند، اجرا گردید و بسته آموزشی تربیت زیبایی شناختی محقق ساخته نیز، طی 8 جلسه 90 دقیقه ای بر اساس رویکرد سازنده گرایی (E5) آموزش داده شد. ابزار اندازه گیری شامل دو پرسش نامه استاندارد تفکر انتقادی کالیفرنیا(1994) و تدریس خلاق چائوهانگ(2005) بود. پایایی پرسش نامه تفکر انتقادی کالیفرنیا در این مطالعه 91/0 و پایایی پرسش نامه تدریس خلاق چائوهانگ، 89/0 برآورد شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل کوواریانس چند متغیره و نرم افزار SPSS نسخه 25 استفاده شد. نتایچ پژوهش نشان داد که بسته آموزشی تربیت زیبایی شناسی به طور معنی دار (با اطمینان 99 درصد) در بهبود تفکر انتقادی و تدریس خلاق دانشجو معلمان مؤثر بوده است. بنابراین بر اساس نتایج پژوهش حاضر، می توان تربیت زیبایی شناسی را به عنوان راهبردی مناسب و کارآمد برای بهبود تفکر انتقادی و تدریس خلاق دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان در نظر گرفت.

تربیت زیبایی شناسی محمل مناسبی برای اثربخشی، کارآمدی و خود شکوفایی است، ازاین رو نظامهای آموزشی پیشرو، برای دستیابی به اهداف موردنظر خود، توجهی ویژه به آن نموده اند. این پژوهش با هدف ارائه چارچوب مفهومی برای تربیت زیبایی شناسی در نظام تربیت معلم انجام شده است. در این مطالعه از روش پژوهش آمیخته (کیفی - کمی) استفاده شد و با بهره گیری از روش نمونه گیری هدفمند (گلوله برفی)، 13 نفر از صاحب نظران حوزه علوم تربیتی، هنر و زیبایی شناسی انتخاب شدند و با آنها مصاحبه نیمه ساختاریافته تا رسیدن به اشباع نظری انجام گرفت. داده های کیفی گرد آوری شده با روش تحلیل مضامین و استقرایی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. فرایند اعتباربخشی داده ها، با روش دلفی و اجرای آزمون t به انجام رسیده است. داده ها پس از مقوله بندی و تنظیم، در قالب یک چارچوب مفهومی با 14 مضمون اصلی، 7 مضمون سازمان دهنده و مضمون فراگیر «تربیت زیبایی شناسی فراگیر در تربیت معلم» ارائه شده اند. مؤلفه های اساسی این چارچوب عبارت اند از: رویکرد، اهداف، منطق و مبانی، اصول درونی، اصول بیرونی، محتوای نظری، فعالیتها، روشهای مبتنی بر زیبایی شناسی، روشهای عمومی، منابع، رسانه، نگرش و ارزشیابی. نتایج پژوهش بیانگر آن است که بر اساس تأیید صاحب نظران از مضامین شناسایی شده، چارچوب پیشنهادی از ظرفیتی مناسب برای تربیت زیبایی شناسی در تربیت معلم برخوردار است و برای تربیت معلمان خلاق و اثربخش، باید چارچوب نظری تربیت زیبایی شناسی، روح حاکم بر همه سطوح برنامه درسی رسمی و غیررسمی در نظام تربیت معلم قرار گیرد و همه عناصر دخیل در تربیت معلم نسبت به اهمیت، کارکرد و پیامد های آن آگاه باشند. همچنین شایستگی معطوف به تربیت زیبایی شناسی به مثابه یک شایستگی بنیادی در کنار سایر شایستگیها مورد توجه قرار گیرد.

هدف پژوهش حاضر تبیین نقش سرمایه روانشناختی در تربیت دینی بود. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد سرمایه روان شناختی و مؤلفه های اساسی آن در کنشگری دینی می تواند منبعی برانگیزاننده و استمراربخش باشد و احتمال رسیدن به بهجت درونی و معنوی و قدرت روحی و کسب صفات الهی را افزایش دهد. به عبارت دیگر، سرمایه روانشناختی مسیر رسیدن به خداگونگی افراد - به عنوان غایت تربیت دینی- را هموار می سازد و توان و انرژی روانی لازم را در شرایط دشوار و محدودیت ها، موانع و استمرار فعالیت ها تأمین می نماید. مؤلفه های سرمایه روانشناختی و تربیت دینی به طور مستقیم یا با طیف معانی مؤلفه ها درهم تنیده شده اند؛ به طوری که چهار مؤلفه سرمایه روان شناختی (خودکارآمدی، امیدواری، خوش بینی و تاب آوری) می توانند یکی از پیش آیندهای ایجاد و تداوم رفتار های دینی محسوب شوند و افراد با داشتن این سرمایه، آمادگی لازم را برای ورود به صحنه عمل، پیدا کنند و از پشتکار، مقاومت و سرسختی (صبر) برای دستیابی به اهداف برخوردار شوند.